معرفی و کاربرد لسیتین

لسیتین چیست و چه مصارف و کاربردی دارد؟
لسیتین (Lecithin) یک ماده مایع، چرب به رنگ زرد قهوه ای است که از بافت های گیاهی یا حیوانات به دست می آید. لسیتین یک ترکیب آمفی فیلیک است یعنی توانایی جذب آب و چربd را دارد و برای نرم کردن بافت مواد غذایی، ایجاد امولسیون و هموژن سازی مخلوط های مایع مورد استفاده قرار می گیرد.

در گذشته تخم مرغ منبع اصلی لسیتین بود، اما اکنون بسیاری از غذاها از لسیتین سویا که یک جایگزین نسبتاً ارزان با تولید آسان است استفاده می کنند.

لسیتین چیست و چه مصارف و کاربردی دارد؟
این ماده مخلوطی از گلیسیروفسفولیپیدها از جمله فسفاتیدیل کولین، فسفاتیدیل اتانول آمین، فسفاتیدیل اینوزول، فسفاتیدیل سرین و اسید فسفاتیدیک است.

این ترکیب در درجه اول برای تثبیت مواد تشکیل دهنده خوراکیها مورد استفاده قرار می گیرد و همچنین برای جذب روزانه ماده مغذی کولین به غذاهای مختلف اضافه می شود.

لسیتین را می توان با استفاده از حلالهایی مانند هگزان، اتانول، استون، اتر نفت یا بنزن به راحتی با روش شیمیایی یا به صورت مکانیکی استخراج کرد.

این ترکیب معمولاً از منابعی مانند زرده تخم مرغ، منابع دریایی، سویا، شیر، کلزا، پنبه دانه و روغن آفتابگردان قابل استخراج است. این ماده حلالیت کمی در آب دارد اما یک امولسیفایر عالی است.

در محلول آبی، فسفولیپیدهای آن بسته به هیدراتاسیون و دما، می توانند لیپوزومها، صفحات دو لایه، میسل ها یا ساختارهای چند لایه تشکیل دهند. این امر منجر به تولید نوعی سورفاکتانت می شود که معمولاً به عنوان آمفیپاتیک طبقه بندی می شود. لسیتین به عنوان یک مکمل غذایی و افزودنی غذایی به فروش می رسد.

کاربردهای لسیتین در صنایع غذایی:
این ترکیب به خیس شدن سریع و کامل پودرها در سیستم های آبی کمک می کند. به عبارتی این ماده در پودرهای فوری برای اصلاح هیدراتاسیون و انحلال سریع تر مورد استفاده قرار می گیرد.

این ماده امکان کنترل ویسکوزیته را در محصولات مایع و نیمه مایع فراهم می کنند. به عنوان مثال، شکلات و روکش های مرکب از لسیتین برای کنترل ویسکوزیته استفاده می کنند.

این ترکیب کشش سطحی چربی ها را تا حد زیادی کاهش می دهد و باعث می شود ذرات شکلات، شکر و سایر محصولات شیر به خوبی حل شوند.

این پوشش باعث افزایش جریان پذیری ذرات مواد غذایی می شود و قابلیت اختلاط را به میزان قابل توجهی بهبود می بخشد. میزان استفاده معمولی از این ترکیب برای اصلاح ویسکوزیته از 0.2٪ -0.6٪ از وزن کل محصول است.

این ماده باعث جداسازی راحت و کامل مخلوط های مواد غذایی از ظروف و دستگاه ها شده و صرف وقت برای این روند را به حداقل می رسانند. به طورکلی فرمول روغن های گیاهی حاوی 2% لسیتین است که در روغن های دیگر می تواند تا 10% نیز افزایش یابد.

توجه:
این ماده به تشکیل یک فیلم پایدار کمک کرده و از چسبندگی مواد غذایی به یکدیگر جلوگیری می کند. بنابراین بهترین ترکیب برای اختلاط مستقیم خصوصا در محصولات پختنی است و مانع چسبیدن آنها به مخازن مخلوط می شود.

این ترکیب عمر مفید محصولات غذایی را افزایش داده و در حین سرخ شدن به بهبود بافت و انتشار طعم مواد غذایی کمک می کند.

استفاده از این ماده در خمیر و پخت و پز باعث کاهش مصرف چربی و تخم مرغ می شود، حتی به توزیع مواد در خمیر کمک کرده و تخمیر را تثبیت می کند، حجم را افزایش می دهد و از سلول های مخمر موجود در خمیر هنگام یخ زدگی محافظت می کند.

برای بهینه سازی عملکرد لسیتین ممکن است این ترکیب به صورت آنزیماتیک هیدرولیز شود. در لسیتینهای هیدرولیز، بخشی از فسفولیپیدها که حاوی یک اسید چرب است توسط فسفولیپاز برداشته می شود، به چنین فسفولیپیدها لیزوفسفولیپید گفته می شود.

این ترکیب همچنین ممکن است توسط فرآیندی به نام فراکسیون اصلاح شوند. طی این فرآیند، لسیتین با یک الکل که معمولاً اتانول است مخلوط می شود. برخی از فسفولیپیدها، مانند فسفاتیدیل کولین به خوبی در اتانول محلول هستند در حالی که اکثر فسفولیپیدهای دیگر در اتانول به خوبی حل نمی شوند. پس از جداسازی اتانول با تبخیر، لسیتین غنی شده با فسفاتیدیل کولین جدا می شود.

سایر کاربردهای لسیتین:
این ترکیب در صنعت داروسازی به عنوان ماده خیس کننده، عامل تثبیت کننده و غنی سازی کولین عمل کرده و به امولسیون و کپسوله سازی داروها کمک می کند و یک عامل آنتی کیک است.

می توان از این ترکیب برای تزریق چربی داخل وریدی و برای مصارف درمانی استفاده کرد. در خوراک دام، چربی و پروتئین را غنی می کند و باعث بهبود کیفیت پلت می شود.

در صنعت رنگسازی این ماده برای پوشش های محافظ سطوح یا جوهر چاپ مورد استفاده قرار می گیرد. این ترکیب با خاصیت آنتی اکسیدانی به عنوان یک مهار کننده زنگ زدگی عمل می کند و تقویت کننده رنگ، کاتالیزور، اصلاح کننده، نرم کننده و پراکنده ساز است.

این ماده خواص تقویت کننده و تعلیق کننده و مرطوب کننده دارد و به حفظ مخلوط یکنواخت چندین رنگدانه و حذف رنگدانه های اکسید فلزی کمک کرده و از سفت شدن رنگدانه ها جلوگیری می کند.

این ماده کف را در رنگهای مبتنی بر آب از بین برده و به پراکندگی سریع رنگهای مبتنی بر لاتکس کمک می کند.

ایمنی و عوارض جانبی لسیتین:
این ترکیب توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده برای مصارف انسانی ایمن شناخته شده و مورد تأیید است. این ترکیب در اتحادیه اروپا به عنوان یک ماده افزودنی غذایی، با عنوان E322 شناخته می شود.

این ماده منبع کولین، یک ماده مغذی ضروری است و مطالعات بالینی فواید آن برای بهبود آکنه، بهبود عملکرد کبد و کاهش کلسترول را نشان می دهند.

لسیتین مشتق از تخم مرغ معمولاً برای کسانی که به تخم مرغ حساسیت دارند مشکلی ایجاد نمی کند زیرا این فرآورده بسیار تمیز و عاری از پروتئین های تخم مرغ ایجاد کننده آلرژی است. به طور مشابه، لسیتین سویا حاوی پروتئین های حساسیتی کافی برای اکثر افراد حساس به سویا نیست پس می توانید با خیال راحت از محصولات حاوی این ترکیب استفاده کنید.