آشنایی با حشره کش ممنوعه اندوسولفان و عوارض آن

سم حشره کش اندوسولفان (Endosulfan) با نام تجاری تیودان یک حشره کش تماسی- گوارشی از گروه کلره ارگانیک است.

اندوسولفان به دلیل سمیت حاد، پتانسیل تجمعی زیستی و نقش آن بر غدد درون ریز به یک ماده شیمیایی بسیار بحث برانگیز تبدیل شده است.

در واقع به دلیل خطرات این آفت کش برای سلامتی انسان و محیط زیست، ممنوعیت جهانی در تولید و استفاده از اندوسولفان در آوریل 2011 تحت کنوانسیون استکهلم مورد مذاکره قرار گرفت.

تاریخچه و کاربرد سم حشره کش اندوسولفان:
Endosulfan در کشاورزی در سرتاسر جهان مورد استفاده قرار می گرفت تا آفات، شته ها، مگس ها، سوسک های سیب زمینی کلرادو و کرم های کلم را کنترل کند.

با توجه به نحوه عملکرد منحصر به فرد، این حشره کش در مدیریت مقاومت مفید است. با این حال به دلیل اینکه اندوسولفان می تواند بر جمعیت حشرات مفید تأثیر منفی بگذارد استفاده از آن ممنوع شده است.

سم حشره کش اندوسولفان همچنین می تواند به عنوان نگهدارنده چوب استفاده شود و از آن بیشتر در محصولات غذایی مانند چای، میوه، سبزیجات و غلات استفاده می شود. به نظر می رسد این حشره کش برای زنبورهای عسل نسبتاً سمی باشد البته نسبت به حشره کش های ارگانوفسفات برای زنبورها سمیت کمتری دارد.

بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی میزان تولید سالانه این سم در جهان در اوایل دهه 1980 حدود 9000 تن، از سال 1980 تا 1989 مصرف جهانی 10.500 تن در سال و برای دهه 1990 میزان مصرف آن به 12800 تن در سال افزایش یافته است. اندوسولفان مشتق هگزاکلروسیکلوپنتادیین است و از نظر شیمیایی شبیه آلدرین، کلردان و هپتاکلر است.

موارد مصرف سم اندوسولفان:
این آفت کش برای مقابله با کرم غوزه، کارادرینا، سفید بالک(عسلک) در پنبه، پسیل گلابی، سرخرطومی سیب و گلابی در درختان میوه، زنبور گلابی، سن های ناقل نماتوسپورا درپسته، سوسک سرشاخه خوار پسته در پسته، کارادرینا در سویا، سوسک کلرادوی سیب زمینی مورد استفاده قرار می گیرد.

عوارض و سمیت اندوسولفان برای انسان و حیوانات:
ادعا می شود سم اندوسولفان مسئول بسیاری از مرگ های ناشی از سموم دفع آفات در سراسر جهان است به همین جهت مخالفت زیادی برای استفاده از آن وجود دارد.

این سم همچنین یک زنواستروژن است - یک ماده مصنوعی که اثر استروژن ها را تقلید یا تقویت می کند - و می تواند در عملکرد غدد درون ریز اختلال ایجاد کند و به باروری و تکامل در حیوانات و انسان ها آسیب برساند. همچنین مشخص شده است که این سم به عنوان مهار کننده آروماتاز عمل می کند.

در مورد اینکه آیا سم اندوسولفان می تواند باعث سرطان شود یا خیر هنوز بحث هایی وجود دارد. با توجه به اینکه مصرف کنندگان می توانند این آفت کش را از طریق باقیمانده آن در مواد غذایی جذب کنند سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد به این نتیجه رسیده است.

که مواجهه طولانی مدت با این سم از طریق مواد غذایی بعید است نگرانی هایی برای بهداشت عمومی را ایجاد کند، اما قرار گرفتن در معرض کوتاه مدت آن می تواند از دوزهای مرجع فراتر رود.

اندوسولفان برای حشرات و پستانداران از جمله انسان یک نوروتوکسین است. سازمان حفاظت محیط زیست ایالات متحده آن را به عنوان به شدت سمی طبقه می کند. در حالی که سازمان بهداشت جهانی آن را به عنوان سمی با خطر متوسط طبقه کرده است.

این ترکیب آنتاگونیست کانال کلرید وابسته به GABA و یک مهار کننده Ca2+, Mg2+ ATPase است. هر دو این آنزیم ها در انتقال تکانه های عصبی نقش دارند. علائم مسمومیت حاد شامل بیش فعالی، لرز، تشنج، عدم هماهنگی، مبهوت شدن، مشکل در تنفس، حالت تهوع و استفراغ، اسهال و در موارد شدید بیهوشی است.

دیده شده که دوزهای حداقل 35 میلی گرم بر کیلوگرم این سم باعث مرگ انسان می شود و بسیاری از موارد مسمومیت ها منجر به آسیب دائمی مغز شده است. کارگران مزرعه که به مدت طولانی در معرض اندوسولفان قرار دارند، در معرض خطر بثورات و سوزش پوست هستند.

سرنوشت اندوسولفان در محیط زیست:
اندوسولفان یک آلاینده محیطی فراگیر است. این ماده شیمیایی نیمه فرار است و نسبت به تمام فرآیندهای زیست تخریبی در محیط مقاوم است.

این ترکیب در معرض حمل و نقل جوی با برد طولانی است، یعنی می تواند مسافت های طولانی را از جایی که استفاده می شود، طی کند. بنابراین، در بسیاری از تشکیلات محیطی وجود دارد.

به عنوان مثال، در گزارشی که در سال 2008 منتشر شد، مشخص شد که آندوسولفان معمولاً هوا، آب، گیاهان و ماهی پارک های ملی در ایالات متحده را آلوده می کند.

بیشتر این پارک ها با مناطقی که در آن از اندوسولفان استفاده می شود، فاصله بسیار زیادی داشتند.

این علف کش به راحتی در آب حل نمی شود ولی به راحتی به ذرات خاک می چسبد. حمل و نقل این سم به احتمال زیاد در صورت اتصال به ذرات خاک در رواناب های سطحی صورت می گیرد. مقادیر زیادی تیودان نیز در آبهای سطحی در نزدیکی نواحی مورد استفاده یافت می شود.

جالب است بدانید اندوسولفان در مناطق دور افتاده مانند اقیانوس شمالی و همچنین در اتمسفر قطب جنوب یافت شده است.

سموم دفع آفات همچنین در گرد و غبارهای صحرایی نیز مشاهده شده اند. در نهایت مشخص شده است که این ترکیب یکی از فراوانترین سموم ارگانو کلر در اتمسفر جهانی است.