اسانس (essence) یا عطرمایه ترکیب معطری است که از گیاهان و میوه ها استخراج می شود و کاربرد گسترده ای در صنایع غذایی، داروسازی و آرایشی دارد.
اسانس حاوی ترکیبات شیمیایی با عطر و بوی قوی است و معمولا از ترکیب الکل و روغن تولید می شود.استفاده از این ترکیبات به دوران باستان و مصریها برمی گردد. آنها 4500 سال قبل از میلاد مسیح ترکیبات معطر را از گیاهان به دست آورده و در مراسم های مذهبی و همچنین مومیایی کردن فراعنه خود استفاده می کردند. بیشترین اسانس های مورد استفاده در مصر اسانس سیر و دارچین بود.
از نظر شیمیایی ترکیبات ترپنی یا مشتقات ترپنی هستند که از گیاهان به دست می آیند. این ترکیبات از آب سبک تر و روغنی هستند و مانند قطره های روغن بر روی آب شناور می مانند.
آشنایی با ویژگی های اسانس:
اسانس یک عصاره الکلی است که در طبیعت به طور گسترده وجود دارد و ما آنها را در قالب رایحه احساس می کنیم. این ترکیبات از قسمت های مختلف گیاهان و میو ها به دست می آیند مثلا اسانس نعناع از تارهای ترشح کننده و اسانس گل محمدی از گلبرگ های آن به دست می آید.
این ترکیبات وقتی تولید می شوند بی رنگ هستند اما اگر در مقابل هوا قرار بگیرند تغییر رنگ می دهند به همین دلیل باید آنها را در ظروف تیره نگهداری کرد تا کیفیت آن حفظ شود. اسانس ها معمولا در دمای محیط و در مجاورت هوا تبخیر می شوند به همین دلیل به آنها روغن فرار می گویند.
این ترکیبات بر اساس نوع گیاهان به چهار روش از گیاهان استخراج می شوند که شامل روش تقطیر، خراش دادن و فشار دادن گیاهان گوشتی، استخراج توسط حلال، استخراج با آنزیم های هیدرولیز کننده و استخراج به روش دی اکسید کربن است. در بین روش های ذکر شده روش تقطیر بسیار رایج است و با دستگاه های تقطیر انجام می شود.
از نظر ترکیبات شیمیایی این ترکیبات می توانند برحسب نوع حاوی ترکیبات آلی از قبیل هیدروکربن ها، الکل ها، کتون ها، آلدئیدها، اترها، استرها، اکسیدها و غیره باشند. بخش بزرگی از اسانس ها را ترپن ها تشکیل می دهند که شامل منوترپن ها، سزکوئی پرپن ها و سزکوئی ترپنوئیدها با نقطه جوش پایین هستند.
عوامل موثر بر کیفیت اسانس:
تصور کلی بر این است که در آب و هوای گرم برعکس هوای سرد، گیاهان غنی از مواد موثره هستند که باعث تولید عطر مایه بیشتر خواهد شد. علاوه بر این رشد گیاه در شرایط طبیعی باعث تولید بیشترین مواد موثره و مرغوب ترین ترکیبات خواهد شد.
نور یکی دیگر از عوامل تأثیر گذار بر ترکیب مواد شیمیایی گیاهان است و کشت اکثر گونه های گیاهی در مجاورت نور باعث رشد غدد مترشحه بیشتر و در نتیجه اسانس بیشتر خواهد شد. علاوه بر این تحقیقات نشان داده است بخش های سبز گیاهان حاوی مواد موثره بیشتری هستند که بر مقدار عطر مایه تأثیرگذار خواهد بود.
کاربردهای اسانس:
این ترکیبات از مواد مختلف خصوصا گل ها و میوه های مختلف تهیه می شوند و برخی از آنها مانند اسانس گل سرخ، یاس یا گل محمدی کاربرد گسترده ای در عطرسازی دارند.
این ترکیبات بازار خرید و فروش پر رونقی دارند زیرا خواص درمانی نیز دارند و می توانند برای درمان افسردگی یا درمان مشکلات پوستی و بسیاری از موارد دیگر مورد استفاده قرار بگیرند.
این ترکیبات خوشبو معمولا در عطاری ها فروخته می شوند و در صنایع غذایی برای تولید شیرینی ها و صنایع داروسازی و تولید لوازم آرایشی به دلیل عطر و بوی مطبوع کاربرد گسترده ای دارند.
به طور کلی از این ترکیبات معطر برای در طعم دهی در خوراکی ها و خوشبو کردن عطرها و اودکلن ها و اسپری های خوشبوکننده استفاده می شود.
شایان ذکر است که اسانس ها به صورت طبیعی و مصنوعی تهیه می شوند و اسانس های مصنوعی از لحاظ کیفیت و عطر خوش با اسانس های طبیعی قابل مقایسه نیستند و کیفیت پایین تری دارند. جالب است بدانید که بیشتر اسانس های طبیعی از گیاهان معطر استخراج می شوند که شامل کاج، برگ بو، نارنج، مورد، چتریان، نعنائیان، کاسنی هستند.
لیست 10 اسانس پرطرفدار خوراکی و بهداشتی:
اسانس های محبوب و کاربردهای درمانی آنها:
اسانس چوب رز:
چوب رز یک اسانس روغنی با کاربرد موضعی برای استفاده در کودکان 3 ماهه و بالاتر و خانم ها در 3 ماهه دوم و سوم بارداری است. این ترکیب برای درمان آکنه، درماتوز و پیشگیری از خستگی و چین و چروک پوست مورد استفاده قرار می گیرد.
اسانس درخت چای:
اسانس درخت چای کاربرد ضد عفونی کننده دارد و می تواند برای بهبود آکنه، اگزما، خارش پوست و همچنین ضد عفونی خراش ها و بریدگی های سطحی مورد استفاده قرار بگیرد.
اسانس پرتقال شیرین:
این ترکیب معطر برای پرپشتی موها، موهای چرب و رفع شوره سر با شامپو مخلوط می شود. همچنین برای پوست آسیب دیده، رفع سبوره و لکه های پوستی و بهبود التهاب و خارش نیش حشرات مورد استفاده قرار می گیرد. اسانس پرتقال شیرین باعث افزایش حساسیت به نورمی شود بنابراین پس از استفاده از آن نباید در معرض نور خورشید قرار بگیرید.
اسانس برگاموت:
این عطرمایه برای رفع مشکل موهای چرب به شامپو اضافه می شود و در درمان درماتوز، پسوریازیس و اگزما مورد استفاده قرار می گیرد. توجه داشته باشید که این ترکیب حساسیت به نور را افزایش می دهد بنابراین از قرار گرفتن در مقابل نور خورشید در طول دوره مصرف خودداری کنید.
مکانیسم اثر انواع اسانس:
مهم ترین مکانیسم اثر این ترکیبات معطر تحریک حس بویایی است بنابراین به طور مستقیم بر مغز تأثیر می گذارند.
استشمام این عطر مایه ها باعث می شود آنها از طریق سیستم بویایی مستقیماً به سیستم لیمبیک برسند که مرکز کنترل مغز برای هیجان، حافظه و احساسات ما است بنابراین می تواند بر کنترل ضربان قلب، فشارخون، استرس، تنفس و تعادل هورمونی بدن تأثیر گذار باشد.
این ترکیبات اثر ضد باکتریایی و ضد قارچی خودشان را با حل شدن در غشاء سیتوپلاسمی و اثر بر روی ساختمان آنزیم و از بین بردن میکروارگانیسم، اختلال در انتقال الکترون در زنجیره تنفسی و ایجاد وقفه در فسفوریلاسیون اکسیداتیو عمل می کنند.
مکانیسم اثر ضد التهابی و ضد اسپاسم اسانسها احتمالا از طریق ممانعت از انتقال غشایی Ca و مهار پروستاگلاندین ها صورت می گیرد.
عوارض استفاده بیش از حد:
مانند هر ترکیب دیگری مصرف بیش از حد عطرمایه ها با تحریک دستگاه گوارش ممکن است باعث تهوع و اسهال و استفراغ شود. مصرف این ترکیبات با دوز بالا باعث سقط جنین خواهد شد و مصرف موضعی اسانسها ممکن است آلرژی زا باشد.
علاوه بر این برخی از این ترکیبات با ایجاد حساسیت به نور و واکنش های فتوتوکسیک باعث بروز التهاب پوستی و تشکیل تاول و حتی سرطانزایی می شوند.
روش نگهداری اسانسها:
عطرمایه ها ترکیبات حساسی هستند که معمولا بعد از استخراج تحت تأثیر واکنش های شیمیایی دچار کاهش کیفیت شده یا فاسد می شوند. بنابراین آنها را باید در دمای پایین و در ظروف در بسته و تیره نگهداری کرد تا از ورود هوا و اکسیداسیون آنها جلوگیری شود.
|
|
|
|
| نماد اعتماد الکترونیک | نشان ملی ثبت | گواهی شامد ارشاد |
© کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به داده پردازان هومان پویان می باشد.
