معرفی لیکوپن

لیکوپن یک کارتنوئید هیدروکربنی و رنگ قرمز است که در گوجه فرنگی و سایر میوه ها و سبزیجات قرمز رنگ مانند هویج، هندوانه، گریپ فروت و پاپایا وجود دارد.

لیکوپن در بین گیاهان، جلبک ها و سایر ارگانیسم های فتوسنتز کننده، یک ماده واسطه برای بیوسنتز بسیاری از کاروتنوئیدها از جمله بتاکاروتن است.

لیکوپن یک تتراترپن متقارن است که از هشت واحد ایزوپرن تشکیل شده است و عضو خانواده ترکیبات کاروتنوئیدی است. از آنجاییکه این ماده کاملاً از کربن و هیدروژن تشکیل شده است می تواند کاروتن محسوب شود. در این ترکیب 11 پیوند دوگانه کنژوگه وجود دارد که مسئول رنگ قرمز این رنگدانه هستند.

ویژگی های لیکوپن چیست ؟
از نظر ساختار شیمیایی لیکوپن یک مولکول بلند و مستقیم با 11 پیوند دوگانه است که این سیستم باعث کاهش انرژی مورد نیاز جهت انتقال الکترون به وضعیت های بالاتر از نظر انرژی شده و اجازه می دهد مولکول نور مرئی با طول موج بلندتر را جذب کند.

لیکوپن همه طول موج ها به جز طولانی ترین آنها را جذب می کند به همین جهت به رنگ قرمز دیده می شود.

گیاهان و باکتری های فتوسنتز کننده به طور طبیعی لیکوپن تمام ترانس را تولید می کنند. این ترکیب وقتی در معرض نور یا حرارت قرار می گیرد متحمل ایزومریزاسیون به انواع ایزومر سیس می شود که از نظر ساختار شیمیایی نسبت به فرم ترانس خمیده تر هستند.

در خون انسان انواع ایزومر سیس بیش از 60% از کل غلظت لیکوپن را تشکیل می دهد اما اثرات بیولوژیکی هریک از این ایزومرها به تنهایی بررسی نشده است.لازم به ذکر است که در آب نامحلول است و جذب روده ای آن در حضور چربی و با پخت و پز افزایش می یابد.

بیوسنتز لیکوپن:
بیوسنتز این ترکیب در گیاهان یوکاریوتی و سیانوباکتری های پروکاریوتی مشابه است و آنزیم های مشابهی در این فرآیند دخیل هستند. سنتز این ماده با اسید موالونیک شروع می شود که به دی متیل آلیل پیروفسفات تبدیل می شود.

سپس ماده اخیر با سه مولکول ایزوپنتنیل پیروفسفات متراکم می شود تا ژرانیل ژرانیل پیروفسفات را تشکیل دهد که دو مولکول از این ماده از انتهای دم به هم متصل می شوند و ترکیب 40 کربنه فیتوئن را تشکیل می دهد که طی چندین مرحله به لیکوپن تبدیل می شود.

ایمنی و فواید مصرف:
لیکوپن برای انسان یک ریزمغذی ضروری به حساب نمی آید اما در همه غذاهای حاوی گوجه فرنگی وجود دارد. برخلاف سایر سبزیجات و میوه ها که با پخت و پز ویتامین C آنها کاهش می یابد، پخت و پز گوجه فرنگی می تواند غلظت و دسترس پذیری زیستی این ریزمغذی را افزایش می دهد.

به عنوان مثال رب گوجه فرنگی 4 برابر بیشتر از گوجه فرنگی تازه لیکوپن دارد و فرآیند پاستوریزه کردن بر روی محصولات حاوی گوجه فرنگی دسترس پذیری زیستی این ماده را افزایش می دهد.

نقش این ترکیب در سلامت انسان ها به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی این ریزمغذی است که با از بین بردن رادیکال آزاد حاصل از استرس اکسیداتیو از سلامت بدن محافظت می کند.

بسیاری از تحقیقات رابطه بین رژیم غذایی غنی از این ماده و کاهش ابتلا به سرطان های سینه، پروستات و ریه را نشان داده اند.

لیکوپن یک ریزمغذی غیر سمی و ایمن است که معمولا در رژیم غذایی روزانه ما وجود دارد. مواردی از عدم تحمل یا واکنش آلرژیک نسبت به این ماده وجود دارد که ممکن است باعث اسهال، حالت تهوع، درد معده یا یبوست، نفخ و از بین رفتن اشتها شود.

علاوه بر این با مصرف زیاد این ماده عارضه ای به نام لیکوپنمی بروز می کند که در آن رنگ پوست به نارنجی تغییر می کند، تغییر رنگ پوست پس از قطع مصرف برطرف می شود.

این ماده ممکن است در هنگام مصرف داروهای ضد انعقادی خطر خونریزی را افزایش دهد. از آنجا که لیکوپن ممکن است باعث کاهش فشار خون شود، ممکن است با داروهایی که فشار خون را تحت تأثیر قرار می دهند نیز تداخل داشته باشد بنابراین قبل ار مصرف مکمل های حاوی این ریزمغذی با پزشک مشورت کنید.