عوامل موثر بر بازدهی سیستم تهویه مرغداری در شرایط اقلیمی متفاوت

در تعریف ساده، تهویه به معنای عبور جریان هوا به داخل سالن و خروج هوای داخل به بیرون می باشد. با اینکه در پرورش طیور نیازهای تهویه ای زمستان و تابستان بسیار متفاوت است، اما استفاده از سیستم تهویه ﺩر تمام فصول سال به طور مداوم و روزانه ضروری است. اهمیت تهویه در تامین اکسیژن مطلوب و دفع گازهای مضر زمانی بیشتر نمایان می شود که بتوان نیازهای تنفسی پرنده ای را که در مدت 6 هفته به پنجاه برابر وزن تولد خود می رسد، تامین کرد.

میزان هوایی که باید از طریق سیستم تهویه وارد و خارج شود به سن و وزن گله، نژاد و سویه، دمای سالن و شرایط آب و هوایی خارج از سالن بستگی دارد. به طور کلی هر چه هوا گرم تر و گله مسن تر باشد، میزان تبادل هوا توسط سیستم تهویه افزایش خواهد یافت.اصول سیستم های تهویه و آماده سازی آنها:

سوالی که در رابطه با چگونگی کارکرد سیستم تهویه مطرح می شود این است که هوای خارج به چه شکل وارد آشیانه شده، جریان یافته و از آن خارج می شود؛ دو نوع سیستم تهویه وجود دارد که سیستم تهویه طبیعی بر پایه جریان هوای طبیعی بوده و وضعیت باد هوای خارج آشیانه، میزان حداکثر سرعت تبادل هوا را تعیین می کند و دیگری سیستم تهویه مصنوعی، که بر پایه قدرت و ظرفیت فن های نصب شده است و ظرفیت هواکش ها بر حسب فوت مکعب در هر دقیقه (cfm) تعیین کننده حداکثر سرعت تبادل هواست.

تهویه طبیعی: در این نوع تهویه دریچه های ورودی هوا یا پرده ها در دو دیوار جانبی نصب می شوند. پرده ها باید از دو طرف باز شوند تا تهویه عرضی صورت گیرد و با بالا و پایین بردن پرده ها بر حسب شرایط هوا و بادهای منطقه، هوا در سرتاسر آشیانه تنظیم می گردد (Curtain Ventilation). در این سیستم که متکی به جریان طبیعی هوا بوده مسائل ذیل در احداث تأسیسات این سالن ها باید مورد توجه قرار گیرد:

1. عرض سالن (در محدوده 8 / 9 تا 2 / 12 متر) 2. ارتفاع سالن (در محدوده 4 / 2 تا 3 متر)، برای آشیانه های بلند که محلی برای نگهداری کود در زیر قفس احداث شده باشد، باید ارتفاعی بیشتر از 3 / 4 متر در نظر گرفت. 3. طول سالن (هر طول مناسبی می تواند داشته باشد) 4. شکل سقف (معمولاً شیروانی در نظر گرفته می شود). تهویه طبیعی در مناطقی توصیه می شود که اختلاف سرمای هوای بیرون نسبت به داخل آشیانه بیشتر از 5 تا 8 درجه نباشد. این اختلاف دمای بیرون و داخل با رشد پرندگان افزایش خواهد یافت، چرا که با افزایش سن، حرارت تولیدی توسط گله افزایش می یابد.

تهویه مصنوعی: در این سیستم میزان جابه جایی هوا به وسیله هواکش ها کنترل می شود و تهویه به دو حالت فشار منفی و فشار مثبت صورت می گیرد. در تهویه با فشار مثبت، هواکش های نصب شده هوای خارج را با فشار به داخل هدایت می کنند و معمولاً در هوای خیلی سرد مورد استفاده قرار می گیرد. اما در تهویه با فشار منفی، هواکش های مکنده هوای داخل را به بیرون هدایت می کنند تا با به وجود آمدن خلا نسبی در داخل آشیانه جریان هوا به شکل بهتری کنترل شده و در سرتاسر آشیانه هوا یکنواخت گردد، در نتیجه نقاط سردتر و گرمتر به حداقل می رسد. تهویه با ایجاد فشار منفی در سالن ها در سه مورد استفاده می شود:

1. تهویه حداقل (Power ventilation) 2. تهویه تونلی (Tunnel ventilation) 3. تهویه انتقالی (Transitional ventilation). با وجود اینکه هر سه سیستم تهویه از قوانین فشار منفی تبعیت می کنند، اما فشارهای استاتیک (ساکن) متفاوتی را ایجاد می کنند. فشار ساکن نشان دهنده تفاوت فشار هوای داخل و خارج آشیانه و یا میزان خلا ناقص درون آشیانه می باشد. تهویه حداقل فشار ساکنی (خلا بیشتری) معادل 10 / 0 - 05 / 0 اینچ تولید و تهویه تونلی بسته به نوع سیستم خنک کننده تبخیری نصب شده، فشار ساکنی حدود 10 / 0 - 04 / 0 اینچ تولید می نماید.

چگونگی عملکرد تهویه حداقل: این سیستم به هنگامی که هوا سرد بوده و همچنین زمانی که جوجه ها بسیار کوچک و گله حساس باشد، به تهویه موثر آشیانه بدون تغییر دما و سرد شدن آن کمک می کند، زیرا که هیچ گرمایی در این سیستم از داخل آشیانه خارج نشده و هوای خارج به طور مستقیم به جوجه ها برخورد نمی کند. به طور معمول برای ایجاد یک چنین تهویه ای از 2 تا 6 هواکش 36 اینچی در دیوار جانبی و از هواده های افقی نیز در دو دیوار جانبی و در سطحی بالاتر از هواکش ها استفاده می شود.

سرعت هوا در سطح مرغان بین 5 / 0 - 25 / 0 متر در ثانیه (50 تا 100 فوت در دقیقه) در نظر گرفته می شود. کلید موفقیت در تهویه حداقل، ایجاد خلا جزئی در سالن است تا هوا با سرعت کافی و مشابه از تمام ورودی های هوا وارد سالن گردد. در این نوع تهویه، هواکش ها به تایمر مجهز بوده و به ترموستات متصل نیستند. هدف از این نوع تهویه جلوگیری از افزایش رطوبت و تامین هوای تازه است.

چگونگی عملکرد تهویه تونلی: این سیستم تهویه برای مناطق گرم و پرندگان در حال رشد (6 / 1 تا 4 / 3 کیلوگرم) و به ویژه در سالن هایی که تراکم بالایی دارند، با استفاده از اثر خنک کنندگی سرعت بالای جریان هوا که آشیانه دارد، مناسب می باشد. در تهویه تونلی با بکارگیری کلیه هواکش ها ظرف مدت یک دقیقه امکان تعویض هوا در سالن میسر خواهد شد؛ به عبارت دیگر تهویه تونلی حداکثر تبادل هوا را انجام داده و علاوه بر آن باعث خنک کردن جوجه ها نیز می گردد. برای ایجاد یک جریان خنک کننده موثر در این سیستم، جریان هوا با سرعت 150 متر بر دقیقه لازم است.

اثر خنک کنندگی ایجاد شده در اثر سرعت بالای جریان هوا، دمای احساس شده توسط پرندگان دارای پوشش کامل پر را حدود 6-5 درجه سانتی گراد کاهش می دهد. استفاده از تهویه تونلی برای پرندگانی که در سن پایین تر از 4 هفتگی هستند، توصیه نمی شود، زیرا افت ناگهانی دمای هوا می تواند برای آنها استرس زا باشد.