تعریف گوارگام و کاربردهای آن

گوارگام یا صمغ گوار از نظر ماهیت ساختاری نوعی پلی ساکارید بوده که زنجیره اصلی آن مانوز است و گروه های جانبی متصل به آن نیز از نوع گالاکتوز می باشند.

این ماده از گیاه گوار استخراج شده و در ترکیب با آب، محلولی غلیظ را ایجاد می کند که به سبب داشتن این ویژگی در صنایع غذایی کاربرد های بسیاری دارد.

گیاه گوار به شکل لوبیا است و اصلی ترین مناطق پرورش دهنده آن، کشور های هند و پاکستان می باشند؛ با این وجود آمریکا، استرالیا و آفریقا نیز در تولید و صادرات این گیاه پر کاربرد به سایر نقاط جهان سهیم می باشند.

گوارگام دارای خاصیت غلیظ کنندگی و پایدارکنندگی بوده و در صنایع غذایی، دارویی و همچنین آرایشی نقش امولسیفایری خود را نیز به نمایش می گذارد.

این ماده پس از طی کردن مراحل صنعتی به یک پودر یکدست و نرم سفید رنگ تبدیل می گردد و در نهایت در صنایع مختلف به عنوان یکی از مواد اولیه فرآورده های تولیدی به کار برده می شود.

چگونگی تهیه گوارگام:
با توجه به نوع کاربرد محصول نهایی که صمغ گوار در آن به کاربرده می شود، ممکن است مراحل تولید کمی متفاوت صورت گیرد.

اما به طور کلی صنعت گران معمولاً گیاه گوار را حرارت می دهند تا کاملاً خشک شود، سپس با انجام مرحله سایش، پوست ریزی رخ می دهد و در نهایت نیز به الک کردن و پرداخت آن می پردازند.

فرآیند تهیه گوارگام به عنوان یک افزودنی غذایی از مراحل مختلفی تشکیل شده است. ابتدا شاخه های مناسب گوار انتخاب شده و در یک مخلوط کن مخروطی خیسانده می شوند که به این مرحله پیش هیدراته شدن می گویند.

این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چرا که تعیین کننده میزان هیدراتاسیون و PH محصول نهایی می باشد.

در مراحل بعدی پوسته دور دانه های گیاه گوار به واسطه حرارت اعمال شده جدا می گردند و در نهایت نسبتاً خشک می شود.

طی مراحل سنگ زنی گیاه کاملاً پودر شده و در مراحل بعدی تصفیه می گردد تا گوارگام که پودری سفید رنگ است را ایجاد نماید.

آشنایی با کاربرد های گوارگام در صنعت:
همانطور که گفته شد، گوارگام به واسطه داشتن خاصیت غلیظ کننده، امولسیفایری و ژل کنندگی خود در زمینه های مختلفی از جمله صنایع غذایی، دارویی و آرایشی و بهداشتی کاربرد های عمده ای دارد. در ادامه به توضیح اجمالی هر کدام از این کاربرد ها خواهیم پرداخت.

صنایع غذایی:
شاید به توان گفت درصد عمده ای از گوارگام به عنوان یک ماده افزودنی در تولید فرآورده های غذایی مورد استفاده قرار می گیرد.

این صمغ یکی از ارزان ترین هیدروکلوئید های موجود بوده و دارای مزایایی همچون نگهداری آب، غنی بودن از فیبر، داشتن کالری ناچیز، کمک به تشکیل بلور های یخ و… می باشد.

یکی از رایج ترین موارد استفاده از گوارگام در صنایع غذایی، تهیه انواع بستنی است. این صمغ با داشتن خاصیت هیدراتاسیون سریع در آب سرد به عنوان یک استابلایزر و پایدار کننده باعث همبستگی مواد اولیه مورد استفاده در تهیه بستنی می گردد. تنها 0.2 درصد از این ماده در مدت 20-30 ثانیه و تحت دمای بالا بستنی با کیفیتی را فراهم می آورد.

از جمله سایر فرآورده های غذایی حاوی صمغ گوارگام می توان به دسر های سرد، محصولات پخت شده مثل کیک و کلوچه، انواع سس، لبنیات، انواع نوشیدنی، فرآورده های کنسرو شده، انواع مربا و به طور کلی فرآورده های رژیمی اشاره کرد.

صنایع دارویی:
از آنجایی که گوارگام منشأیی طبیعی دارد، دارای خواص زیادی برای سلامت ما است. متخصصین علوم پزشکی بر این باورند که این ترکیب برای درمان یبوست، دیابت، اسهال، کلسترول بالا و سندروم روده تحریک پذیر بسیار مفید می باشد.

خاصیت کاهش دهندگی کلسترول این ماده در کنار پکتین که یکی از همراهان گوارگام در صنایع غذایی است، دو چندان می گردد.

به غیر از موارد گفته شده، از گوارگام در صنعت داروسازی به عنوان عامل بالا برنده ویسکوزیته و افزایش دهنده چسبندگی مواد تشکیل دهنده قرص ها نیز استفاده می شود.

آرایشی و بهداشتی:
خاصیت قوام دهندگی و امولسیفایری گوارگام در زمینه تولید محصولات آرایشی و بهداشتی نیز بسیار مورد استفاده قرار می گیرد.

تولیدکنندگان فعال در این حوزه از این صمغ برای تولید فرآورده هایی همچون لوسیون، شامپو، ژل مو، صابون، محصولات مراقبت از پوست و ضد پیری، لوازم آرایش چشم و صورت، رژ لب، خمیر دندان، کرم های اصلاح و… استفاده می کنند.