ویژگی و کاربردهای فنوترین (سومیترین)

فنوترین (phenothrin) یک حشره کش از گروه پایروتیروئیدها است که با اثرات تماسی حشرات و آفات آسیب رسان را از بین می برد.

این سم با نام سومیترین نیز در بازار خرید و فروش می شود و قیمت آن با تغییر قیمت دلار در بازار متفاوت خواهد بود.

این سم یک پیرتروئید مصنوعی است که به عنوان جزء اصلی حشره کش های آئروسل برای مصارف خانگی استفاده می شود.

این ماده اغلب با متوپرن، تنظیم کننده رشد حشرات که با از بین بردن تخم ها، چرخه حیات بیولوژیکی حشره را قطع می کند، استفاده می شود. فنوترین ماده فعال موجود در حشره کش های Raid Fly و Wasp Killer است.

این حشره کش برای از بین بردن آفات خانگی، شپش های انسان، کنه ها و کک ها مورد استفاده قرار می گیرد و بسیار موثر است. 

مکانیسم اثر سم حشره کش فنوترین (سومیترین):
پیرتروئیدهای مصنوعی، از جمله فنوترین، عملکردی مشابه ارگانوکلرین دارند. آنها با اثر بر روی غشای سلولهای عصبی مانع از بسته شدن دریچه های یونی کانال های سدیم در طول رپلاریزه عصب می شوند.

این امر به شدت انتقال تکانه های عصبی را مختل می کند و باعث دپولاریزاسیون خود به خود غشاها یا تخلیه های مکرر خواهد شد.

در غلظت های کم حشرات و سایر بندپایان دچار مشکلات فعالیتی می شوند و در غلظت های بالا آنها فلج شده و می میرند. سلولهای حسی و عصبی به ویژه نسبت به این سم حساسیت دارند.

موارد مصرف سم حشره کش فنوترین (سومیترین):
این آفت کش برای مقابله با آفات خانگی، آفات بهداشتی مثل کنه ها و پشه ها، Pediculus humanus شپش انسان (Calicidae)، مگس خانگی، کک ها و Lectulariusمورد استفاده قرار می گیرد.

فارماکوکنتیک سم حشره کش فنوترین (سومیترین):
فنوترین هنگامیکه به صورت موضعی تجویز می شود بیشتر روی موی حیوانات تحت درمان باقی می ماند و از طریق پوست جذب بسیار ضعیفی دارد. حیوانات تحت درمان می توانند فنوترین را از طریق لیس زدن مصرف کنند.

این ترکیب تا حد زیادی در کبد به متابولیت های غیر سمی متابولیزه می شود. این کار توسط آنزیمی خاص به نام گلوکورونیداز انجام می شود.

با این حال، گربه ها فاقد گلوکورونیداز هستند و نمی توانند بیشتر پیرتیروئیدهای مصنوعی را به درستی متابولیزه کنند.

به همین دلیل است که بیشتر پیرتیروئیدهای مصنوعی برای گربه ها سمی هستند. دفع متابولیت ها بسته به ایزومر تا 96٪ حدود 6 روز پس از مصرف خوراکی از طریق ادرار و مدفوع کامل می شود.

علائم مسمومیت با سم حشره کش فنوترین (سومیترین):
علائم اولیه مسمومیت با فنوترین و سایر پیروتیروئیدهای مصنوعی عمدتا با تأثیر بر سیستم عصبی و عضلانی مشخص می شوند. علائم رایج عبارتند از:

• آتاکسی (حرکات ناهماهنگ).
• واکنش بیش از حد (واکنش اغراق آمیز به محرک ها).
• لرزش (لرزش یا لرزش ناهماهنگ حرکات).
• پاراستزی (احساس سوزن سوزن شدن، قلقلک، خار زدن پوست).
• خستگی (بی حالی، خستگی).
• افزایش ترشح بزاق.
• استفراغ و اسهال.
• بی اختیاری ادرار.

درمان مسمومیت حاصل از سم حشره کش فنوترین (سومیترین):
هیچ پادزهری برای مسمومیت با فنوترین وجود ندارد و درمان شامل جلوگیری از مواجهه بیشتر همراه با اقدامات حمایتی و علامتی است. در صورت تماس سم با پوست، پوست را با آب فراوان و مواد شوینده بشویید.

بعد از بلع تصادفی، ذغال فعال (2 گرم در کیلوگرم)، سولفات منیزیم یا سولفات سدیم (5/0 میلی گرم در کیلوگرم در محلول آبی 10 درصد) استفاده کنید.

اسپاسم را می توان با داروهای ضد تشنج (به عنوان مثال دیازپام) درمان کرد. در صورت بی اثر بودن می توان فنوباربیتال یا پنتوباربیتال را امتحان کرد.

افزایش بیش از حد بزاق با آتروپین قابل درمان است. در صورت استفراغ شدید و یا اسهال اقداماتی جهت پیشگیری از کم آبی لازم است. از گلوکونات کلسیم و ویتامین های B کمپلکس می توان برای محافظت از کبد استفاده کرد.

سمیت زیست محیطی سم حشره کش فنوترین (سومیترین):
میزان سمیت سومیترین برای پستانداران5000 میلی گرم بر کیلوگرم، برای پرندگان2500 میلی گرم بر کیلوگرم، برای ماهی ها 16- 7/2 میکروگرم بر لیتر و برای دافنی ها 3/4 میکروگرم بر لیتر است.

به دلیل اینکه همه پیرتروئیدهای مصنوعی برای ماهی ها و بی مهرگان آبزی بسیار سمی هستند باید از دفع باقیمانده فنوترین (به عنوان مثال در ظروف خالی) در مسیرهای آب خودداری شود. در مقایسه با سموم ارگانوفسفره این حشره کش برای پرندگان سمی نیست.

بعید است استفاده صحیح از این سم در سگ ها آلودگی قابل توجهی در محیط ایجاد کند. فنوترین کاملاً نسبت به تخریب نوری حساس است یعنی در معرض نور خورشید تخریب می شود.

این سم در آب حلالیت کمی دارد و تمایل دارد به ذرات خاک متصل شود. بنابراین بعید است آلودگی آب های زیرزمینی رخ دهد.

باکتری های خاک به تجزیه بیولوژیکی فنوترین کمک می کنند. تنها مشکل این حشره کش پتانسیل کم آن برای تجمع زیستی است.