انواع شیر یکطرفه

شیر یکطرفه لولایی یا نوسانی Swing Check Valve

چک ولو لولایی در زمان قطع شدن جریان سیال یا ایجاد فشار معکوس به طور خودکار بسته می ­شود. افت فشار جریان و ایجاد اغتشاشات (Turbulence) در سیال، در این نوع از شیرها بسیار کم می ­باشد. در شیر Check Valve لولایی، دیسک به وسیله­ ی پین به لولای شیر متصل می­ شود و توسط تعدادی واشر و حلقه در نشیمنگاه شیر آب بندی می ­شود که این واشرها به راحتی قابل تعویض هستند.

این نوع شیرها معمولاً به صورت ترکیبی با شیرهای دروازه ­ای نصب می­ شوند زیرا جریان نسبتاً خوبی با افت فشار کم ارائه می­ دهند و می­توانند هم به صورت افقی و هم به صورت عمودی در مسیر جریان قرار گیرند که در صورت استفاده از آن ها به صورت عمودی بهتر است جریان از پایین به بالا باشد تا هنگام قطع شدن جریان، جاذبه دیسک را به پایین کشیده و بسته شدن شیر راحت تر شود.

شیر Check Valve لولایی یا نوسانی باید برای جریان های آرام با سرعت کم استفاده شوند و برای جریان های متناوب و ضربانی که به طور مداوم برگشت جریان وجود دارد مناسب نیستند زیرا برگشت جریان موجب ضربه خوردن و صدمه دیدن دیسک خواهد شد.

شیر یکطرفه با دیسک وارونه Tilting Disc Check Valves

شیر Check valve با دیسک وارونه برای حالاتی که جریان به طور مداوم معکوس می ­گردد مناسب است. شیر با سرعت بالایی بسته می­ شود و بسته شدن آن بهتر و با ضربه کمتری نسبت به شیر یکطرفه لولایی Swing Check Valve صورت می­ گیرد. این شیرها در سرعت های بالا افت فشار بیشتر و در سرعت های پایین افت فشار کمتری نسبت به Check valve لولایی دارند.

این شیرها می­ توانند به صورت افقی یا عمودی در مسیر جریان نصب شوند وحرکت دیسک توسط یک ضربه گیر یا فنر کنترل می­ شود.Check valve با دیسک وارونه دارای واشرهای آب بندی نرم و نشیمنگاه فلزی هستند. واشرهای آب بندی به راحتی قابل تعویض هستند اما برای تعویض آن ها لازم است تا شیر از مسیر لوله جدا شود و پس از تعویض واشر، مجدداً بازگردانده شود. در شکل زیر معرفی اجزا Check valve با دیسک وارونه آورده شده است.

شیر یکطرفه با دیسک دو تکه Split Disc Check Valve (Butterfly Check Valve)

Check valve با دیسک دو تکه، دارای ساختاری شبیه به شیر پروانه ­ای است. دیسک این شیر از وسط دو قسمت شده و با یک فنر پیچشی به لولا متصل شده است. فشار جریان باعث می­ شود که دیسک جمع شده و سیال عبور کند و پس از کاهش فشار، فنر پیچشی مجدداً دیسک را به حالت اولیه باز می ­گرداند.

این شیرها به طور گسترده در صنایع گرمایشی و تهویه مطبوع کاربرد دارند و به علت سادگی طراحی و ساخت، در ابعاد بسیار بزرگ و تا قطر 72 اینچ تولید می­ شوند و نسبتاً فضای کمی را اشغال می­ کنند. همچنین برای جریان های کم فشار بسیار مناسب بوده و افت فشار اندکی ایجاد می­ کنند. جنس واشر آب بند این شیرها عمدتاً از موادی چون Buna-N, Neoprene, Nordel, Hypalon, Viton Silicone, TFE می ­باشد و نشیمنگاه آن­ها معمولاً فلزی است. در شکل زیر معرفی اجزا Check valve با دیسک دو تکه آورده شده است.

شیر یکطرفه فشاری یا بالارفتنی Lift Check Valve

این شیرآلات معمولاً در سیستم های لوله کشی که از شیر ساچمه ­ ای (Globe Valve) به عنوان شیر کنترلی استفاده می ­شود، کاربرد دارند و ساختار بسیار مشابهی یا شیرهای ساچمه ­ ای دارند. این شیرها می­ توانند به صورت افقی یا عمودی در مسیر جریان قرار گیرند. شیر Check valve فشاری برای عبور جریان های بخار، گاز، هوا و آب مناسب هستند و برای سیالات با ذرات جامد معلق و ویسکوزیته بالا مناسب نمی­ باشند. استفاده از این شیرآلات هنگامی که جریان دارای سرعت و فشار بالایی است توصیه می­ گردد.

در Check valve فشاری، جریان از زیر نشیمنگاه وارد می­ شود. با ورود جریان دیسک یا ساچمه به بالا حرکت می­کند و با قطع شدن جریان، به وسیله نیروی جاذبه به حالت اول خود برمی­ گردد. در این شیرها از هیچ لولا و پینی استفاده نمی­ شود و افت فشار بسیار کمی در جریان ایجاد می­ کنند. در شکل زیر معرفی اجزا Check valve فشاری آورده شده است.

شیر یکطرفه پیستونی Piston Check Valve

شیر Check valve پیستونی اساساً نوع خاصی از شیر یکطرفه فشاری می­ باشد. طرز کار این شیر کاملاً مشابه با Check valve فشاری است و فقط از لحاظ نوع ساختمان با آن دارای تفاوت است. در Check valve پیستونی با ورود جریان از زیر نشیمنگاه، پیستون داخل سیلندر بالا رفته و سیال عبور می کند و با قطع جریان، به وسیله ­ی نیروی جاذبه و نیروی فنر پیستون به حالت اولیه برمی­ گردد. این شیر مناسب برای عبور جریان هوا، بخار، گاز و آب می ­باشد.

شیر یکطرفه قطع کننده Stop Check Valve

شیر Check valve قطع کننده هم نوع خاصی از شیر یکطرفه فشاری (Lift Check Valve) و شیر ساچمه ­ ای (Globe Valve) می­ باشد. این نوع از شیرآلات در زمانی که نیاز به قطع جریان باشد با حرکت استم (Stem) به پایین و اعمال نیرو به دیسک مسیر سیال را می­ بندند. قطع جریان توسط این شیرها سرعت کمتری نسبت به دیگر شیرهای یکطرفه دارد و این نوع خاص نیاز به اوپراتور برای اعمال نیرو به عملگر (اکچویتور) دارد و به صورت خودکار عمل نمی ­کند. در شکل زیر معرفی اجزا Check valve قطع کننده نمایش داده شده است.