حمل و نقل یکی از شاخص های مهم رشد اقتصادی در جهان از جمله ایران محسوب می شود.
هر چند مسئولان کشور، از سهم 9 درصدی حمل و نقل در تولید ناخالص داخلی سخن گفته اند اما این میزان طی یک دهه گذشته، حدود 7 درصد برآورد می شود.
این در حالی است که حمل و نقل بین 6 تا 12 درصد تولید ناخالص داخلی بسیاری از کشورهای توسعه یافته را تشکیل می دهد.
در این رابطه آنچه کمتر در اقتصاد حمل و نقل به آن پرداخته شده، نقش و جایگاه انواع فلزات در ساخت زیرساخت ها و مُدهای مختلف حمل و نقل اعم از جاده ای، ریلی، هوایی و دریایی است.
از این رو، در این مقاله در قالب بررسی ارتباط بین فلزات و وسایل حمل و نقل، کاربرد برخی فلزات خصوصا فولاد، مس و آلومینیوم در ساخت انواع وسایل حمل و نقل مانند خودرو، اتوبوس، قطار، هواپیما و کشتی مورد توجه قرار گرفته است.
همچنین در انتها سهم حمل و نقل مواد معدنی به ویژه فولاد در صادرات و ترانزیت کالا و تأثیر آن بر رشد اقتصادی کشور به اختصار بررسی شده است.
کاربرد فولاد در خودروسازی:
فولاد و آهن آلات، به دلیل دوام، استحکام، مقاومت بالا، مقرون به صرفه بودن و قابلیت بازیافت، جایگاه ویژه ای در صنعت حمل و نقل و بهبود شیوه های آن داشته و عمر انتشار گازهای گلخانه ای را کاهش می دهد.
بر اساس تحقیقات منتشر شده، تقریبا 16 درصد از فولاد و آهن آلات، برای نیازهای حمل و نقل به ویژه ساخت خودرو، استفاده می شود.
خودروها در بین انواع وسایل حمل و نقل، از پرمصرف ترین مدهای حمل و نقلی در زمینه استفاده از فولاد به شمار می روند.
به تعبیر دیگر، فولاد ماده اصلی در تولید خودرو است که حدود 65 درصد وزن متوسط آن را به خود اختصاص می دهد. در مجموع، توزیع فولاد موجود در خودرو به شرح زیر است:
بر اساس پیش بینی انجمن جهانی فولاد، خودرو تقریبا 12 درصد کل مصرف جهانی فولاد را تشکیل می دهد.
کمپانی آرسلور میتال (ArcelorMittal)، یکی از تولیدکنندگان نسبتا جدید فولاد مورد استفاده در ساخت خودرو، در سال 2014 به تنهایی حدود 16.7 درصد بازار ورق های فولادی در دنیا را به خود اختصاص داده است.
همچنین براساس اعلام سازمان بین المللی تولیدکنندگان وسایل نقلیه موتوری، 95.6 میلیون دستگاه خودرو در سال 2018 تولید شده که به طور متوسط در هر وسیله نقلیه، 900 کیلوگرم فولاد استفاده می شود.
علاوه بر اینها، صنعت حمل و نقل اعم از عمومی و خصوصی، به میزان زیادی به عرضه فولاد بستگی دارد.
بدنه های اتوبوس به دلیل برخورداری از افزایش وزن و قدرت، اغلب از فولاد با کیفیت بالا ساخته می شوند تا توانایی تحمل فشار شدید در جاده را داشته باشند.
ضمنا فولاد در ساخت قاب دوچرخه هم استفاده می شود که این امر، افزایش استحکام و ایمنی داخلی این وسیله حمل و نقل پاک را در پی دارد.
علت استفاده فولاد در بدنه خودرو چیست؟
در حال حاضر، شرکت های بزرگ فولادی در زمینه تولید فولادهای با استحکام بالا (HSS)، سرمایه گذاری می کنند تا جایگاه آن را به عنوان ماده انتخابی برای صنعت خودرو حفظ کنند.
این فولادها که حداقل 60 درصد ساختار بدنه وسایل نقلیه امروزی را تشکیل می دهند، از حداقل مقاومت کششی 500 تا 800 مگاپاسکال برخوردارند.
این فولادها نسبت به فولادهای سنتی، استحکام قابل مقایسه و صرفه جویی در وزن دارند و استفاده از آنها در ساختار بدنه، سبب سبک تر و بهینه تر شدن طراحی وسایل نقلیه، افزایش ایمنی و بهبود مصرف سوخت می شود.
علاوه بر این، گریدهای جدید فولادهای پیشرفته با استحکام بالا، باعث می شود خودروسازان وزن خودرو را در مقایسه با استفاده از فولاد معمولی، 25 تا 39 درصد کاهش دهند.
به گونه ای که هنگام استفاده از یک خودرو معمولی خانوادگی دارای پنج سرنشین، وزن کلی وسیله نقلیه 170 تا 270 کیلوگرم کاهش می یابد که این امر، سبب صرفه جویی 3 تا 4.5 تن از گازهای گلخانه ای در طول عمر خودرو می شود.
ساخت آلیاژ با خواص ویژه صنعت حمل و نقل:
استحکام بالا و صرفه جویی در استفاده از مواد، به عنوان ویژگی آلومینیوم، موجب کاربرد گسترده آن در صنعت حمل و نقل توسط محققان داخلی شده است.
بر این اساس، محققان دانشگاه امیرکبیر، طی سال های اخیر، موفق به ساخت قطعات آلومینیومی نانو ساختار در مقیاس آزمایشگاهی شدند.
این محققان از ساخت آلیاژی با خواص ویژه صنعت حمل و نقل خبر داده اند که ویژگی آن استحکام بالا، کاهش وزن و صرفه جویی در استفاده از مواد، مصرف کمتر انرژی و کاهش آلودگی با قابلیت کاربرد گسترده در صنعت حمل و نقل و هوافضاست.
در این طرح، کاهش وزن وسیله نقلیه و بهبود وضعیت ایمنی با تولید مواد خاص، مدنظر قرار گرفته است.
سهم زیرساخت های حمل و نقل جاده ای، ریلی و دریایی در صادرات فولاد:
علاوه بر کاربردهای انواع فلزات در ساخت انواع وسایل حمل و نقل جاده ای (زمینی)، ریلی، هوایی و دریایی، نکته مهم دیگر، در زمینه ارتباط فولاد و حمل و نقل، به سهم صادرات و ترانزیت مواد معدنی و فولاد در عرصه حمل و نقل اختصاص دارد.
به تعبیر دیگر، جایگاه فلزات آهنی خصوصا فولاد فقط به ساخت انواع وسایل حمل و نقل مانند کشتی، هواپیما، قطار و اتوبوس بر نمی گردد.
بلکه علاوه بر آن، رابطه تنگاتنگی بین فولاد و زیر ساخت های حمل و نقل برقرار است.
در این زمینه، هر چه زیر ساخت های ریلی، دریایی و جاده ای قوی تر باشد، توسعه صادرات و جابه جایی محصولات معدنی و مرتبط با فولاد، شتاب بیشتری دارد و در رشد اقتصادی کشور موثرتر است.
طبق سند چشم انداز 1404 کشور که از سال 1384 ابلاغ شده، تولید فولاد باید به 55 میلیون تن برسد.
همچنین تا این سال، خطوط ریلی کشور باید به 25 هزار کیلومتر و سهم ریل در حوزه جابه جایی فولاد باید از حدود 7 درصد به 30 درصد ارتقا یابد.
در همین رابطه، به منظور تامین مواد اولیه برای تولید محصولات فولادی، به طور تقریبی حدود 190 میلیون تن مواد خام در عرصه ترانزیت جاده ای و ریلی، در انتهای چشم انداز نیاز است که از این میزان، ظرفیت سازی جاده های ترانزیتی باید به 85 میلیون تن و خطوط ریلی به 105 میلیون تن برسد.
همچنین در زمینه توسعه شبکه حمل و نقل دریایی، با توجه به موازنه در کل زنجیره حمل و نقل برای تحقق تولید 55 میلیون تن فولاد، حدود 35 تا 50 میلیون تن برای توسعه و تجهیز بنادر و استفاده کامل از ظرفیت آن لازم است.
با این وجود، علی رغم رشد مناسب تولید فولاد طی سال های اخیر، به دلیل توسعه محدود زیرساخت های حمل و نقل جاده ای، ریلی و دریایی و نیز تحریم ها و محدودیت های ناشی از صادرات مواد معدنی و محصولات فولادی، عملا دستیابی به اهداف چشم انداز، دور از دسترس است.
همگی این موارد، از جمله موانع مهم توسعه اقتصادی کشور در قالب صادرات فولاد و زیرساخت های حمل و نقل به شمار می رود.
|
|
|
|
| نماد اعتماد الکترونیک | نشان ملی ثبت | گواهی شامد ارشاد |
© کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به داده پردازان هومان پویان می باشد.
