تعریف فنتیون (لبایسید) و نحوه استفاده آن در صنایع

فنتیون (Fenthion) یک حشره کش ارگانو فسفاته است که مانند اکثر این سموم از طریق مهار کولین استراز عمل می کند.

این حشره کش به خاطر سمیت نسبتاً کم برای انسان و پستانداران به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرد.

این آفت کش گوارشی - تماسی در ایران برای کنترل سن گندم در غلات، پروانه میوه خوار، سوسک سرشاخه خوار در پسته و برخی آفات خانگی مورد استفاده قرار می گیرد.

قیمت خرید و فروش فنتیون در بازار بر اساس شرکت تولید کننده و تغییر قیمت دلار در ایران متفاوت است و با نام لبایسید نیز شناخته می شود.

کاربرد سم حشره کش فنتیون (لبایسید):
این حشره کش علیه بسیاری از حشرات گزنده استفاده می شود. این ماده به ویژه در برابر مگس میوه، آفات غلات، پشه، انگل حیوانات، کنه، شته، شب پره و پرندگان بافنده موثر است.

این سم به طور گسترده ای در مزارع نیشکر، برنج، ذرت مزرعه ای، چغندر، میوه های دانه دار و هسته دار، مرکبات، پسته، پنبه، زیتون، قهوه، کاکائو، سبزیجات و انگور استفاده می شود.

این آفت کش با توجه به سمیت بالای آن برای کنترل پرندگان بافنده و سایر پرندگان آفت در بسیاری از نقاط جهان استفاده می شود. فنتیون همچنین در گاو، خوک و سگ برای کنترل شپش، کک، کنه، مگس و سایر انگلهای خارجی استفاده می شود.

در میان نگرانی های مربوط به اثرات مضر بر محیط زیست، به ویژه پرندگان، سازمان غذا و دارو دیگر استفاده از فنتیون را تأیید نمی کند.

با این حال این حشره کش به طور گسترده به شکل گرد و غبار، کنسانتره قابل حل، گرانول، کنسانتره مایع، کنسانتره اسپری، ULV و فرمولاسیون پودر قابل خیس کردن مورد استفاده قرار می گیرد.

مقدار و موارد مصرف سم حشره کش فنتیون (لبایسید):
این حشره کش به صورت محلول پاشی به میزان 2/1 لیتر در هکتار برای کنترل آفت سن گندم و محلول پاشی با دوز 5/1 در هزار برای درختان پسته استفاده می شود.

این آفت کش همچنین به نسبت های مختلف از 60 تا 1200 گرم در هکتار برای محصولات مختلف و مراحل مختلف رشد آفات مورد استفاده قرار می گیرد. این سم برای مصارف خانگی و همچنین کنترل آفات عمومی نیز بکار می رود.

با استفاده چندین باره از این سم گیاه سوزی اتفاق نمی افتد اما دیده شده که برخی از واریته های سیب و پنبه دچار آسیب دیدگی شده اند.

ملاحظات زیست محیطی سم حشره کش فنتیون (لبایسید):
میزان سمیت این حشره کش برای پستانداران250 میلی گرم بر کیلوگرم، برای پرندگان2/7 میلی گرم بر کیلوگرم، برای ماهی ها 7/2-083/0 میلی گرم بر لیتر و برای دافنی ها 7/5 میکروگرم بر لیتر است.

با وجود نیمه عمر کوتاه در محیط، سمیت لبایسید برای پرندگان، ماهی ها و بی مهرگان آبزی بسیار قابل توجه است.

حتی در برخی از مناطق جهان که از این سم برای کنترل پرندگان آفت استفاده می کنند، بسیاری از پرندگان وحشی غیر هدف نیز قربانی مسمومیت می شوند. همچنین مشخص شده است که زنبورها تحت تأثیر آلودگی فنتیون قرار می گیرند.

بنابراین بهتر است این سم به دریاچه ها، روان آب ها و برکه ها راه پیدا نکند و باید از شستشوی ظروف سمپاشی و یا ریختن سم در فاضلاب خودداری کرد.

این سم به شدت جذب ذرات خاک می شود و بقایای آن حدود 4 تا 6 هفته در خاک باقی می ماند و دچار آب شویی نمی شود.

تأثیرات سلامتی سم حشره کش فنتیون (لبایسید):
اثرات سلامتی قرار گرفتن در معرض این سم در جمعیت عمومی بر اساس فراهمی زیستی آن کاملاً محدود است.

شکل رایج قرار گرفتن در معرض فنتیون مربوط به شغل است و از طریق تماس پوستی یا استنشاق گرد و غبار و اسپری رخ می دهد.

یکی دیگر از راههای احتمالی آلودگی از طریق خوردن غذا است، خصوصاً اگر اخیراً از این سم بر روی محصولات استفاده شده باشد.

برای جلوگیری از این امر باید دوره کارنس سم در نظر گرفته شود تا زمان کافی برای تخریب سم قبل از برداشت وجود داشته باشد.

به طور معمول بسته به نوع محصول دو تا چهار هفته زمان برای از بین رفتن بقایای این سم در محصولات زراعی لازم است.

مسمومیت با این سم در درجه اول به دلیل اثرات مهاری کولین استراز است. مسمومیت حاد فنتیون منجر به میوز (تنگی مردمک)، سردرد، حالت تهوع / استفراغ، سرگیجه، ضعف عضلانی، خواب آلودگی، بی حالی، تحریک یا اضطراب می شود.

اگر مسمومیت متوسط یا شدید باشد، منجر به گرفتگی قفسه سینه، دشواری در تنفس، فشار خون بالا، درد شکم، اسهال، ترشح بزاق و تعریق زیاد خواهد شد. سمیت مزمن فنتیون تاکنون گزارش نشده است.