تعریف و تفاوت های مواد طبیعی و مصنوعی

تشخیص مواد طبیعی و مصنوعی از یکدیگر ممکن است کمی چالش برانگیز باشد.

مواد طبیعی موادی هستند که به همان شکلی که در طبیعت یافت می شوند، مورد استفاده قرار می گیرند، ولی مواد مصنوعی موادی هستند که توسط انسان ها، از مواد طبیعی ساخته می شوند. تعریف ماده طبیعی و مصنوعی در کتاب های علوم پایه ششم، هفتم و نهم آورده شده است.

1- مواد طبیعی و مصنوعی چه هستند؟
موادی مثل اکسیژن، نیتروژن، نفت خام و…. که به طور طبیعی در محیط یافت می شوند، مواد طبیعی هستند. انسان ها برای ساخت مواد مصنوعی مثل پلاستیک، مداد، تراش، شمع و …. از مواد طبیعی استفاده می کنند.

2- مواد طبیعی:
همانطور که قبلا هم اشاره کردیم، مواد طبیعی به همان صورتی که در طبیعت وجود دارند، استفاده شده و شامل هر ماده فیزیکی که از گیاهان، جانوران و زمین به دست می آید، می شوند. در واقع این مواد تحت تأثیر هیچ گونه دگرگونی و تغییری که انسان یا ساخته های آن، در آن دخیل باشند، قرار نگرفته است. مثل طلا، سنگ آهن، نفت خام، چرم طبیعی، پنبه، شن و ماسه، سنگ، چوب، پوست و… که نمونه هایی از آن هاست.

• مواد طبیعی به سه دسته ی 1- مواد حیاتی مثل چوب (انواع بامبو، نخل، پوست درخت و….) و الیاف طبیعی (پشم، کتان، پنبه، ابریشم، کاپوک، چتایی، خزه، کنف و …).
• 2- مواد غیر عالی مثل سنگ (سنگ خارا، ابسیدین، ماسه سنگ، سنگ های قیمتی، چخماق و ….) فلز بومی (طلا، نقره، مس، آهن و …) و کامپوزیت (پرسلان، پلاستیسین، رس و …).
• 3- دیگر مواد طبیعی مثل خاک، تقسیم می شوند.

3- مواد مصنوعی:
مواد طبیعی به وسیله ی انسان یا ماشین آلات، دچار تغییر و تحول می شوند و به موادی دیگر، با ویژگی هایی متفاوت با مواد اولیه، به نام مواد مصنوعی تبدیل می شوند. مثلا نفت خام یک ماده ی طبیعی است، که به وسیله ی فرایند های پیچیده ای، مواد مصنوعی متفاوتی از آن به دست می آید. شیشه، بنزین، پلاستیک و فولاد، نمونه هایی از مواد مصنوعی هستند.

4- شناخت ماده طبیعی و مصنوعی در زندگی خود:
گاهی ممکن است نتوانیم یک ماده طبیعی و مصنوعی را از هم تشخیص دهیم، مثلا وسایلی که از مواد طبیعی ساخته شده اند را، به اشتباه مواد مصنوعی بنامیم. محصولات چوبی مثل کاغذ را در نظر بگیرید، این محصولات در واقع خود، ازدرختان ساخته شده اند ولی خود محصول ساخته ی بشر است.

پلاستیک ها حاصل ترکیب شیمیایی محصولات نفتی هستند. در این جا محصولات نفتی مواد طبیعی هستند ولی خود پلاستیک ماده ی مصنوعی محسوب می شود. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و تهیه ی مواد مصنوعی مختلف، که برخی از آن ها شباهت زیادی با مواد طبیعی دارند، تشخیص مواد طبیعی و مصنوعی از هم، کمی مشکل شده است.

مثلا وقتی پرنده یا حیوانی دیگر سازه ای را در طبیعت ایجاد می کند، آن سازه جزو مواد طبیعی محسوب می شود، ولی اگر انسان همان سازه را بسازد، آن سازه، مصنوعی تلقی می شود. دلیل این امر این است که مثلا محل زندگی حیوانات در جنگل است و آن ها به طور طبیعی در آن زندگی می کنند و خانه می سازند.

ولی انسان موجودی است که وقتی وارد جنگل شود، با ساخت خانه یا سازه های دیگر، محیط طبیعی جنگل را تغییر می دهد و آن را از حالت اولیه و طبیعی خود خارج می کند. بنابراین ما هر چیزی که انسان می سازد را در دسته بندی، جزو مواد مصنوعی قرار می دهیم.

5- طول عمر مواد طبیعی و مصنوعی:
معمولا، موادی که توسط انسان ها ساخته می شوند، عمری طولانی تر از مواد طبیعی دارند. زیرا مواد طبیعی زمانی زنده بوده اند، بنابراین عمر کمتری داشته و زودتر از بین می روند.

6- مراقبت و نگهداری از مواد طبیعی و مصنوعی:
موادهای مصنوعی که ساخته ی دست انسان هستند، دوام بیشتری دارند و نیاز به نگهداری کمتری نسبت به مواد طبیعی که کم دوام تر هستند، دارند. مثلا شستشوی لباسی از جنس پلی استر، نیاز به مراقبت و حساسیت کمتری نسبت به لباسی با جنس ابریشم که از الیاف طبیعی ساخته شده است، دارد.

7- اثرات مخرب محیطی مواد مصنوعی:
انسان ها تعداد زیادی ماده مصنوعی متفاوت در مقیاس صنعتی تولید می کنند، که این مواد ساخته ی دست انسان، دوام زیادی داشته و اثرات سوئی بر محیط زیست وارد می کنند و از بین بردن آن ها کاری به نسبت دشوار است. مثلا پلاستیک ها مشتقات نفتی ساخته ی دست انسان ها هستند، که اگر در طبیعت رها شوند موجب آلودگی آن می شوند و هزاران سال طول می کشد تا این ماده در طبیعت تجزیه شود.

بنابراین باید به دنبال یافتن راه کار هایی برای کم کردن تولید این مواد باشیم. یکی از راه کارهای مناسب برای کاهش تولید ماده مصنوعی، بازیافت کردن آن ها است. یکی از راه های دیگر جایگزین کردن مواد طبیعی که دوام کمتری دارند و به راحتی تجزیه می شوند، با مواد مصنوعی است.

8- تأثیر ماده طبیعی و مصنوعی بر زندگی انسان:
در زمان گذشته انسان ها معمولا، از مواد طبیعی اطراف خود، بدون این که تغییر زیادی بر آن ها وارد کنند، استفاده می کردند. اما با گذشت زمان و پیشرفت علم و فناوری، انسان در صدد برطرف کردن نیازهایش بر آمد و به تولید مواد مصنوعی پرداخت. طوری که امروزه تقریبا بیشتر چیزهایی که در اطرافمان وجود دارند و از آن ها استفاده می کنیم، مصنوعی و ساخته ی دست بشر است و زندگی بدون آن ها برایمان سخت و غیر قابل تصور است.

9- برخی از موارد استفاده از مواد مصنوعی:
الیاف مصنوعی:
این الیاف به صورت طبیعی وجود ندارند ولی می توانند ریشه ی طبیعی داشته باشند و با روش های صنعتی و خاصی تولید شوند. الیاف مصنوعی شامل: الیاف سلولز، الیاف استات سلولز، ویسکوز، اکرلیک، پلی پروپن، پلی آمید یا نایلون، پلی استر، پلی وینیل الکل و پلی اتیلن است. تعداد زیادی از لباس هایی که در زندگی روزمره خود، استفاده می کنیم از این الیاف ساخته می شوند.

چرم مصنوعی:
از چرم در تولید پارچه، کفش و اثاث یا لوازم خانگی استفاده می شود. چرم به دو شکل طبیعی و مصنوعی، وجود دارد. در تولید چرم مصنوعی یک پوسته لایه پوشش بالای یک پلیمر مصنوعی مخلوط قرار می گیرد. البته این یکی از روش های تولید چرم است.