گازهای طبی

گازهای طبی:
یکسری از گازها که بر اساس استانداردهای پزشکی به منظور انجام بیهوشی یا درمان بیمار یا شناسایی بیماری تولید شده گازهای طبی نامیده می شوند که تولید این گازها نیز با استفاده از روش هایی مثل غربالگری های مولکولی تغلیظ شده از هوا صورت می گیرد و سپس بسته بندی برای منتقل کردن آنها به وسیله پالت های مخصوصی انجام می گیرد که این پالت ها مناسب جهت نگهداری تعدادی از کپسول های گازطبی به صورت یکجا و در کنار هم هستند که در واقع کاربرد آنها فراهم کردن شرایط آسان و راحت برای حمل و نقل کپسول های گازهای طبی در محیط های بزرگ است.

واحد مربوطه به این بخش در مراکز درمانی به اندازه ای حساس است که نیازمند نظم خاصی در عملکرد آن است و نقض این نظم منجر به خسارت های جانی و مالی خواهد شد گازهای طبی در دو دسته موجود هستند: استنشاقی و غیر استنشاقی

گازهای طبی استنشاقی در معرض تنفس مستقیم افراد یعنی بیماران قرار می گیرند اما گازهای طبی غیر استنشاقی برای استفاده و راه اندازی و ساخت وسایل و تجهیزات پزشکی و درمانی قابل استفاده هستند در واقع نوع استنشاقی به صورت مستقیم و نوع غیر استنشاقی به صورت غیر مستقیم با سلامت بیماران در ارتباط هستند که وجود نوع اول قابل حس و تشخیص است اما وجود نوع دوم چندان واضح و مشخص نیست و تنها کاربرد آن نمایان است. 

مشخصات ظاهری کپسول های گازهای طبی:
بر اساس استانداردهای بین المللی رنگ مناسب برای هر سیلندر گاز طبی بر اساس گاز موجود در آن سیلندر تعیین می شود که نوع رنگ مورد استفاده از نظر مقاوم بودن و یکنواختی بسیار حائز اهمیت است به این صورت که بایستی طبیعتی پایدار و استحکام مناسبی دارا باشد و می توان برای جلوگیری از ساییدگی و محو شدن رنگ ها رنگ های کوره ای را مورد استفاده قرار داد سختی زیاد رنگ باعث پریدگی و نرمی آن باعث ساییدگی خواهد بود.

اطلاعاتی که بر روی کپسول گازهای طبی درج می شود بایستی خوانا و قابل مشاهده باشند همچنین این نوشته ها باید به رنگ سفید(گاز اکسیژن به رنگ سیاه) و در بالاترین قسمت سیلندر و با فاصله از قسمت استوانه ای کپسول قرار داشته باشند این اطلاعات شامل: نام گاز موجود در کپسول به زبان فارسی، فرمول شیمیایی گاز، نام موسسه و کمپانی که آن را تولید و عرضه می نماید باشد کپسول های نگهدارنده گازهای طبی بایستی از جنس آلومینیوم و فولاد باشند.

انواع گاز طبی و کاربرد آن:
گازهای طبی اکسیژن:
اساسی ترین گاز برای حفظ و ادامه حیات موجودات زنده به ویژه انسان گاز اکسیژن است که 20 درصد هوای موجود در اطراف ما را گاز اکسیژن تشکیل می دهد این میزان در سال های آغازین حیات بشر 40 درصد بود که به علت تغییرات جوی مقدار آن دستخوش تغییر شد انسان ها برای اینکه عملکرد بدن آنها دچار اختلال نشود احتیاج به مقدار مشخصی از اکسیژن دارند که سلول های بدن را تغذیه کند.

در برخی مواقع دستگاه تنفسی بدن نمی تواند اکسیژن لازم را از محیط دریافت کند و این باعث افت سطح اکسیژن موجود در خون به زیر حد نرمال و طبیعی می شود که به این مشکل و اختلال هیپوکسی یا هیپوکسمی یعنی کمبود میزان اکسیژن در خون گفته می شود در چنین مواقعی گاز اکسیژن مورد استفاده قرار می گیرد.

اغلب به علت مشکلات تنفسی و ریوی که فرد به آن دچار می شود ناچارا فرد احتیاج به مصرف اکسیژن اضافی خواهد داشت که این اکسیژن اضافی از طریق کپسول های اکسیژن به فرد منتقل می شود که به این عمل اکسیژن تراپی گفته می شود.

افراد مبتلا به هیپوکسی در عملکرد ماهیچه های اسکلتی آنان اختلال رخ می دهد و هنگام ورزش ماهیچه هایشان تحمل کمی دارند که این امر باعث افزایش خطر مرگ می شود از جمله علائم کمبود اکسیژن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• گیجی.
• سردرد.
• تنگی نفس.
• تنفس سریع.
• داشتن سرگیجه.
• حس سرگردانی و خفگی.
• عدم حفظ تعادل.
• تپش قلب.
• فشارخون بالا.
• اختلال در بینایی.

توجه:
مصرف گاز اکسیژن با تشخیص پزشک باید به اندازه و در طول دوره مشخص شده توسط پزشک انجام گیرد در واقع این گازهای طبی یعنی گاز اکسیژن عمل تنفس را برای فرد راحت تر امکانپذیر می کند این گاز عاری از رنگ(شکل مایع این گاز به رنگ آبی کم رنگ است) و بو و طعم و سم است اگر گاز اکسیژن سرد و یا اکسیژن مایع با پوست یا مجاری تنفسی تماس پیدا کنند به علت برودت زیاد منجر به رخ دادن آسیب های شدید یا انجماد خواهند شد همچنین استنشاق یا تنفس این گاز طبی در فشار نسبی بالا برای سلامتی مضر است.

استنشاق اکسیژن خالص به صورت همیشگی می تواند خطراتی را به دنبال داشته باشد از جمله:

• تورم شش ها.
• آسیب رسیدن به بافت های شش به علت کاهش ظرفیت شش ها.
• کاهش قدرت بینایی.
• تشنج.
• اغما.

گازهای طبی نیتروز یا نیتروس اکساید:
این نوع یکی از گازهای بیمارستانی است، که به گاز بیهوشی نیز شناخته می شود که فشرده و بی رنگ و دارای بوی ملایم شیرینی است علاوه بر این، این گاز اکسید کننده و سرد است و قرار گرفتن آن در مجاورت مواد آتش زا می تواند منجر به آتش سوزی شود.

کاربرد این گازهای طبی به عنوان یک بی حس کننده است که در جراحی ها و دندان پزشکی و … مورد استفاده قرار می گیرد البته بیشترین استفاده از این نوع گازها در هنگام زایمان طبیعی اتفاق می افتد و برای اینکه مادر به صورت کامل بیهوش نشود به این گلز مقداری گاز انتونوکس افزوده می شود استنشاق اصولی این گاز قبل از انقباض رحم می تواند در کاهش درد زایمان موثر باشد به این نکته نیز باید توجه داشت که اگر استنشاق این گازها به درستی و عمیقا صورت نگیرد نه تنها تأثیر مثبت نخواهد داشت بلکه تأثیرات منفی نیز به بار خواهد آورد.

از جمله تأثیرات منفی گازهای طبی نیتروز در صورت استفاده مکرر و نادرست عبارتند از:

• صدمه به دستگاه تناسلی.
• سقط همیشگی جنین.
• اختلال عصبی و اعتیاد.
• نارسایی در کلیه و کبد.
• اختلال در سیستم خون و ایمنی.
• ناهنجاری مادرزادی.
• ایجاد سرطان.

گازهای طبی خنده:
این گازها ترکیبی از گاز اکسیژن و نیتروز است که استنشاق آن حس سرخوشی به فرد القا می کند و کارد و عملکرد آن بر روی بدن مانند احساس مستی خواهد بود در علم پزشکی برای تولید گاز خنده از ترکیب 50 درصدی هر کدام از گازها یعنی نیتروز و اکسیژن استفاده می شود که این گاز انتونوکس یا آب و هوا نیز نامیده می شود.

گازهای طبی دی اکسید کربن:
این نوع از گازها نیز بدون رنگ و بو و دارای اسید است و تقریبا 3 درصد از اتمسفر هوا مختص این گاز است که اصولا ترکیب جانبی تولید هیدروژن محسوب می شود و به صورت مایع در دما و فشار محیط یافت می شود و به منظور استفاده پزشکی از آن در سیلندرهای پرفشار نگهداری به عمل می آید.

کاربرد این گازهای طبی در پزشکی برای افزایش سایز و ثابت ماندن حفره های بدن برای مشاهده آسان بافت ها و کاهش صدمات بافتی طی عمل جراحی بسته از جمله لاپاروسکوپی و اندوسکوپی و آرتروسکوپی است و همچنین جهت بالا بردن سرعت تنفس(جلوگیری از انسداد تنفسی و نفس نفس زدن زیاد که باعث افزایش سرعت حریان خون در مغز می شود که در عمل جراحی و تحقیق پزشکی و فیزیولوژی کاربرد دارد)، مانع شدن از نگه داشتن تنفس و اسپاسم مربوط به نایژه یعنی برونشیت نیز کاربرد دارد.

گازهای طبی فشرده:
گازهای فشرده ترکیبی از 79 درصد نیتروژن و 21 درصد اکسیژن است که در سیلندرهای پرفشار قابل عرضه است و کاربرد آن در ونتیلاتورها(دستگاه تنفس مصنوعی) و انکوباتورها(ابزاری در آزمایشگاه های زیست شناسی به منظور کشت موجودات زنده) و نیز در دستگاه هایی است که عملکرد آنها مانند دستگاه احیا با هوا صورت می گیرد.

جمع بندی نهایی:
در تولید گازهای طبی درصد خالص بودن آنها بسیار مهم است چرا که این گازها به طور مستقیم بر حیات انسان تأثیر گذار هستند پس در تولید آنها باید حداکثر دقت و ظرافت و نکته سنجی رعایت شود تا پشیمانی به بار نیاید و کاربرد اصلی آنها که حیات بخشی است صورت گیرد و در صورت استفاده درست و اصولی هیچ گونه خطری مصرف کنندگان آن را تهدید نکند و این فرصت طلایی که ضامن حیات بشر است با سهل انگاری و خطای انسانی منجر به تلخ کامی کسی نشود.

گازهای طبی در واقع جایگزین و شکل دست ساز گازهای طبیعی هستند که ممکن است در برخی مواقع در دسترس نباشند و با کمبود آن مواجه باشیم و در برخی مواقع ممکن است وجود داشته باشند اما استفاده از آنها میسر نباشد.

گازهای طبی را می توان به روزنه امیدی تشبیه کرد که به چشم بیماران و افراد نیازمند به این نوع گازها می تابد و چراغ امید را دل آنها روشن می کند و جزئیات عملکرد آنها همچون نوع طبیعی این گازها است که بدون کوچک ترین اختلالی در ترکیبات آن کار خود را انجام می دهد و به علت همه این ویژگی ها و کاربردهای خاص است که تاکنون در علم و حرفه پزشکی خوش درخشیده و جایگاه خود را حفظ کرده است گازهای طبی کلید نامرئی سلامتی هستند که قابل لمس و مشاهده نیستند.

اما به همان میزان که قابلیت تشخیص و مشاهده ندارند در احیای سلامتی بیماران موثرند در نهایت همواره به این نکته توجه داشته باشید که در مصرف گازهای طبی که مصرف آنها در اختیار خود شماست یعنی گازهای طبی استنشاقی بسیار حساس عمل کنید و به خاطر داشته باشید که استفاده نابه جای آن می تواند به جای احیای سلامتی منجر به اتمام سلامتی و مرگ بیماران باشد.