بتاکاروتن و کاربردهای آن در صنایع

بتاکاروتن یک رنگدانه ارگانیک زرد، قرمز- نارنجی است که به وفور در گیاهان و میوه ها وجود دارد. بتاکاروتن جزء ترپنوئیدهاست و به صورت بیوشیمیایی از هشت واحد ایزوپرن سنتز می شود.

در بین کاروتن ها این ماده با داشتن حلقه های بتا در هر دو انتهای مولکول مشخص می شود.بتاکاروتن رایج ترین شکل کارتن در گیاهان است که به عنوان رنگ غذا در صنایع غذایی مورد استفاده قرار می گیرد.

این ماده پیش ساز ویتامین A و یک ترکیب غیرقطبی است که با روش کروماتوگرافی ستونی می توان آن را از سایر کاروتنوئیدهای موجود در گیاهان جداسازی کرد.

این ماده به طور عمده در هویج وجود دارد و یک ماده مغذی مهم با خواص فراوان برای سلامتی است. پردازش های مضاعف این ترکیب حین استخراج ممکن است تأثیر منفی بر پایداری و دسترس پذیری زیستی این ماده داشته باشد اما پردازش حرارتی تأثیر مثبتی بر بتاکاروتن و جذب بیشتر آن در بدن دارد. 

خواص بتاکاروتن برای سلامتی چیست ؟
بتاکاروتن بسبب قیمت خرید و فروش مناسب یک ماده غذایی است که به عنوان ماده افزودنی و مکمل نیز مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده در محصولات لبنی، چربی ها و روغن ها و میوه های فرآوری شده و آب میوه مورد استفاده قرار می گیرد.

در صنایع غذایی این ماده به عنوان رنگ طبیعی و آنتی اکسیدان مورد استفاده قرار می گیرد. بتاکاروتن برای پیشگیری از سرطان، بیماری های قلبی عروقی، دژنراسیون ماکولای چشم و تقویت سیستم ایمنی بسیار مفید است.

بتاکاروتن یک ترکیب بسیار حساس است و به راحتی در اثر گرما، نور و اکسیژن تخریب می شود. بنابراین تلاش می شود تا با فرآوری های مختلف ماندگاری این ماده افزایش یابد.

مواد غذایی سرشار از بتاکاروتن:
بتاکاروتن عمدتاً در میوه ها و سبزیجات با رنگ قرمز، نارنجی یا زرد یافت می شود. برخی مطالعات نشان داده اند که مقادیر بالاتری از این ماده در اشکال پخته شده میوه و سبزیجات در مقایسه با انواع خام خوراکیها وجود دارد.

از آنجاییکه این ترکیب به ویتامین A محلول در چربی تبدیل می شود بهتر است که این ماده مغذی را برای جذب بهتر همراه با مقداری چربی مصرف کنید.

هویج، سیب زمینی شیرین، سبزیجات برگ تیره مانند کلم و اسفناج، کاهو، طالبی، فلفل زرد و قرمز، نخودفرنگی، زردآلو و کلم بروکلی منابع عمده این ریزمغذی هستند.

کاربرد بتاکاروتن در صنایع غذایی:
همه کاروتنوئیدها در آب نامحلول و در چربی ها هم تقریبا نامحلول هستند با این وجود فرم های تجاری این ریزمغذی ها که برای ایجاد رنگ زرد تا قرمز در صنایع غذایی مورد استفاده قرار می گیرند به صورت محلول در آب و چربی وجود دارند.

به عنوان مثال سوسپانسیون هایی میکرونیزه این افزودنی های غذایی حاوی 30% بتاکاروتن بوده و به سرعت در روغن / چربی داغ حل می شوند.

فرم محلول در آب بتاکاروتن تجاری با نشاسته یا ژلاتین به صورت امولوسیون 1 یا 10% و به صورت مایع یا پودر موجود است که انتخاب هرکدام از آنها بسته به نوع محصول و ثبات رنگ مورد نیاز در ماده غذایی صورت می گیرد.

تمام کاروتنوئیدها مستعد اکسیداسیون و به نور حساس هستند و استفاده آنتی اکسیدان هایی مانند توکوفرول ها یا ویتامین C می تواند باعث افزایش ماندگاری رنگ آنها می شود. رنگ بتاکاروتن تحت تأثیر تغییر pH قرار نمی گیرد و تا دمای کمتر از 100 درجه سانتی گراد از ثبات خوبی برخوردار است.

ایمنی بتاکاروتن برای انسان:
بتاکارتن یک ماده غذایی کاملا ایمن است البته مصرف مقادیر بالای خوراکی این ماده برای طولانی مدت ممکن است عوارضی داشته باشد و باعث زرد شدن رنگ پوست می شود.

دوز مجاز روزانه این ماده بر افراد بزرگسال 15-6 میلی گرم و برای کودکان 6-3 میلی گرم است که از طریق مصرف مواد غذایی تامین خواهد شد و نیازی به مصرف مکمل نیست.

برخی تحقیقات نشان داده است که مصرف دوزهای خوراکی بالای بتاکاروتن به دلایل مختلف باعث مرگ خواهد شد.

همچنین نگرانی های در رابطه با مصرف طولانی مدت مولتی ویتامین های حاوی بتاکاروتن وجود دارد که می توان شانس ابتلا به سرطان پیشرفته پروستات را در مردان افزایش دهد.