دارای انواع مختلفی می باشند و نسبت به عوامل گوناگونی چون دود، حرارت، مونوکسید کربن و... که نشانه های حریق هستند، حساسیت نشان داده و گزارشات لازم را به تابلوی کنترل مرکزی سیستم اعلام حریق ارسال و اعلام هشدار می نمایند.
دتکتورها یکی از اجزای سیستم اعلام حریق و یکی از تجهیزات ضروری ساختمان به شمار می آیند. اعلام حریق توسط تجهیزات صوتی و دیداری هشدار دهنده مانند آژیرها و یا چراغ های هشدار دهنده صورت می گیرد. با توجه به کاربرد و نحوه ی عمل هر کدام از دتکتورها، از آنها در مکان های مختلفی استفاده می شود.
سنسور اعلام حریق
معمولاً تغذیه دتکتورها با ولتاژ 24 ولت DC انجام می شود. گاهی بعضی از دتکتورها با ولتاژ کمتر و یا بیشتر از 24 ولت تغذیه می شوند. جریان عبوری از دتکتورها دارای میزان تعریف شده مشخص می باشد. در زمان حریق این مقدار افزایش می یابد. دتکتورهای اعلام حریق دارای 4 نوع متفاوت می باشند.
دتکتور دودی اعلام حریق
این نوع از دتکتورها با شناسایی دود موجود در محیط، هشدارهای لازم را به پنل کنترل مرکزی ارسال نموده و اعلام هشدار می نماید. دتکتورهای دودی اعلام حریق از متداول ترین دتکتورهای اعلام حریق اتوماتیک می باشند. دتکتورهای دودی نسبت به دتکتورهای حرارتی سرعت عمل، قیمت و سطح پوشش بالاتری دارند. ولی قابلیت اطمینان و پایداری آنها کمتر است و می توان از آنها در محیط هایی که آلودگی، گرد و غبار معمولی دارند مانند:
اتاق خواب، راهروها، مسجد، فروشگاه، اتاق برق، هتل، بیمارستان، دفاتر کار، کتابخانه و... استفاده نمود. دتکتورهای دودی نباید در معرض دریچه های جریان هوا قرار گیرند، زیرا بر عملکرد دتکتور تأثیر منفی دارد. دتکتورهای دودی در محیط هایی با آلودگی و رطوبت زیاد مانند: آشپزخانه، پارکینگ و... کاربردی نداشته و قابل استفاده نمی باشند. در زیر به 4 نوع از دتکتورها یا همان آشکارسازهای دودی یونیزاسیون، فتوالکتریک و بیم دتکتور، دودی مکشی (استنشاقی) اشاره می کنیم.
دتکتور دودی یونیزاسیون (Ionization Smoke Detector)
منظور از یونیزاسیون تبدیل شدن مولکول های هوا به یون های مثبت و مولکول های منفی می باشد. در این نمونه از دتکتورها از یک ذره آلفا که یک منبع رادیواکتیو تولید می کند، یک محفظه دود و دو صفحه یونیزاسیونی (محفظه فرستنده و مرجع) حاوی منبع اشعه استفاده شده است. ذرات آلفا در این سیستم سبب یونیزه و رسانا شدن هوای اتاقک دود می شوند.هنگامی که ذرات دود و یا آیروسل به دلیل وقوع حریق و یا هر دلیل دیگری وارد اتاقک دود شوند، به مولکول های یونیزه شده هوای اتاقک متصل شده و سبب کاهش حرکت یون ها و جریان می شود.
در نتیجه رسانایی هوای اتاقک دود کاهش می یابد. زمانی که رسانایی اتاقک از حد تعریف شده کمتر شود، دتکتور را به واکنش وادار می کند و باعث فعال شدن اعلام حریق می گردد. از این دتکتور در اتاق های تمیز، اتاق های کامپیوتر و محیط هایی که نیاز به روش تشخیص دقیق دارند، استفاده می شود. این دتکتور از نظر نصب، حمل و نقل و انبارداری نکات ایمنی بالایی دارد.
به دلیل دارا بودن تشعشعات رادیواکتیو دتکتور دودی یونیزاسیون امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرند. این دتکتورها با برچسب زرد رنگ مشخص می شوند.از جمله مزایای این دتکتور می توان به عملکرد سریع این دتکتور نسبت به سایر دتکتورهای دودی و حرارتی اشاره نمود. این دتکتور می تواند حریق هایی که در مرحله ابتدایی هستند و سایر فرآورده های دودی نوع آیروسل را تشخیص دهد.
معایب این دتکتور شامل: این نوع از دتکتورها فقط وجود دود را تشخیص داده و چون دارای حساسیت بالایی هستند، پتانسیل هشدارهای غلط در آنها بالا می باشد. اگر در محیط هایی که دارای رطوبت و یا گرد و غبار زیاد و یا در مسیر وزش جریان هوا نصب شوند، احتمال هشدارهای غلط در آنها وجود خواهد داشت.
دتکتور دودی فتوالکتریک (Photo electric Detector)
این نوع از دتکتور دودی نیز یکی از آشکارسازهای سیستم اعلام حریق و یکی از رایجترین دتکتورهای مورد استفاده امروزی می باشد. این دتکتور از اصل مسدودسازی مسیر نور و یا پراکندگی نور استفاده می کند. از این نوع دتکتور در اتاق های تمیز، ادارات، راهروها، میان تالارها، انبارهای مواد پلاستیکی، اتاق های کامپیوتر، اتاق های خواب، کمدها و... استفاده می شود. در داخل محفظه دتکتورهای دودی فتوالکتریک نقطه ای که از اصل مسدود سازی مسیر نور استفاده می کنند، یک دستگاه تولید کننده نور (معمولاً LED)، اتاقک دود و یک دستگاه حساس به نور که نور را مستقیم از چشمه نور دریافت می کند و به عنوان خروجی یک جریان الکتریکی تولید می کند، می باشد.
دودی که وارد اتاقک این دتکتور شود، باعث کاهش شدت نور دستگاه حساس به نور می شود. با کاهش شدت نور دریافتی جریان خروجی کاهش یافته و با کاهش بیش از حد جریان، مدار مربوط به جریان میزان افت جریان را تشخیص داده و حریق را شناسایی می کند و سبب فعال شدن آلارم اعلام حریق می گردد. اگر مکانیزم عملکرد این دتکتور براساس مسدود سازی نور باشد، شرط عملکرد بهتر آن وجود ذرات بزرگ تری است که بر اثر حریق در هوا منتشر می شود. در صورتی که منشاء حریق تولید ذرات بزرگ به همراه دود حاصل از حریق باشد، دتکتور دودی فتوالکتریک می تواند تشخیص دقیقی از حریق ارائه دهد.
مکانیزم دیگر این دتکتور، دتکتور دودی نقطه ای است که از اصل پراکندگی نور استفاده می کند. این نوع دتکتور مانند اصل مسدود سازی مسیر نور عمل می کند، با این تفاوت که دستگاه حساس به نور به گونه ای نصب می شود که نتواند به طور مستقیم چشمه نور را ببیند. دودی که وارد اتاقک می شود نور منبع را به سمت دستگاه گیرنده نور منعکس می کند. همین امر سبب افزایش شدت نور دریافتی می شود و وقتی شدت نور به اندازه کافی تشخیص داده شود، اعلام حریق اتفاق می افتد.
از جمله مزایای این دتکتورها ارائه هشدارهای سریع و به موقع، تشخیص آتش های آهسته با حرارت کم و حساسیت بالا به ذرات مرئی دود می باشد. همچنین این دتکتورها علاوه بر مزایای ذکر شده دارای معایبی نیز می باشند، که شامل آلودگی سریع (حساسیت آنها را به مرور زمان کاهش می دهد)، نیاز به تمیزکاری مداوم، احتمال اعلام هشدارهای غلط آنها بالاست، توانایی تشخیص مواد سمی را ندارند و فقط وجود دود را تشخیص می دهند.
بیم دتکتور و یا آشکارساز دودی خطی (Beam Detector)
بیم دتکتور نیز از انواع آشکارسازهای دودی می باشد که با نام های دتکتور فتوالکتریک خطی و یا اشعه ای نیز شناخته می شود. در این دتکتور از امواج مادون قرمز و یک چشمه ی امواج گیرنده و فرستنده استفاده می گردد. دستگاه گیرنده و فرستنده در دو مکان مختلف و روبروی هم در سالن تحت کنترل نصب می شوند و یا هر دو دستگاه در یک تجهیز قرار می گیرند و از یک آینه و یا انعکاس دهنده برای طرف مقابل استفاده می شود. از این دستگاه معمولاً در فضاهای بزرگ و باز که مانعی بین چشمه ی نور و گیرنده نور وجود ندارد، استفاده می شود.
در صورتی که فضا بقدری وسیع باشد که نیاز به تعداد زیاد دتکتور باشد و استفاده از دتکتور نقطه ای مقرون به صرفه نباشد از این دتکتورها استفاده می شود، زیرا قابلیت پوشش فضاهای بزرگ را دارند. دتکتورها در دو سمت محیط مورد نظر نصب می شوند.امواج مادون قرمز از دستگاه فرستنده ارسال و توسط دستگاه گیرنده دریافت می شود. نسبت مشخصی میان ارسال امواج دستگاه فرستنده و دریافت امواج توسط گیرنده وجود دارد.
در حالت عادی امواج ارسالی توسط گیرنده دریافت می شود، اما در صورت وقوع آتش سوزی و حریق امواج به طور کامل به گیرنده ارسال نمی شود و یا مسیر امواج بسته می شود. بدین ترتیب حریق شناسایی و آلارم اعلام حریق فعال می گردد.معمولاً از بیم دتکتورها برای فضاهای تولیدی بزرگ و سالن های با ارتفاع زیاد مانند سالن های کنفرانس، کارخانه، مسجد، سوله و... استفاده می شود.
مزایای بیم دتکتورها شامل: استفاده در فضاهای بزرگ و پهناور که نیاز به دتکتور زیاد دارند، از نظر اقتصادی مقرون بصرفه بوده و دارای سرعت عمل بالا می باشد. در مقابل مزایا دارای معایبی نیز می باشند، که باید بین گیرنده و فرستنده امواج یک مسیر خطی بدون مانع وجود داشته باشد و تراز صحیح دو دستگاه همواره بررسی و حفظ شود.
دتکتور دودی مکشی (استنشاقی) (Air Sampling)
در این مدل از تجهیزات سیستم اعلام حریق، وجود دود از طریق نمونه گیری از هوای محیط مربوطه و تجزیه تحلیل آن به وسیله پنل مخصوص انجام می شود. در این مدل محیط مورد نیاز به سیستم اعلام حریق از طریق لوله کشی به سقف متصل شده و با توجه به استانداردهای فاصله بین آنها منافذی بر روی لوله ها ایجاد و لوله ها به پنل سیستم اعلام حریق متصل می شوند. مکش هوای محیط از طریق یک هواکش کوچک از داخل منافذ لوله انجام و پس از عبور از صافی وارد پنل شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.
در صورت آلوده بودن آلارم اعلام حریق فعال می گردد. در محیط هایی که دارای سیستم تهویه هواساز و مطبوع می باشند به جای لوله کشی، نمونه گیری را می توان از طریق هوای برگشتی هواساز انجام داد. این نوع دتکتور دارای قیمت بالا و حساسیت زیاد است. بنابراین در محیط هایی که دارای آلودگی اندک و با اهمیت مانند اتاق های سرور مورد استفاده قرار می گیرند.
دتکتور حرارتی اعلام حریق
دتکتور حرارتی معمولاً در مکان هایی که آتش سوزی های ایجاد شده تولید دود نمی کند و بیشتر با افزایش دما و حرارت همراه است، استفاده می شود. ساختمان این نوع دتکتور ساده بوده و دارای سرعت پاسخگویی و سطح پوشش اندک است. همچنین دارای پایداری و قابلیت اطمینان بالا و دارای قیمت ارزان می باشد. این نوع از دتکتورها به راحتی قدرت تشخیص حریق را ندارند، زیرا به میزان افزایش دما و حرارت حساس هستند. دتکتور حرارتی اعلام حریق در صورت افزایش دما اعلام هشدار می دهد.
از این دتکتور نباید در مکان هایی که دما در آنها دائماً در حال تغییر است استفاده نمود و بیشتر در مکان هایی که دارای حرارت ثابت هستند، مانند اتاق های کوچک، آشپزخانه ها، پارکینگ و... مورد استفاده قرار می گیرد. نباید از دتکتور حرارتی در مکان هایی که حریق کوچک و با افزایش دود همراه است و می تواند خسارات زیادی در پی داشته باشد استفاده نمود. دتکتورهای حرارتی دارای دو نوع افزایشی و ثابت می باشند.
دتکتور حرارتی افزایشی (Rate Of Rise Heat Detector-RoR)
دتکتور حرارتی افزایشی به میزان افزایش ناگهانی دما حساس بوده و در صورت افزایش درجه حرارت از میزان تعیین شده سبب فعال شدن آلارم هشدار می گردد. بنابراین دو عامل افزایش دما و مدت زمان در عملکرد این دتکتور موثر می باشد. از این دتکتورها برای آشکارسازی نقطه ای و ناحیه ای استفاده می شود. دتکتور خطی حرارتی (افزایشی) دارای کابل هایی هستند تا بتوانند حرارت را در طول مسیر تشخیص دهند و دارای دو سیم که توسط یک عایق از یکدیگر جدا شده اند می باشند.
در صورت بالا رفتن درجه حرارت عایق میانی بین سیم ها از بین رفته و باعث برقراری جریان و در نتیجه فعال شدن آلارم هشدار می گردد. این آشکارسازها در محیط هایی که تحت تأثیر ناگهانی افزایش دما قرار دارند مناسب نمی باشد، مانند: آشپزخانه صنعتی. چراغ هشدار در این مدل آشکارساز به یکی از رنگهای قرمز و یا سبز است و در فاصله زیاد نیز قابل روئیت می باشد. از جمله مزایای این دتکتور شامل: سرعت عملکرد بالا نسبت به دتکتور حرارتی با دمای ثابت، قابلیت اطمینان متوسط، پایداری زیاد، تعمیر و نگهداری اندک، حساسیت پایین در درجه حرارت محیطی زیاد، ارزان قیمت تر از دتکتورهای دودی می باشد.
دتکتور حرارتی ثابت (Fixed Temperature Heat Detector - Fix)
این دتکتور نمونه ای از آشکارسازهای حرارتی سیستم اعلام حریق می باشد. این دتکتور نسبت به یک دمای مشخص از پیش تعیین شده حساس بوده و با افزایش دما و رسیدن دمای محیط به آن دمای مشخص سیستم اعلام حریق فعال می گردد. این دتکتور دارای یک المان کلید دو فلزی است و هر کدام ضریب انبساط حرارتی متفاوتی دارند. با رسیدن به درجه حرارت مشخص کلید خم شده و یا حالت منحنی به خود می گیرد، بنابراین کلید قطع شده و حالت هشدار فعال می شود.
از این دتکتورها معمولاً در مکان هایی که تحت تأثیر افزایش ناگهانی دما قرار می گیرند استفاده می شود، مانند: آشپزخانه، آزمایشگاه و.... این دتکتور با برچسب آبی نمایش داده می شود. از جمله مزایای این دتکتور شامل: قابلیت اطمینان بالا، کمترین هشدار کاذب، نیاز به نگهداری حداقلی و هزینه کمتر نسبت به دتکتور دودی. در مدل های جدید این نوع از دتکتورها از هر دو تکتولوژی Fix و ROR (ترکیب دو دتکتور دودی و افزایشی) استفاده می شود و هر کدام که زودتر حریق را تشخیص دهد، آلارم اعلام حریق فعال می گردد.
دتکتور دودی و حرارتی مرکب (Multi Sensor Detector)
در این نوع از دتکتورها از هر دو سنسور دود و حرارت استفاده می شود. دتکتورهای دودی-حرارتی در مکان هایی کاربرد دارد که وقوع آتش سوزی در آنها با دود و حرارت همراه است. مانند: آشپزخانه های متصل به هال با وسعت کم مانند هتل ها. بنابراین جهت فعال شدن آلارم حریق هر دو سنسور باید فعال شوند و یا دما به طور ناگهانی ظرف مدت 20 ثانیه افزایش یابد.
دتکتور شعله ای (Flame Detector)
همان گونه که از نام این دتکتور مشخص است، این نوع دتکتور در مکان هایی مورد استفاده قرار می گیرد که احتمال وقوع آتش سوزی در آن زیاد است. این دتکتور با تشخیص اشعه مادون قرمز (IR) یا ماورای بنفش (UV) و یا ترکیبی نسبت به شعله حساس می باشد. در صورت بروز حریق این دتکتور سریعاً حریق را تشخیص داده و باعث فعال شدن آلارم اعلام حریق می گردد.
سرعت عمل دتکتور شعله ای از دتکتور دودی و حرارتی بیشتر است. از این دتکتور در محیط های باز و سقف های بلند مانند: انبارها، آشیانه های هواپیمایی، اسکله های بارگیری سوخت، محیط های باز صنعتی و... استفاده می شود. همچنین در مواردی مانند سوخت های نفتی که شعله آتش زودتر از دود و حرارت ظاهر می شود، مناسب می باشد. میدان دید محدود، قیمت بالا، نگهداری دشوار و نیاز به میدان دید بدون مانع از جمله معایب دتکتورهای شعله ای می باشد.دتکتورهای شعله ای به 3 دسته تقسیم می شوند:
دتکتور شعله ای مادون قرمز (Infera-Red Flame Detector)
این نوع از دتکتور شعله ای به اشعه مادون قرمز حساس بوده و سرعت واکنش آن زیاد است. از این دتکتورها در محیط های داخلی استفاده می شود. دتکتورهای شعله ای به اشعه ایکس، جوشکاری، روشنایی، اشعه خورشید و قوس های الکتریکی حساس نیستند و در مقابل گرد و غبار پایدار می باشند.
سرعت تشخیص این دتکتور بین 5-3 ثانیه متغیر است. در صورتی که اشیاء داغ در محیط اطراف دتکتور قرار گیرند، احتمال تشخیص نادرست دتکتور وجود دارد. می توان با تعیین الگوریتم مناسب که توانایی تشخیص فرکانس فلیکدینگ شعله آتش را دارند، این عیب را برطرف نمود.
دتکتور شعله ای ماوراء بنفش (Ultraviolet Flame Detector)
این نوع از دتکتورهای شعله ای نسبت به امواج ماوراء بنفش شعله آتش حساس بوده و در صورتیکه دامنه حساسیت آنها رعایت شود، در محیط های باز و بسته قابل اجرا می باشند. این دتکتور سرعت عمل بالایی نسبت به مواد هیدروکربنی و هیدروژنی دارد. سرعت عمل این دتکتور به اندازه ای است که می تواند کمتر از 4 میلی ثانیه حریق را تشخیص دهد. این دتکتور جهت جلوگیری از هشدار کاذب با 3 ثانیه تأخیر طراحی می شود. از جمله معایب این دتکتورها می توان به حساسیت آنها به قوس های الکتریکی ناشی از جوشکاری و اشعه ایکس اشاره نمود.
دتکتور شعله ای مرکب مادون قرمز و ماوراء بنفش (IR/UV Flame Detector)
در این نوع از دتکتور شعله ای هر دو سنسور مادون قرمز و فرابنفش استفاده می شود. سرعت عمل این دتکتور بالا بوده و نسبت به اشعه خورشید، اشعه ایکس و قوس الکتریکی حساس نمی باشد.
دتکتور گازی اعلام حریق (Gaz Detector)
با توجه به تولید گازهای گوناگون در مراحل مختلف حریق و همچنین نشتی گاز که یکی از مهم ترین دلایل وقوع حریق می باشد، نصب دتکتور گازی در مکان هایی که گاز قابل اشتعال مانند گازهای CNG و یا LPG وجود دارد، باعث شناسایی نشت گاز و جلوگیری از خسارات سنگین احتمالی پیش از رخداد حریق می شود. این دتکتور نسبت به گازهای حاصل از حریق (کربن مونوکسید، کربن دی اکسید، بخار و...) حساسیت نشان می دهد. دتکتورهای گازی پیشرفته می توانند در صورت تشخیص نشتی گاز، فرمان قطع شدن شیر گاز را صادر و مسیر گاز را ببندند.
از جمله معایب این دتکتور شامل: از این دتکتورها نمی توان در مکان هایی که در آنها به طور معمولی گاز کربن دی اکسید و گاز کربن مونوکسید وجود دارد استفاده نمود. نمی توانند جایگزین دتکتورهای دیگر باشد. احتمال گزارش هشدار غلط در آنها بالا است. قیمت بالایی نیز دارند.
نصب دتکتور اعلام حریق
نصب دتکتورها در شرایط مختلف و نوع دتکتورها متفاوت است. به طور مثال محل نصب دتکتور دودی نباید در مجاورات و یا نزدیکی جریان هوا قرار گیرد. نصب دتکتور دودی، در مکان هایی با ارتفاع حداکثر 10.5 متر انجام می‌گیرد. در غیر اینصورت دتکتور عملکرد درستی نخواهد داشت و درصد خطا در آن افزایش می یابد.ارتفاع نصب و سطح پوشش دتکتور دودی:
با افزایش ارتفاع نصب دتکتور، سطح پوشش دتکتور افزایش یافته ولی حساسیت پاسخ دهی حریق کاهش می یابد. بیشترین فاصله سطح پوشش دتکتور 100 متر مربع است و بیشترین فاصله هر نقطه از دتکتور بین 7.5- 6.5 متر و فاصله دو دتکتور 15- 10.6 متر بر حسب مکان و آرایش نصب می باشد.ارتفاع نصب و سطح پوشش دتکتور حرارتی:
با افزایش ارتفاع شدت حرارت کاهش می یابد، اما محدودیت ارتفاع در دتکتور دودی بیشتر از حرارتی است. دتکتورهای حرارتی حداقل باید 50 میلیمتر از سقف فاصله داشته باشند. سطح پوشش دتکتور حرارتی حداکثر 50 مترمربع است، بنابراین سطح پوشش دتکتور حرارتی کمتر از دودی می باشد. بیشترین فاصله دتکتور از هر نقطه بین 5-3 متر و فاصله دو دتکتور از یکدیگر 10- 6 متر است. در راهروها فاصله بین آشکارسازها از 13- 6 متر قابل افزایش می باشد.
|
|
|
|
| نماد اعتماد الکترونیک | نشان ملی ثبت | گواهی شامد ارشاد |
© کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به داده پردازان هومان پویان می باشد.
