شیر دروازه ای (Gate Valve) یک شیر با حرکت خطی است که معمولاً برای قطع و وصل کامل جریان از آن استفاده میشود و برای تنظیم دبی جریان مناسب نیست. نام دروازه ای برای این شیر در حقیقت از ظاهر و شکل دیسک شیر گرفته شده است که مانند یک دروازه جلوی جریان بالا و پایین رفته و مسیر جریان را باز و بسته میکند.
زمانی که شیر دروازه ای کاملاً باز است دیسک آن هیچ گونه تماسی با جریان سیال نداشته و به طور کامل از جلوی جریان کنار می رود. از همین رو در حالت باز بودن شیر دروازه ای افت فشار در مسیر جریان بسیار اندک و ناچیز می باشد.
هنگام بسته بودن شیر لازم است تا دور دیسک به طور کامل و 360˚ توسط واشرهای مخصوص آب بندی گردد. افزایش دبی جریان در اثر باز شدن شیر روندی غیر خطی دارد و این بدان معنی است که با حرکت استم و بالا رفتن دیسک، سرعت جریان به طور یکنواخت تغییر نمیکند. این شیر همچنین در حالت نیمه باز باعث لرزش و اغتشاش در مسیر جریان می شود و از همین رو است که از شیر دروازه ای برای تنظیم جریان استفاده نمی گردد.
هنگام بستن شیر بیشترین تغییر در دبی جریان در نزدیکی حالت کاملاً بسته رخ می دهد و این اتفاق با سرعت زیاد سیال، باعث ساییدگی دیسک و نشیمنگاه و خرابی واشر شده و به مرور عملکرد شیر پایین آمده و نشتی در آن ایجاد می شود.
شیر دروازه ای برای گسترهی فراوانی از سیالات استفاده شده و در صنایع مختلف از جمله نیروگاه ها، صنایع فرایندی و سیستم های انتقال آب و فاضلاب استفاده میشود. تعمیرات شیرهای دروازه ای معمولاً کمی دشوار است و نیاز به پرداخت سطح دیسک و بدنه ی شیر می باشد از همین رو هنگام خراب شدن دیسک یا نشیمنگاه شیرهای دروازه ای ترجیحاً آن ها را تعویض می کنند.