معرفی ناتامایسین و کاربرد آن در صنایع

ناتامایسین که پیماریسین نیز نامیده می شود یک داروی ضد قارچ است که برای درمان عفونت های قارچی در اطراف چشم که شامل عفونت پلک، ملتحمه و قرنیه است، استفاده می شود.

ناتامایسین به عنوان قطره چشمی نیز استفاده شده و در صنایع غذایی نیز به عنوان نگهدارنده مورد استفاده قرار می گیرد.

ناتامایسین در خانواده دارویی ماکرولید و پلی ان قرار دارد و با تغییر در غشای سلولی منجر به مرگ قارچ ها می شود.

این ماده دارویی در سال 1955 کشف و در سال 1978 برای استفاده در پزشکی مورد تائید قرار گرفت و از نظر سازمان بهداشت جهانی اکنون یکی از ایمن ترین و موثرترین داروهای مورد نیاز در یک سیستم بهداشتی است که از تخمیر نوع خاصی از باکتری های استرپتومایسس تولید می شود.

مکانیسم اثر:
ناتامایسین با اتصال به ارگوسترول موجود در غشاهای سلولی قارچ، رشد قارچ ها را مهار می کند. حداقل غلظت مهار کننده آن برای بیشتر قارچ ها کمتر از ppm 10 است. ناتامایسین خیلی کم در آب محلول است با این حال در مقادیر پایین بسیار مؤثر است.

کاربرد و مصرف ناتامایسین در صنایع غذایی چیست ؟
ناتامایسین دهه هاست که در صنایع غذایی برای مهار رشد قارچ ها در محصولات لبنی و به خصوص دوغ در ایران و سایر مواد غذایی مورد استفاده قرار می گیرد.

از مزیت های بالقوه این ترکیب استفاده به عنوان جایگزین مواد نگهدارنده شیمیایی سنتی است زیرا فاقد عطر و طعم است و برای اثربخشی وابستگی کمتری به PH دارد.

ناتامایسین در صنعت از طریق تخمیر و استفاده از باکتری های استرپتومایسز ناتالنسیس و ژیلووس پورئوس تولید می شود. این ماده سپس با استفاده از بوتانول و اسیدفیکاسیون در PH 3 از محیط کشت استخراج شده و پس از چند مرحله آماده سازی به شکل پودر خشک تولید می شود.

این ماده می تواند به اشکال مختلفی از جمله سوسپانسیون آبی، اسپری بر روی محصولات یا داخل بسته بندی ها یا به صورت پودر همراه با مواد آنتی کیک مانند سلولز مورد استفاده قرار بگیرد.

این ماده می تواند در گوشت های فراوری شده از جمله کالباس های خشک و در سوسیس ها برای جلوگیری از رشد قارچ بر روی سطح آنها استفاده شود.

ناتامایسین معمولاً در محصولاتی مانند پنیر خامه ای، پنیر محلی، خامه ترش، ماست و سالاد مخلوط بسته بندی شده استفاده می شود. یکی از دلایل تولیدکنندگان مواد غذایی برای استفاده از ناتامایسین، جایگزینی آن با نگهدارنده مصنوعی سوربیک اسید است.

ایمنی و خطرات مصرف ناتامایسین:
ناتامایسین برای درمان عفونت های قارچی از جمله کاندیدا، آسپرژیلوس، سفالوسپوریم، فوزاریوم و پنی سیلیوم استفاده می شود. این دارو به صورت موضعی به عنوان کرم، در قطره های چشمی یا برای عفونت های دهانی مانند برفک و مخمر به صورت قرص استفاده می شود.

جذب این ماده در بدن از روش های تجویزی فوق ناچیز است و از طریق دستگاه گوارش جذب نمی شود بنابراین برای عفونت های سیستمیک کارایی ندارد.

مصرف ناتامایسین ممکن است باعث واکنش های آلرژیک شود و ایمن بودن آن برای استفاده در دوران بارداری و شیردهی مشخص نیست.

ناتامایسین سمیت حاد ندارد و مصرف آن در موش های صحرایی با دوز 500 میلی گرم بر کیلوگرم در روز به مدت بیش از 2 سال تفاوت قابل توجهی در میزان بقا، رشد و یا بروز تومورها نشان نداده است.

متابولیت های حاصل از تجزیه ناتامایسین در شرایط ذخیره سازی محصولات مختلف ممکن است LD50 پایین تری از خود آن داشته باشند، اما در همه موارد، این عدد بسیار بالاست.

تاکنون هیچ مدرکی در رابطه با اینکه سطوح فارماکولوژیک یا افزودنی غذایی ناتامایسین می تواند اثر منفی بر فلور طبیعی روده بگذارد، وجود ندارد و تحقیقات قطعی در این رابطه وجود ندارد.

همچنین تحقیقات نشان داده است که مصرف این ماده به عنوان یک ماده افزودنی غذایی هیچ گونه خطر مهمی برای رشد قارچ های مقاوم به وجود نمی آورد.