تعریف دیازینون و کاربرد آن در صنایع

سم حشره کش دیازینون (Diazinon) نام مشترک آفت کش های ارگانوفسفره است که برای کنترل حشرات در خاک، روی گیاهان زینتی، میوه و سبزیجات استفاده می شود.

دیازینون یک ماده شیمیایی سنتتیک است که در حالت خالص روغنی، بی رنگ و بی بو است که در گذشته به عنوان ماده حشره کش مؤثر در محصولات خانگی و باغی مورد استفاده قرار می گرفت و برای کنترل آفاتی مانند مگس، کک و سوسک استفاده می شد.

محصولات حاوی دیازینون تحت عنوان نام های مختلف فروخته می شوند که نامهای تجاری بازودین (Basudin) و دیاکاپ (Diacap) رایج ترین آنها هستند. این آفت کش به صورت پودر، گرانول، مایع، کنسانتره، پوشش دانه و برچسب های گوش در دسترس است.

این سم در دهه 1970 و اوایل دهه 1980 به شدت برای مصارف عمومی باغبانی و کنترل آفات داخلی مورد استفاده قرار گرفت ولی با توجه به عوارض مشخص شده آن از سال 2004 مصرف آن در ایالات متحده ممنوع شده است.

مکانیسم اثر سم دیازینون:
این آفت کش به عنوان حشره کش و کنه کش غیرسیستمیک با اثر تماسی، گوارشی و تنفسی عمل می کند. این سم بر سیستم عصبی تأثیر می گذارد و با مهار آنزیم کولین استراز در سیستم عصبی آفات را از بین می برد.

استیل کولین یک ناقل عصبی است که در فضای بین سیناپسی عمل می کند و موجب تحریک اکسون بعدی می شود.

دیازینون در بدن حشره در سیناپس جمع شده و درنتیجه تحریک رشته عصبی بعدی به صورت مستمر ادامه می یابد زیرا آنزیم کولین استراز مورد نیاز برای تجزیه استیل کولین در فضای بین سیناپسی و حذف این تحریک توسط دیازینون مهار شده است. این مسئله منجر به از دست رفتن کنترل سیستم عصبی و در نهایت منجر به مرگ حشره می شود.

این حشره کش نفوذی بوده و برای حشراتی که داخل قسمت های چوبی نشده گیاهان زندگی می کنند به خصوص در مورد حشراتی که باعث پیچیدگی برگ می شوند و یا گال ایجاد می کنند، موثر است. از این حشره کش می توان در کنترل آفاتی که در داخل نسوج گیاهی (مینوزها و ساقه خوارها) زندگی می کنند، استفاده کرد.

سم دیازینون در صورت بلع، تنفس و یا تماس پوستی وارد بدن شده و به سرعت از طریق خون به اندام ها منتقل می شود. این سم پس از رسیدن به کبد و کلیه ها از طریق ادرار و مدفوع از بدن خارج می گردد.

بیشتر دیازینون هایی که وارد بدن می شوند، قبل از خارج شدن از بدن به اشکال شیمیایی دیگر متابولیزه می شوند. این متابولیت ها در آزمایش ادرار حیوانات یا انسان قابل مشاهده هستند.

موارد مصرف سم دیازینون:
این سم جهت کنترل طیف گسترده ای از حشرات جونده (برگخوار، ساقه خوار و ریشه خوار) روی گیاهان مختلف مثل درختان خزان شونده، مرکبات، انگور، زیتون، موز، ذرت، سورگوم، یونجه، پنبه، برنج، نیشکر، آفتابگردان، سویا، چغندر، پسته، خرما، لوبیا، زیتون، چای، غلات، سبزی و جالیزی و گیاهان زینتی و جنگلی قابل استفاده است.

علاوه بر این دیازینون روی حشرات خاکزی (به منظور ضد عفونی بذر در مقابل لارو و حشرات بالغ آفت) و مگس های قارچ خوراکی موثر است و برای پرندگان اثر دورکنندگی دارد.

عوارض دیازینون برای انسان:
از آنجا که دیازینون فقط در محیط های کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد، اصلی ترین راه قرار گرفتن در معرض آن از طریق خوردن محصولات سم پاشی شده با این سم است.

این آفت کش همچنین ممکن است با رواناب ها و حرکت در داخل خاک از مناطقی که استفاده می شود به آب های سطحی یا آب چاه ها برسد. قرار گرفتن در معرض دیازینون از طریق تماس پوستی و استنشاق نیز در محل استفاده از این سم محتمل است.

قرار گرفتن در معرض این آفت کش به همان روشی که روی سیستم عصبی حشرات تأثیر می گذارد افراد و حیوانات خانگی را تحت تأثیر قرار می دهد.

اما علائم و نشانه های ناشی از قرار گرفتن در معرض ممکن است متفاوت باشد. علائم قرار گرفتن در معرض این سم ممکن است در عرض چند دقیقه یا 12-24 ساعت پس از قرار گرفتن در معرض آن رخ دهد. علائم و نشانه های ناشی از قرار گرفتن در معرض مقدار مختصر می تواند چند روز یا حتی چند هفته ادامه داشته باشد. در این مدت بدن مواد شیمیایی مورد نیاز برای عملکرد صحیح سیستم عصبی را جایگزین می کند.

قرار گرفتن در معرض دیازینون از طریق بلع، تماس پوستی و استنشاق می تواند عوارض عصبی ایجاد کند. این اثرات ممکن است شامل چشمان آبکی، آبریزش بینی، یاوه گویی، از بین رفتن اشتها، سرفه، پر ادراری، اسهال، درد معده و استفراغ باشد. قرار گرفتن در معرض مقادیر بیشتر می تواند باعث علائم و نشانه های شدیدتری از جمله لرزش سر و بدن، اسپاسم یا سفتی عضلات، ضعف عضلات یا فلج، ضربان سریع قلب، مشکل در تنفس، تشنج یا کما شود.

به طور کلی، دیازینون در هنگام استنشاق، بلعیدن یا وقتی که روی پوست قرار می گیرد سمیت نسبتاً کمی دارد. بنابراین به احتمال زیاد قرار گرفتن در معرض مقدار جزئی آن باعث ایجاد علائم شدید نمی شود. با این حال، قرار گرفتن در معرض مقدار اندک این سم می تواند باعث تحریک خفیف پوست یا چشم شود.

سرنوشت دیازینون در محیط زیست چه می شود؟
دیازینون استفاده شده بر روی خاک ها بسته به محیط خاک می تواند هفته ها یا حتی ماه ها دوام بیاورد. این ترکیب پتانسیل انحلال در آب، حرکت از طریق خاک و آلوده کردن آب های زیرزمینی را دارد.

این ماده قبل از منع مصرف آن در مناطق مسکونی در سال 2004 معمولاً در منابع آب آشامیدنی یافت می شد.

Diazinon برای پرندگان، زنبورها و بیشتر حشرات بسیار سمی است. مطالعات نشان می دهد که این سم برای ماهی ها و دوزیستان نسبتاً سمی و برای کرم های خاکی کمی سمی است.

باکتریها، نور خورشید و سایر واکنش های شیمیایی دیازینون موجود در محیط را با گذشت زمان به سایر مواد شیمیایی تجزیه می کنند.

البته پس از استفاده از این سم مقداری از آن تبخیر شده و وارد هوای اطراف می شود. مقدار این آفت کش در گیاهان یا روی آنها به مرور زمان کاهش می یابد زیرا این سم توسط گیاه و محیط زیست تجزیه می شود.