تمام کسانی که به نحوی با فضای بیمارستانی و محیط های بهداشتی در ارتباط هستند، اعم از پزشکان، داروسازان، پرستاران، بیماران و…، باید خود را مدیون نقش فلزات در سلامتی بدانند!
زیرا همزمان با پیشرفت علوم پزشکی در سال ها و دهه های اخیر، استفاده از فلزات و آلیاژهای آن در سلامت انسان ها، کاربرد فراوانی یافته است.
با این حال، وقتی از فلزات صحبت می شود، اغلب اوقات کاربردهای آن خصوصا آهن و فولاد در ساخت و ساز، لوازم خانگی، حمل و نقل، هوافضا و صنایع دیگر به ذهن متبادر می شود، در حالی که انواع فلزات اعم از آهن، طلا، نقره، مس، آلومینیوم، تیتانیوم و… در پزشکی خصوصا تجهیزات، ابزارآلات و ایمپلنت، سهم عمده ای دارند.
با وجود کاربرد فلزات در علم پزشکی، نباید این نکته را از نظر دور داشت که بدن انسان، در برابر فلزات کاشته شده، معمولا فضای تهاجمی دارد زیرا واکنش بین فلزات و مایعات بدن، تخریب فلز به اکسیدها و ترکیبات دیگر را موجب می شود.
بنابراین، لزوم توجه بیشتر به دوام خوردگی یک کاشت فلزی احساس می شود تا با سلامت و زیست انسان، سازگاری داشته باشد.
کاربرد فلزات در دارو سازی و نانو فناوری:
اهمیت فلزات و استفاده از ترکیب های آلی فلزات واسطه در داروسازی روز به روز در حال گسترش است و دارو هایی که پایه آنها بر اساس فلزات است، نقش موثری در درمان بیماران ایفا می کنند.
در سال های اخیر فلزات زیادی به خاطر کاربردهای درمانی که دارند در بسیاری از بیماری ها رونمایی شده اند، با این حال، تعداد محدودی از آنها به عرصه پزشکی ورود کرده اند.
کاربردهای دارویی برخی از فلزات پرکاربرد به شرح زیر می باشد:
کاربرد فولاد زنگ نزن در پزشکی:
استنلس استیل یا فولاد ضد زنگ، گروه وسیعی از آلیاژهای ویژه ای است که مقاومت بالایی در برابر خوردگی دارند که به آنها فولاد های زنگ نزن هم گفته می شود.
این نوع فولاد در حوزه پزشکی، جراحی و بیمارستانی مانند اتوکلاوها، کابینت های نگهداری وسایل، تخت های جراحی و تجهیزات استریل کننده کاربرد دارند.
ابزار و تجهیزات حاصل از آن به دلیل راحتی در استریل شدن، مقاومت در برابر خوردگی و حفظ تیزی در پزشکی استفاده می شوند.
در بین فولادهای ضد زنگ، استنلس استیل 304 با توجه به خواص و قیمت آن، به عنوان یکی از پرکاربردترین گریدها در پزشکی و ساخت ابزارآلات است.
قابلیت کشش عمیق این آلیاژ، برای ساخت سینک و ظروف پزشکی بسیار مناسب است.
ورژن کم کربن آن با نام L304، دارای قابلیت جوشکاری، به منظور تولید قطعاتی که ساخت آنها، جوش مستحکم نیاز دارد، مناسب است.
این نوع فولاد به خاطر قابلیت کاربری در دماهای بسیار پایین، دچار ترد یا شکست نمی شود و قابلیت سخت کاری موجب شده برای تولید قطعات با استحکام بالا نیز استفاده شود.
علاوه بر آن، فولاد زنگ نزن 316، به دلیل حضور مولیبدن در ساختار خود، قابلیت سخت کاری و تیزکاری بهتری نسبت به فولاد 304 دارد و معمولا برای ساخت سوزن، قیچی و سایر ابزار برنده به کار می رود.
بر اساس تقسیم بندی دیگر، فولادهای زنگ نزن فریتی، مارتنزیتی و آستنیتی، سه نوع از فولادهای ضدزنگ هستند که بعضا در پزشکی و ایمپلنت ها استفاده می شوند.
البته فولادهای زنگ نزن فریتی که حرارت ناپذیرند و قابلیت سخت شدن ندارند، کاربرد چندانی در پزشکی ندارند و بیشتر در ساخت ظروف نگهدارنده مواد غذایی و شیمیایی به کار می روند.
فولاد زنگ نزن مارتنزیتی دارای 11 تا 18 درصد کروم هستند و از ناحیه آستنیتی با سرعت سرد می شود و در نتیجه فولاد ضد زنگ مغناطیسی را تشکیل می دهد.
این فولاد قابلیت سخت شدن داشته و برای ابزار جراحی و برش استفاده می شود.
درباره فولادهای زنگ نزن آستنیتی نیز افزودن نیکل باعث جلوگیری از دگرگونی فاز آستنیت به مارتنزیت، طی سرمایش سریع آلیاژ می شود. فولاد ضدزنگ آستنیتی 302 و 304 دارای 18 درصد کروم و 8 درصد نیکل بوده و به ترتیب دارای 0.15 درصد و 0.08 درصد کربن می باشد.
این آلیاژ در ساخت سیم های ارتودنسی کاربرد فراوان دارند. همچنین فولاد زنگ نزن آستنیتی 316 با حداکثر 0.03 درصد کربن، در ساخت ایمپلنت های بدن مورد استفاده قرار می گیرد.