صادرات و واردات فولاد

در بخش قبل جایگاه فولاد در صادرات غیر نفتی ایران مورد بررسی قرار گرفت.

در این قسمت روند صادرات و واردات فولاد طی بازه زمانی 1380 تا 1395 مورد بررسی قرار می گیرد.

به طور کلی صادرات آهن آلات همواره از واردات آن کمتر بوده است. بنابراین ایران یک کشور واردکننده فولاد محسوب می شود.

براساس ارقام جدول صادرات آهن آلات در سال 1380 برابر با 1.3 میلیون تن بوده و این رقم در پایان سال 1395 به 5.945 میلیون تن رسیده است.

بنابراین متوسط رشد صادرات در دوره مورد بررسی برابر با 10.1 درصد برآورده می شود.

در مقابل میزان واردات از 4.8 میلیون تن در سال 1380 به 11.8 میلیون تن در سال 1389 و بالاترین میزان خود در دوره مورد بررسی افزایش یافته، اما پس از آن روند واردات کاهشی بوده و در سال 1395 به 3.9 میلیون تن کاهش یافته است.

روند واردات و صادرات مشابه در سه دوره زمانی مورد بررسی قرار گرفته است. اولین بازه زمانی از ابتدای 1382 آغاز و تا پایان سال 1385 ادامه یافته است.

این دوران همزمان با افزایش نسبی تولید داخلی و ورود بخش خصوصی به عرصه تولید روند صادرات آهن آلات شدت پیدا کرد.

به نحوی که از حداقل میزان خود در سال 1382 معادل 523 هزار تن با رشد متوسط 43 درصدی، در سال 1385 به میزان 2.2 میلیون تن رسید.

البته لازم به ذکر است که در این دوران میزان واردات فولاد نیز روند صعودی داشته است.

واردات فولاد معادل 4.5 میلیون تن در سال 1382 بوده که با رشد متوسط 10 درصدی به بیش از 8 میلیون تن در سال 1385 افزایش یافته است.

در بازه دوم زمانی، میزان صادرات به شدت کاهش یافته است. این دوران مصادف با رکود بازارهای جهانی و شرایط سخت اقتصاد بین الملل بوده است.

میزان صادرات آهن آلات در این برهه از زمان با متوسط رشد منفی 27 درصدی از 2.2 میلیون تن به رقم 625 هزار تن کاهش یافت.

واردات فولاد نیز با تأثیر از روند گذشته خود مجدد در سال 1386 افزایش یافته و به میزان 11.3 میلیون تن رسید.

اما در ادامه با تأثیرپذیری از رکود جهانی با کاهش 20 درصدی مواجه شده و واردات فولاد در سال 1387 به 9.2 میلیون تن کاهش یافته است.

در دوره سوم که از پایان سال 1387 آغاز و تاکنون ادامه دارد، روند رشد صادرات آهن آلات به طور نسبی افزایشی بوده است.

البته این میزان در دو سال گذشته با رشد بیشتری همراه بوده به طوری که در پایان سال 1395 صادرات آهن آلات به حداکثر میزان خود در طی سالیان گذشته رسیده است.

عمده ترین دلایل این افزایش صادرات را افزایش نرخ ارز و رکود شدید بازارهای داخلی می توان عنوان نمود.

البته این نکته را باید مدنظر داشت که در صورت عدم وجود تحریم های بین المللی که در سال های گذشته اعمال شد، صادرات فولاد نیز رشد سریع تری را دنبال می کرد.

لازم به ذکر است که در سال 1395 برای اولین بار به لحاظ ارزش ریالی و همچنین ارزش وزنی صادرات از واردات فولاد پیشی گرفته است. نرخ رشد متوسط صادرات آهن آلات در این دوران 32 درصد بوده است.

میزان واردات فولاد در این بخش به طور کلی به شدت نزولی بوده است. البته جریان نزولی واردات فولاد با سه سال تاخیر و بعد از رشد نسبی طی سال های 87-89 صورت پذیرفته است.

این جریان از سال 1389 با واردات 11.8 میلیون تنی آغاز و با متوسط رشد منفی 16 درصدی همراه بوده است و در سال 1395 نزدیک به 3.9 میلیون تن واردات فولاد کاهش یافت.

لازم به ذکر است که افزایش نسبی واردات طی سه سال 89-87 ناشی از شروع پروژه های مسکن مهر و به دنبال آن افزایش تقاضای داخلی فولاد بوده است.

بررسی روند واردات و صادرات آهن آلات به لحاظ ارزش، شرایط تقریبا مشابه با میزان صادرات وزنی فولاد دارد. اما این شرایط نسبت به مقیاس وزنی در سال های اخیر تفاوت اندکی دارد.

با توجه به افزایش نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی در سال های اخیر، میزان کاهش واردات به لحاظ ارزشی نسبت به کاهش واردات به لحاظ وزنی کمتر بوده است.

حداکثر میزان ارزش واردات فولاد در سال 1388 در رقم 94.107 میلیارد ریال ثبت گردیده است. در حالی که ارزش واردات فولاد طی سه سال گذشته به طور متوسط 15 درصد کاهش یافته است.