کات کبود و کاربردهای آن در صنایع

سولفات مس یا کات کبود (Copper sulfate) یک ترکیب معدنی است که از ترکیب ساده مس و سولفات تولید شده و به شکل مایع یا پودری موجود است.

سولفات مس جامد که به عنوان پنتا هیدرات یا پنج آبه نیز شناخته می شود به شکل کریستال های آبی رنگ است و یک ماده اولیه محبوب برای تولید دیگر انواع نمک های مس است.

کات کبود از طریق تیمار فلز مس با اسید سولفوریک غلیظ یا اکسیدهای آن با اسید سولفوریک رقیق به صورت صنعتی تولید می شود.

این ترکیب همچنین می تواند با سنگ شویی آهسته سنگ معدن مس گرید پایین در هوا تولید شود و باکتری ها ممکن است برای تسریع این روند استفاده شوند. سولفات مس تجاری معمولاً خالص و 98٪ است که ممکن است حاوی مقدار کمی آب نیز باشد.

مس یک عنصر ضروری کمیاب است که در فرمولاسیون برخی از مکمل های مولتی ویتامین و مینرال بدون نسخه وجود دارد.

مقادیر مس موجود در مکمل های معمولی با افزایش آنزیم های سرمی یا آسیب های کبدی آشکار از نظر بالینی همراه نیست. با این حال، مصرف بیش از حد تصادفی یا عمدی مس می تواند باعث صدمات حاد کبدی شود.

کاربردهای سولفات مس یا کات کبود:
سولفات مس در درجه اول برای مقاصد کشاورزی به عنوان سموم دفع آفات، میکروب کش، مواد افزودنی خوراکی و مواد افزودنی خاک استفاده می شود.

برخی از کاربردهای ثانویه آن به عنوان ماده اولیه در تهیه سایر ترکیبات مس، به عنوان یک معرف در شیمی تجزیه، به عنوان یک الکترولیت برای باتری ها و حمام های برقی و در پزشکی به عنوان قارچ کش، باکتری کش و قابض بکار می رود. مس یک کاتالیزور مهم برای سنتز هم در گلبولهای قرمز و جذب آهن است.

سولفات مس یک ماده شیمیایی بسیار کاربرد پذیر است و در طیف وسیعی از صنایع و کشاورزی استفاده می شود. کاربرد اصلی این ماده در کشاورزی است و در قدیم تنها کاربرد آن در صنعت فقط برای رنگ آمیزی و آبکاری بوده است.

البته این ترکیب امروزه در بسیاری از فرایندهای صنعتی به کار گرفته می شود و به سختی می توان صنعتی را یافت که از این ترکیب استفاده نکند.

صنعت فیبر مصنوعی از این ماده در تولید مواد اولیه استفاده می کند. صنایع تولید فلز نیز از مقادیر زیادی سولفات مس به عنوان الکترولیت در پالایش مس، برای تولید سیم های فولادی با روکش مس و در فرایندهای مختلف آبکاری مس استفاده می کند.

در صنعت معدن نیز از این ماده به عنوان فعال کننده در تغلیط و شناورسازی سنگ معدن سرب، روی، کبالت و طلا استفاده می شود.

کات کبود در صنعت چاپ به عنوان یک الکترولیت در تولید الکترود و به عنوان یک عامل اچینگ برای فرآیند حکاکی مورد استفاده قرار می گیرد. در صنایع تولید رنگ از این ترکیب در تولید رنگهای ضد رسوب استفاده می کنند و در رنگ آمیزی شیشه نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

دیگر کاربردهای کات کبود:
سولفات مس برای از بین بردن جلبک ها در مخازن و استخرها استفاده می شود. این ماده در آب و هوای گرم برای جلوگیری از گسترش سندرم پای ورزشکاران در استخرها مورد استفاده قرار می گیرد.

این کار با مخلوط کردن این ترکیب شیمیایی با مواد تمیز کننده کف حمام ها، رختکن و استخر انجام می شود تا از رشد باکتری ها در کف این اماکن جلوگیری شود.

در مناطق گرمسیری این ماده برای از بین بردن نوعی قارچ که حلزون ها از آن تغذیه می کنند، مورد استفاده قرار می گیرد تا از آسیب رساندن حلزون ها به گیاهان و محصولات زراعی جلوگیری شود.

کات کبود برای پیشگیری از مالاریا در تهیه سبز پاریس برای از بین بردن لارو پشه ها مورد استفاده قرار می گیرد. سولفات مس به عنوان ضدعفونی کننده، میکروب کش و قارچ کش نیز در داروسازی کاربرد دارد.

سمیت زیست محیطی کات کبود:
سولفات مس در آب بسیار محلول است و به همین دلیل به راحتی در محیط انتشار می یابد. مس موجود در خاک ممکن است حاصل از فعالیت های صنایع، وسیله نقلیه موتوری و ساخت و ساز باشد.

این ترکیب به طور عمده در سطح خاک وجود دارد و تمایل به اتصال به مواد آلی دارد و هرچه خاک اسیدی تر باشد، چسبندگی کمتری ایجاد می شود.

عوارض جانبی احتمالی سولفات مس:
در حالی که مس یک عنصر کمیاب است که به طور طبیعی در گیاهان وجود دارد، سولفات مس یک ماده طبیعی نیست و وقتی شخصی در معرض آن قرار داشته باشد می تواند به عنوان یک ماده تحریک کننده عمل کند.

محصولات زراعی و کشاورزی پس از تغذیه با این ترکیب پاک می شوند و کمترین خطری برای مصرف کنندگان محصولات زراعی وجود ندارد زیرا یا کات کبود به رسوبات خاک متصل شده و وارد گیاهان نمی شود.

افراد در صورت استفاده از این ماده برای اهداف کشاورزی یا باغداری، ممکن است در معرض آن قرار گیرد. این ماده در صورت جذب پوستی یا تماس با چشم ممکن است احساس سوزش ایجاد کند. در صورت مواجهه با چشم ها این ماده ممکن است منجر به خارش، اگزما، ورم ملتحمه، التهاب، تجمع مایعات یا تحریک قرنیه شود.

این ترکیب سمیت ملایمی دارد و در صورت بلع تصادفی اکثر اوقات با تحریک شدید دستگاه گوارش به سرعت باعث استفراغ می شود. در صورتی که فرد استفراغ نکند می تواند در معرض خطر مسمومیت با سولفات مس قرار بگیرد.

علائم مسمومیت شامل احساس سوزش در قفسه سینه یا شکم، طعم فلزی در دهان، حالت تهوع، سردرد، اسهال و تعریق بیش از حد است.

در هر صورت پس از بلع این ماده شیمیایی حتما باید به مراکز درمانی مراجع کرده و همچنین اطمینان حاصل کنید که هیچ گونه آسیبی به مغز، کبد، کلیه ها یا روده معده وارد نشده است. اگرچه بسیار نادر است ولی در صورت عدم درمان، قرار گرفتن در معرض دوز بالای سولفات مس در بعضی مواقع می تواند باعث مرگ شود.