شیر تخلیه بخارات (Pressure Vacuum Relief Valve) یا شیر وکیوم مشخصاً برای تنظیم فشار بخار در مخازن حاوی سوخت های مایع مانند بنزین استفاده می شود. این شیرها از ایجاد فشار بیش از حد یا خلأ در مخزن جلوگیری می کنند. ایجاد فشار بالا یا خلأ میتواند موجب عدم تعادل سیستم و آسیب رسیدن به تجهیزات مخزن شود. این شیرها در دسته ی شیرهای ایمنی قرار می گیرند و از طرفی می توان آنها را زیر گروه شیرهای فشار شکن هم قرار داد.
کنترل فشار و خلأ در شیرهای تخلیه بخارات به وسیله پالت های وزنی یا فنرها یا ترکیبی از این دو صورت می گیرد. شیر تخلیه بخارات بر روی یک نازل در بالای مخزن نصب می شود و هدف اصلی آن محافظت از مخزن در برابر انفجار یا سوراخ شدن است. این سوراخ شدن یا انفجار مخزن می تواند در اثر افزایش فشار ناشی از پمپاژ سیال به داخل مخزن یا افزایش فشار بخار ناشی از تغییرات درجه حرارت مخزن و یا انجام یک سری واکنش های شیمیایی در مخزن باشد.
همچنین در اثر خالی کردن مخزن، فشار بخار آن کاهش یافته و به فشاری کمتر از اتمسفر می رسد. در این حالت در مخزن خلأ ایجاد شده و این امر باعث آسیب جدی به بدنه مخزن و تجهیزات آن می شود.به طور کلی برای جلوگیری از آسیب مخزن و سوراخ شدن و انفجار آن، اصطلاحاً مخزن باید تنفس کند و به همین علت به شیر تخلیه بخارات شیر تنفس (Breather Valve) نیز می گویند. طراحی و انتخاب این شیرها معمولاً بر اساس استاندارد API 2000 صورت میگیرد.
عملکرد شیر تخلیه بخارات
فشار بخار مخازن بر حسب ارتفاع ستون آب بیان می شود و فشار بخار مجاز برای مخازن طبق استاندارد API 2000 برای مواد و شرایط مختلف متفاوت است اما به طور کلی در محدوده ی 500 تا 1720 میلیمتر آب قرار میگیرد. همچنین فشار خلأ مجاز برای مخازن بین 30 تا 500 میلیمتر آب می باشد.
شیر تخلیه بخار (Pressure Vacuum Relief Valve) یک شیر خودکار بوده و برای انجام عملکرد خود نیازی به اوپراتور ندارد. همچنین دارای ساختاری ساده و سبک است که همین امر موجب سهولت تعمیر و نگه داری و قیمت نسبتاً ارزان این شیرها شده است. شیر تخلیه بخارات می تواند به صورت افقی یا عمودی بر روی مخزن نصب شود که البته حالت عمودی آن ترجیح داده می شود.