آشنایی با کاربردهای گسترده گلیسیرین

گلیسیرین یک مایع بی رنگ، بی بو، چسبناک، شیرین و غیر سمی است که گلیسرول نیز نامیده می شود. گلیسیرین به دلیل داشتن 3 گروه هیدروکسیل به راحتی با آب ترکیب شده و جاذب رطوبت است.

این ماده مورد تائید FDA است و به دلیل داشتن خاصیت ضد میکروبی و ضد ویروسی به طور گسترده ای در درمان زخم و سوختگی مورد استفاده قرار می گیرد. گلیسیرین به طور گسترده ای به عنوان شیرین کننده در صنایع غذایی و به عنوان رطوبت رسان در ساخت لوازم آرایشی مورد استفاده قرار می گیرد.

در نوشیدنی ها و مواد غذایی، گلیسیرین به عنوان ماده مرطوب کننده، حلال و شیرین کننده عمل کرده و می تواند به حفظ ماندگاری مواد غذایی کمک کند. این ماده به عنوان فیلر در مواد غذایی کم چرب مانند کوکی ها و به عنوان ماده قوام دهنده در لیکورها مورد استفاده قرار می گیرد.

کاربردهای گلیسیرین در صنایع غذایی:
گلیسیرین به عنوان جایگزین قند در هر قاشق چایی خوری تقریباً 27 کیلوکالری انرژی ( همین مقدار قند 20 کیلوکالری انرژی دارد) و 60% ساکارز شیرینی دارد. ولی برخلاف قند باکتری های تولید کننده پلاک موجود در دهان را تغذیه نمی کند و در نتیجه ریسک پوسیدگی دندان ها را کاهش می دهد. این ماده از نظر کالری مشابه قند است ولی شاخص گلایسمیک و مسیرهای متابولیکی متفاوتی با قند دارد.

این ماده در هنگام استفاده از شیرین کننده های پلی اول مانند اریتریتول و زایلیتول که خاصیت خنک کننده دارند، به دلیل اثر گرمایشی در دهان در صورت عدم تمایل به اثر خنک کنندگی، به عنوان یک افزودنی غذایی مورد استفاده قرار می گیرد. علاوه بر این گلیسیرین به یخ و محصولات یخی اضافه می شود تا مانع سخت شدن بیش از حد آنها شود.

مصرف موضعی گلیسیرین خالص یا تقریباً خالص یک درمان مؤثر برای پسوریازیس، سوختگی، نیش حشرات، بریدگی، بثورات و زخم بستر است. گلیسیرین می تواند به از بین بردن تنفس بد بود کمک کند زیرا این ماده با خواص جاذب رطوبتی خود باکتریها را از بین می برد و همین خاصیت باعث می شود تا برای بیماری های پریودنتال بسیار مفید باشد زیرا به سرعت به بیوفیلم نفوذ می کند و کلنی های باکتریایی را از بین می برد.

در صنایع گلیسیرین ضریب اصطحکاک سطوح پوشیده از پلیمر را کاهش می دهد. این ماده همچنین به عنوان یک جایگزین عاری از الکل برای اتانول و یک حلال مناسب در تهیه عصاره های گیاهی استفاده می شود.

کاربرد های صنعتی گلیسیرین:
از گلیسیرین برای تولید نیتروگلیسیرین یا گلیسریل تری نیترات (GTN) استفاده می شود که ماده اصلی تشکیل دهنده باروت های بدون دود و مواد منفجره مختلفی مانند دینامیت است.

این ماده در جک های هیدرولیک به عنوان ضد یخ عمل می کند. خواص ضد عفونی کننده این ماده شیمیایی باعث می شود تا در آزمایشگاه های بیولوژیک برای حفظ نمونه ها یک ماده ارزشمند باشد. اکثر صابون های مرطوب کننده حاوی گلیسیرین هستند، این صابون ها معمولاً شفاف بوده و ساخت آنها بسیار آسان است.

گلیسیرین در صنایع داروسازی در ترکیبات ضد آلرژن، شربت های سرفه، خمیردندان، دهانشویه ها، محصولات مراقبت از پوست، کرم های اصلاح، محصولات مراقبت از مو، صابون ها و لوبریکانت ها مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده در بانک خون برای حفظ گلبول های قرمز قبل از انجماد استفاده می شود.

این ماده می تواند با تحریک مخاط مقعد و تأثیر هایپراسموتیک به عنوان ملین نیز عمل کند. این ماده می تواند به طور موقت باعث کاهش فشار داخلی چشم شود و یک ماده بسیار مفید و اورژانسی برای افزایش شدید فشار چشم است.

کاربرد گلیسیرین در داروسازی:
گلیسیرین به دلیل خواص منحصر به فرد خود، یک ماده مهمی دارویی است و کاربردهای بسیار متنوعی در تهیه فرمولاسیون های دارویی از جمله داروهای خوراکی، تزریقی، موضعی و داروهای چشم و گوش دارد.

این ترکیب پر استفاده ترین ماده پس آّب مقطر در صنعت داروسازی است. این ماده به قابلیت نفوذ داروها کمک می کند. شربت های سینه به دلیل طعم شیرین و ویسکوزیته از این ماده استفاده می کنند و وجود گلیسیرین علت طعم شیرین و قوام این شربت ها است. کپسول های پزشکی نیز از خواص پلاستیزر و غیر سمی بودن این ماده استفاده می کنند.

این ترکیب برای درمان گلوکوما با کاهش فشار داخل چشم مورد استفاده قرار می گیرد. این ترکیب در داروهای گشاد کننده عروق خونی مانند نیتروگلیسیرین برای درمان مشکلات قلبی عروقی مورد استفاده قرار می گیرد. از دیگر کاربردهای گلیسیرین در مایعاتی است که برای درمان یبوست تجویز می شوند.

گلیسیرین معمولاً به عنوان یک ملین اسمزی طبقه بندی می شود اما ممکن است از طریق اثرات تحریک کننده موضعی نیز عمل کند. همچنین ممکن است عملکرد نرم کننده و روان کننده داشته باشد. شیاف های گلیسیرین معمولاً در مدت 15 تا 30 دقیقه کار می کنند.

به طور کلی خطر سمیت ناشی از گلیسیرین موجود در محصولات دارویی کم است. تماس با مقادیر زیاد آن ممکن است باعث تحریک چشم شود. تحریک پوست بعید است مگر اینکه در تماس با پوست آسیب دیده قرار بگیرید. سمیت استنشاقی به دلیل فراریت پایین این ماده کم است، اما مصرف زیاد و طولانی مدت می تواند باعث افزایش سطح قند خون یا چربی خون شود.

فواید گلیسیرین برای پوست:
استفاده از گلیسیرین بر روی پوست، رطوبت را در پوست به دام می اندازد و درخششی جوان و سالم به آن می بخشد. با رساندن رطوبت به لایه بالایی پوست، گلیسیرین به کاهش چین و چروک پوست کمک می کند و پوست را نرم و صاف نشان می دهد.

گلیسیرین همچنین عملکرد پوست را برای کند کردن پیری بهبود می بخشد. یک مطالعه منتشر شده در Journal of Investigative Dermatology نشان می دهد که گلیسیرین همچنین ممکن است به بلوغ مناسب سلول های پوست کمک کند. این ترکیب به هدایت سلولهای جوان پوست از عمیق ترین لایه ها به سطح کمک می کند تا سد محافظتی برای پوست ایجاد شود. در نتیجه باعث می شود که پوست در کل ظاهر و عملکرد بهتری داشته باشد.

برای کاهش پیری زودرس پوست، آکادمی پوست آمریکا (AAD) توصیه می کند هر روز از مرطوب کننده صورت استفاده کنید و پوست خود را به آرامی تمیز کنید. آنها همچنین توصیه می کنند پس از تعریق شدید صورت خود را بشویید و استفاده از محصولات مراقبت از پوست را که باعث سوزش یا تحریک پوست شما می شوند را قطع کنید. گلیسیرین ماده کاملی برای تمیز کردن و مرطوب سازی ملایم پوست است.

در طول زمستان، سطح رطوبت در خارج کاهش می یابد و هوای سرد باعث تبخیر سریع رطوبت از پوست می شود. در نتیجه، هوای زمستانی می تواند پوست را خشک، ترک خورده و پوسته پوسته کند. وقتی پوست ترک می خورد، بیشتر در معرض زخم و عفونت قرار می گیرد.

یک لوسیون مرطوب کننده حاوی گلیسیرین رطوبت پوست شما را حفظ می کند و می تواند به ویژه در محافظت از دست ها، پا، آرنج، زانوها و سایر قسمت های بدن که به طور معمول خشک می شوند، مفید باشد. این ترکیب همچنین می تواند به محافظت از پوست در برابر اثرات باد یا هوای خشک داخل منزل کمک کند.

برای محافظت بیشتر از پوست، بهتر است بعد از دوش گرفتن، گلیسیرین را بر روی پوست استفاده کنید. این ترکیب به شما کمک می کند تا رطوبت پوست پس از شستن چربی های طبیعی بدن، حفظ شود. استفاده از صابون گلیسیرین یک انتخاب موثر برای محافظت از نرمی و لطافت پوست است. شما می توانید هر روز گلیسیرین را در برنامه مراقبت از پوست خود بگنجانید تا از کیفیت آبرسانی آن در طول سال بهره مند شوید.

تأثیر گلیسیرین بر عملکرد ورزشی:
گلیسیرین گیاهی ممکن است هیدراتاسیون بدن را تقویت کند که می تواند عملکرد ورزشی شما را بهبود بخشد. کمبود آب بدن می تواند عملکرد ورزشی را بسیار مختل کند، به ویژه هنگامی که عرق بیش از 2٪ از وزن بدن شما را کاهش دهد.

یک استراتژی خوب برای جلوگیری از کم آبی بدن نوشیدن مایعات کافی هم قبل و هم در حین ورزش است. با این حال، نوشیدن در طی انواع خاصی از فعالیت های بدنی می تواند غیر عملی باشد. در چنین حالتی، نوشیدن مایعات زیاد قبل از ورزش بسیار کلیدی است.

مشکل نوشیدن مقادیر زیاد در مدت کوتاه این است که قسمت قابل توجهی از مایعات به طور کلی چند ساعت بعد از طریق ادرار از بین می رود. با این حال، در یک متاآنالیز، افزودن 2.4 گرم گلیسیرین به ازای هر پوند از وزن بدن (1.1 گرم در هر کیلوگرم) به آب قبل از ورزش، میزان احتباس مایعات را 50٪ در مقایسه با آب خالی افزایش داد. گلیسیرین همچنین ممکن است منجر به بهبود جزئی عملکرد ورزشی شود.

عوارض جانبی احتمالی گلیسیرین:
به طور معمول، گلیسیرین سمیت حاد بسیار کمی دارد و در دوزهای خوراکی خیلی بالا یا قرار گرفتن در معرض مقدار زیاد، قابل تحمل است. مقدار زیاد این ماده در خون با کمبود آنزیم گلیسرول کیناز (GKD) همراه است. GKD باعث بیماری هایپرگلیسرولمی و تجمع گلیسرول در خون و ادرار می شود.

این ماده اگر به صورت خوراکی استفاده شود، می تواند باعث خشکی دهان، حالت تهوع، سردرد، اسهال، ادرار بیش از حد (پلی اوریا) و در نهایت کم آبی بدن شود.

در افرادی که به روغن پالم یا نارگیل حساس هستند، گلیسیرین گیاهی ممکن است واکنشهای آلرژیک ایجاد کند ولی تاکنون در بزرگسالان و کودکان خطری در رابطه با سرطان زایی، آسیب DNA یا نقص جنین ناشی از آن مشاهده نشده است.