معرفی گلوکز

گلوکز و حقایقی که از آن ها بی خبرید:
گلوکز که با نام دکستروز نیز شناخته شده است، دارای فرمول مولکولی C6H12O6 بوده و در دسته ساده ترین نوع قند ها یا همان مونوساکارید ها قرار می گیرد. این قند ساده و 6 کربنه، اصلی ترین قند موجود در خون است به طور مستقیم به مصرف سلول های بدن ما می رسد.

این ماده شیمیایی از ضروری ترین مواد مورد نیاز بدن به حساب می آید که 5 گروه هیدروکسیل را در ساختار خود جای داده است.

گلوکز منبع تأمین انرژی سلول های بدن ما بوده و تمام قند های دیگر مثل ساکارز، فروکتوز، لاکتوز و گالاکتوز نیز در نهایت در بدنمان به گلوکز تبدیل می شوند تا به مصرف سلول برسند. در حقیقت عبارت (قند خون) که همه ما به خوبی با آن آشنایی داریم، نشان دهنده غلظت گلوکز موجود در خون ما می باشد.

ویژگی های ساختاری گلوکز:
همانطور که گفته شد، گلوکز یک قند 6 کربنه بوده که 5 گروه هیدروکسیل و یک گروه آلدهیدی به کربن های آن متصل شده اند. گلوکز به طور طبیعی به دو شکل مختلف وجود دارد که ایزومر یکدیگر هستند و به صورت L-Glucose و D-Glucose نشان داده می شوند.

این مولکول ها از نظر اتم های تشکیل دهنده و تعداد گروه های عاملی متصل به کربن ها، کاملاً مشابه می باشند و تنها تفاوت موجود در ظاهر کلی آن ها است. به عبارت دیگر این دو ترکیب فرم آینه ای یکدیگر اند و تنها تفاوت آن ها در جهت پلاریزه کردن نور می باشد.

به این صورت که فرم D-Glucose نور را در جهت عقربه های ساعت پلاریزه و قطبیده می سازد و این در حالی است که ترکیب L-Glucose نور را در خلاف جهت عقربه های ساعت پلاریزه می کند.

با وجود آن که گلوکز نوع L در گیاهان موجود است، در بدن ما به مصرف نمی رسد؛ چرا که این نوع از گلوکز، توسط آنزیم های سلول تجزیه نمی گردد.

نقش گلوکز در بدن ما چیست؟
گرچه کمی پیش تر به این نکته اشاره شد که گلوکز منبعی برای تأمین انرژی بدن ما است؛ اما در اینجا قصد داریم تا مکانیسم عمل این قند و اهمیت حضور مقدار کافی از آن در خون را بررسی کنیم.

بدن ما به گونه ای طراحی شده است تا غلظت گلوکز موجود در خون را ثابت نگه دارد. سلول های بتای پانکراس وظیفه کنترل سطح قند خون در هر لحظه را به عهده دارند.

این سلول ها با تشخیص بالا رفتن میزان گلوکز موجود در خون پس از غذا خوردن، هورمون انسلین را تولید کرده و در جریان خون آزاد می کنند. انسلین همانند یک کلید برای ورود قند به سلول ها عمل کرده و به گلوکز اجازه ورود می دهد.

بسیاری از سلول های بدن گلوکز را به همراه ترکیباتی همچون آمینو اسید ها و چربی ها مورد استفاده خود قرار می دهند و این در حالی است که سلول های مغز یا همان سلول های عصبی، گلوکز را به عنوان منبع غذایی اصلی خود می شناسند.

پس از آنکه سلول های بدن گلوکز مورد نیاز خود را مصرف کردند، گلوکز باقی مانده به صورت بسته های کوچکی به نام گلیکوژن در کبد و عضلات بدن ذخیره می شود. به این ترتیب بدن ما می تواند میزان گلوکز لازم خود را ذخیره کرده و در طی یک روز مصرف کند.

جالب است بدانید:
دکستروز که نام دیگری از گلوکز می باشد، به صورت طبیعی در خوراکی هایی همچون، ذرت، میوه ها و عسل حضور دارد. با وجود آنکه قند هایی همچون ساکارز و فروکتوز همانند دکستروز قندی ساده به حساب می آیند، اما هیچ کدام از آن ها نمی تواند به اندازه دکستروز باعث افزایش سطح قند خون گردد.

دکستروز به دلیل ویژگی های خاص مولکولی اش دارای شاخص گلیسمی 100 بوده و به همین دلیل نیز می تواند به سرعت میزان قند خون را بالا ببرد. این در حالی است که ساکارز و فروکتوز به ترتیب دارای شاخص گلیسمی برابر 65 و 19 می باشند.

کاربرد های گلوکز:
اصلی ترین کاربرد دکستروز در دنیای پزشکی می باشد. این ترکیب شیمیایی برای افرادی که با هیپوگلیسمی یا همان افت شدید قند خون مواجه می شوند (مبتلایان به دیابت) بسیار مفید بوده و به سرعت میزان قند خون را افزایش می دهد.

افرادی که به دلایل شرایط پزشکی خود قادر به مصرف غذا نیستند، می توانند با مصرف دکستروز به شکل دارویی، نیاز به کربوهیدرات و کالری بدن خود را تأمین کنند.

پزشکان معتقدند مصرف این ترکیب برای درمان سطح بالای پتاسیم خون یا همان هایپرکالمی نیز بسیار مفید می باشد.

شربت گلوکز، سیروپی است که از هیدرولیز نشاسته تهیه می شود و حاوی 90 درصد گلوکز می باشد، از این ماده در صنایع غذایی به عنوان شیرین کننده و غلیظ کننده برای تهیه انواع نان و شیرینی و نوشیدنی استفاده می شود.

به غیر از این مورد، برخی از شیرین کننده های رژیمی و کم کالری از جمله سوربیتول نیز از گلوکز مشتق شده و تولید می شوند.