زئولیت وکاربردهای آن

زئولیت چیست و چه کاربردهایی دارد ؟
زئولیت یک نام مشترک برای بیش از 240 ساختار منحصر به فرد است که 40 نوع آنها در طبیعت یافت می شود. زئولیت یک ماده معدنی پیچیده است که از تماس گدازه های آتشفشانی و آب تشکیل می شود و این روند می تواند هزاران یا حتی میلیون ها سال طول بکشد. دانشمندان تخمین می زنند که اولین ماده معدنی زئولیت بیش از 300 میلیون سال پیش تشکیل شده است.

زئولیت ماده ای جامد با ساختار کریستالی سه بعدی نسبتا باز است که از عناصری مانند آلومینیوم، اکسیژن و سیلیکون، همراه با فلزات قلیایی یا قلیایی خاکی (مانند سدیم، پتاسیم و منیزیم) تشکیل شده که مولکول های آب بین فواصل آنها به دام افتاده است.

آلومینیوم و سیلیکون اساس این ساختار را تشکیل می دهند، اما اغلب شامل عناصر دیگری مانند اکسیژن، قلع، روی و تیتانیوم نیز می شود. بار منفی سطحی زئولیت به دلیل اتصال ضعیف مینرال هایی مانند سدیم، پتاسیم و کلسیم است که می توان آنها را با یونهای بزرگ تر و فلزات سنگین جایگزین کرد.

منافذ کوچک موجود در ساختار این ترکیبات باعث می شود که آنها براساس قطر منافذ به عنوان فیلتر مورد استفاده قرار بگیرند.

درحال حاضر معدنچیان سالیانه حدود 3 میلیون تن زئولیت تولید می کنند که چین پیشرو تولید این ماده در دنیاست و بعد از آن کره جنوبی، ژاپن و اردن قرار دارند. زئولیت های طبیعی فراوان هستند اما اغلب با سایر مواد معدنی، کوارتز، فلزات آلوده می شوند و صنایع بیشتر متکی به زئولیت سنتتیک خالص است که ساختار یکنواختی دارد و در طبیعت یافت نمی شود.

کاربردهای زئولیت:
کاربردهای خانکی ترکیبات زئولیت در درجه اول به ویژگی جذب بو و مایعات آنها بستگی دارد. این ماده طیف وسیعی از گازها از جمله فرمالدئید و سولفید هیدروژن را جذب می کند و به بهبود هوای محیط داخل خانه یا دفاتر کمک می کند.
زئولیت به طور معمول به فیلترهای کوچک هوا اضافه می شود تا چنین گازهایی را جذب کند و مشکلات آلرژی را کاهش دهد. همچنین می توان از این ماده برای خشک کردن کفش ورزشی و کاهش رطوبت در کمدهای لباس استفاده کرد. زئولیت برای جذب بوی سیگار نیز استفاده می شود و ماده بسیار مفیدی برای تمیز کردن فرش هاست.
زئولیت طبیعی یک فیلتر طبیعی بسیار خوب برای تصفیه آب است که عملکرد بهتری نسبت به فیلترهای ماسه ای و کربنی دارد و می تواند آبی خالص تر با سرعت تصفیه بالاتر ارائه دهد درحالی که به روش های نگهداری خاصی هم نیاز ندارد.

فواید برای سم زدایی بدن:
زئولیت به عنوان یک ماده سم زدا برای دفع فلزات سنگین و دیگر سموم از بدن استفاده می شود وهمه این اعمال را در روده ها انجام می دهد بدون اینکه جذب شود، بنابراین به جزء چند مورد استثناء برای انسان ایمن شناخته می شود.

با اینحال آزمایشات انسانی و حیوانی نشان می دهد که استنشاق این ماده می تواند باعث التهاب و آسیب ریوی شود. توجه داشته باشید که فقط انواع خاصی از زئولیت طبیعی برای مصارف انسانی مناسب هستند و برخی دیگر، مانند اریونیت، حتی ممکن است سرطان زا باشند.

شایان ذکر است که زئولیت ممکن است pH روده (اسیدیته) را تغییر داده و در نتیجه با داروهای مختلف به ویژه داروهایی که دوز کنترل شده دارند، تداخل کند.

در یک کارآزمایی بالینی روی 33 داوطلب مشخص شد که این ماده به حذف آلومینیوم، آرسنیک، سرب، جیوه و سایر فلزات سنگین از بدن کمک می کند. افرادی که زئولیت مایع مصرف کردند (30 قطره در روز) سطح قابل توجهی از این فلزات را از طریق ادرار دفع می کردند.

سلولهای مغز به خصوص نسبت به مسمومیت با فلزات سنگین حساس هستند. فلزات سنگین می توانند به سلولهای عصبی آسیب رسانده و باعث اضطراب، افسردگی، عصبانیت و مشکلات تمرکز شوند.
با توانایی زئولیت برای سم زدایی سرب، جیوه، آلومینیوم و سایر فلزات سنگین، تولید مکمل آن می تواند یک رویکرد امیدوارکننده برای بهبود اختلالات خلقی فوق باشد.

یکی دیگر از کاربردهای مهم این ترکیبات می تواند دفع و بی اثر کردن سموم آفلاتوکسین ها باشد. آفلاتوکسین می تواند مواد غذایی را آلوده کند و سلامت انسان، به ویژه کبد را به خطر بیندازند. اضافه کردن زئولیت به خوراک گاوها می تواند یک راه ساده برای حذف آفلاتوکسین از شیر و زنجیره غذایی باشد.