تعریف کتراک و کاربرد آن در صنایع

کتراک (katrock) ماده ای غیرانفجاری و تخریب کننده است که در صنعت معدن و کاوش های زمین شناسی مورد استفاده قرار می گیرد.

کتراک با انبساط و اعمال فشار بسیار زیاد به محل مورد استفاده حتی سنگ و بتن را نیز تخریب می کند.مواد غیر انفجاری تخریب کننده، مواد شیمیایی هستند که جایگزین مواد منفجره در تخریب معدن و استخراج معادن شده اند.

برای استفاده از این مواد شیمیایی سوراخ هایی در سنگ ها حفر می شود که برای استفاده از مواد منفجره معمولی نیز این عمل انجام می شود. ولی به جای مواد منفجره مخلوط دوغاب ماده تخریب کننده غیر انفجاری درون سوراخ های ریخته می شود.

طی چند ساعت آینده، دوغاب منبسط می شود و سنگ را به شکلی مانند ترک خوردگی ناشی از مواد منفجره تخریب می کند.

کتراک چیست؟
این ترکیب به صورت پودری خاکستری رنگ شبیه به سیمان است که برای استفاده باید آن را با آب مخلوط کرد. کتراک در واقع یک ماده منبسط شونده غیر انفجاری است که با ایجاد نیروی کشش زیاد بدون تولید گاز و حرارت تخریبی شبیه مواد منفجره ایجاد می کند.

عمده کاربرد این ماده در معادن است ولی برای تخریب ساروج، سنگ، تخریب بتن یا سیمان نیز در صورت لزوم در هر جایی بدون ایجاد صدا به راحتی مورد استفاده قرار می گیرد و با ایجاد ترک های عمیق ساختار مورد نظر را به طور کامل تخریب می کند.

این ترکیب در بسیاری از کشورها برخلاف مواد منفجره بدون محدودیت در دسترس است و به راحتی مورد استفاده قرار می گیرد. این ترکیبات نسبت به مواد منفجره بسیار ایمن هستند اما برای جلوگیری از انفجار بخار آنها طی چند ساعت اول پس از قرار دادن در محل باید بر استفاده از آنها نظارت کرد.

از این ماده برای استخراج معادن، تخریب صخره های سنگی و احجام بتنی، حفاری و احداث تونل، تخریب انواع بتن ها (مسلح و غیر مسلح) استفاده می شود.

کاربرد کتراک نسبت به مواد منفجره دیگر راحت تر است و امکان استفاده در مناطق مسکونی به دلیل تخریب بدون ارتعاش و صدا وجود دارد. از این ماده بدون هیچ محدودیتی در تمامی فصول سال می توان استفاده کرد.

روش استفاده از کتراک:
برای آماده سازی این ترکیب کافی است آن را با آب مخلوط کنید. این ماده پس از استفاده در حین سخت شدن فشاری بیش از 600 کیلوگرم بر سانتی متر ایجاد می کند که سخت ترین سنگ ها و ساروج ها را از بین می برد.

برای استفاده از کتراک ابتدا باید در فواصل تقریبی در محل مورد نظر حفره هایی به قطر 40 میلی متر حفر کنید. نکته ای که باید به آن توجه کنید این است که هر چه سختی محل بیشتر باشد باید در فواصل کمتری حفره ایجاد کنید تا تخریب به طور کامل صورت بگیرد.

مثلا برای سنگ های خیلی سخت فواصل حفره ها باید 15 سانتی متر و برای سنگ های نرم فواصل تا 50 سانتی متر نیز می تواند بازدهی عالی داشته باشد. قطر حفره نیز هرچه بیشتر باشد تخریب بهتر و سریع تر انجام می شود.

چگونگی کاربرد کتراک:
برای آماده سازی کتراک آن را به نسبت 3 به 1 با آب به خوبی مخلوط کنید تا ملاتی یکدست به دست بیاد. برای آماده سازی کتراک از آب سرد معمولی با دمای 7 تا 35 درجه استفاده کنید.

برای کسب نتیجه بهتر باید عملیات تخریب را در اوایل روز که سنگ یا محل مورد نظر در اثر تابش آفتاب گرم نشده انجام دهید. همچنین توجه کنید که هنگام ریختن ملات در حفره ها تا 90% آنها را پرکنید تا جا برای انبساط وجود داشته باشد.

ملات به محض ریختن ته نشین شده و پس از نیم ساعت فعل و انفعالات شروع می شود ولی کل فرآیند بسته به سختی محل 1 تا 2 ساعت زمان لازم دارد.

نکات ایمنی مهم در رابطه با کتراک:

• این ترکیب برای چشم ها آسیب زا می باشد بنابراین هنگام کار با پودر و ملات سازی حتما از عینک استفاده کنید.
• توجه داشته باشید که گاز حاصل از فعل و انفعالات شیمیایی که در حفره ها صورت می گیرد می تواند باعث تنگی نفس شود بنابراین پس از اتمام ملات ریزی از محل دور شوید.
• در صورت تماس کتراک خشک یا ملات آن با پوست محل را با آب فراوان شستشو داده و به پزشک مراجعه کنید.