جیوه نقره ای (Hg) یا سیماب یا مرکوری، فلزی سنگین و نقره ای رنگ است که در دمای اتاق به حالت مایع است. جیوه بیشترین کاربرد را در ساخت مواد شیمیایی صنعتی و تولید لوازم برقی و الکترونیکی دارد.
این فلز سمی همچنین در چسب ها، فیلترهای صنعتی، لوازم آرایشی، دماسنج ها، پرکننده های دندانی، داروهای ادرارآور، نرم کننده های البسه، پولیش ها، پسماندهای صنعتی، ملین ها، رنگ ها، غذاهای دریایی، نگهدارنده های چوب و … وجود دارد.
Hg با بیشتر فلزها غیر از آهن و پلاتین ملقمه می دهد. آلیاژ جیوه صنعتی را با یک یا چند فلز دیگر را ملقمه می نامند. ملقمه ای از قلع و نقره و روی با این فلز برای پر کردن دندان به کار می رود.این ملقمه وقتی تازه تهیه شده باشد نرم است و به راحتی می توان آن را در سوراخ دندان فشرد ولی بعد از مدت کوتاهی سخت می شود..
جیوه نقره ای در دمای اتاق مایع است زیرا " انقباض نسبیتی " اربیتال های اتمی آن باعث می شود الکترون های لایه ی آخر s2 6 آن به هسته نزدیک تر شده و بار مؤثر بیشتری را احساس کنند. در نتیجه از نظر شیمیایی تقریبا همانند یک گاز نجیب رفتار کرده و علاقه ای به شرکت دادن الکترون هایش در پیوند با سایر اتم ها، حتی اتم های جیوه دیگر، نداشته باشد.
جالب است بدانید این فلز در فاز گازی، همانند یک گاز بی اثر، تک اتمی است.اما به هر حال نباید در این مسئله اغراق کرد زیرا Hg نه گاز است و نه کاملا بی اثر. در جیوه آنقدر بر همکنش بین الکترون های بیرونی وجود دارد که آن را مایع نگه دارد، الکتریسیته را هدایت کند و در واکنش های شیمیایی معمولی شرکت کند.
قیمت خرید و فروش جیوه نقره ای:
جیوه نقره ای در گریدهای آزمایشگاهی، صنعتی با برندهای مختلف و قیمت های متفاوت به فروش می رسد.کاربرد های جیوه نقره ای مایع در صنایع آزمایشگاهی، دارویی و پزشکی است. قیمت خرید و فروش جیوه مایع برحسب خلوص و کشور سازنده متفاوت است. به عنوان مثال قیمت فروش جیوه صنعتی 99 / 99 ٪ اسپانیایی کیلویی 2 میلیون تومان است.
منشاء جیوه نقره ای در محیط زیست:
جیوه نقره ای مایع هم از راه طبیعی و هم با دخالت انسان در طبیعت رها می شود. راه های طبیعی، منشأ زمین شناختی دارند و شامل فعالیت های آتشفشانی و انتشار از طریق خاک هستند.
جیوه نقره ای از طریق فوران های آتشفشانی از ذخایر زیرزمین بیرون می زند. خروج این فلز از خاک در مناطقی که به مرز صفحه های تکتونیکی نزدیک تر هستند، یعنی جایی که کانی هایی مانند «شنگرف» (سولفور سیماب) خاک را غنی کرده اند، مشاهده شده است.
انتشار این ماده توسط عامل انسانی تجمع این فلز را در محیط زیست به سه برابر افزایش داده است. منابع اصلی انتشار این فلز از طریق فعالیت های انسانی، کاربرد صنعتی و حفر معادن طلا، مصرف سوخت های فسیلی، تولید سیمان و تولید اولیه فلزات غیر آهنی هستند.
کاربرد جیوه در دندانپزشکی:
توانایی درمان حفره های دندان قبل از اینکه منجر به از بین رفتن دندان ها شود، یکی از معجزات دندانپزشکی مدرن است. امروزه این امکان وجود دارد که بیشتر دندان ها تا آخر عمر در دهانتان بمانند. اما در گذشته بیشتر دندان ها در اثر عفونت و پوسیدگی از بین می رفتند. بسیاری از دندانپزشکان برای ترمیم دندان ها از خواص شگفت انگیز آلیاژهای Hg به نام آمالگام استفاده می کنند.
برای تهیه آمالگام دندانی، پودری از چند فلز، اغلب قلع و نقره، با جیوه مایع ترکیب می شود. این فلز با سایر فلزات یک خمیر غلیظ ایجاد می کند. دندانپزشک این خمیر را روی حفره های دندان گذاشته و آن را شکل می دهد. سپس خمیر سفت می شود و کمی منبسط می شود تا مطمئن شویم سر جای خود می ماند.
در سال های 1800 میلادی نیز دندانپزشکان برای پر کردن دندان ها از این فلز استفاده می کردند. ماده ای که برای پر کردن دندان ها استفاده می شد حاوی نقره، جیوه، مس و قلع بود که جیوه 50 درصد این آلیاژ را تشکیل می داد.
البته در سال های اخیر کمتر از این آلیاژ استفاده می شود و بیشتر رزین مورد استفاده قرار می گیرد که به رنگ طبیعی دندان ها نزدیک تر است.
اثرات جیوه بر بدن:
همه ما از طریق منابع مختلف در معرض جیوه نقره ای قرار داریم. ماهی ها به طور طبیعی در بدن خود مقداری Hg دارند و میزان آن در ماهی های مختلف مربوط به یک گونه با هم متفاوت است.
جیوه نقره ای توسط باکتری ها به متیل جیوه تبدیل می شود که بیشتر در آبزیانی مثل ماهی و صدف وجود دارد. این همان ارتباط بین Hg و انسان از طریق موادغذایی مصرفی است. در این میان باید دانست که ماهیان بزرگ تر احتمالا دارای سطوح بالاتری از این فلز در بدن خود هستند. این در حالی است که ماهی های کوچک تر که بیشتر از پلانکتون ها تغذیه می کنند کمتر حامل این ترکیب سمی هستند.
توجه داشته باشید که جیوه و بخار آن و تمام نمک های محلول این فلز به شدت سمی هستند. در زمان مسمومیت سفیده تخم مرغ و شیر را می توان به عنوان پادزهر به کاربرد زیرا آلبومین های تخم مرغ و شیر با این فلز آلبومینات جیوه تشکیل می دهند که غیر محلول است.
خطرات استفاده از این فلز توسط مصریان باستان که از بردگان جهت کار در معادن جیوه استفاده می کردند، کشف شده بود. احتمالاً به خاطر سمّی بودن ملغمهٔ جیوه در استخراج طلا، بردگانی که در معادن شنگرف (HgS) رومی ها کار می کردند، بعد از 6 ماه می مردند.
از اوایل سدهٔ هجدهم میلادی توجه دانشمندان به احتمال روبرویی شغلی و تماس افراد عادی با این فلز جلب شد. انواع ترکیبات Hg، سمیّت متفاوتی دارند، ترکیباتی مانند فنیل مرکور و الکوکسی الکیل، کمترین میزان آسیب، و ترکیبات آلکیل جیوه بیش ترین آسیب را می رسانند.
این فلز سنگین از راه تنفس، گوارش و نیز از طریق پوست قابل جذب می باشد، بخارات آن به دستگاه اعصاب مرکزی تمایل دارد، اما هدف اصلی این فلز کلیه ها و کبد است. البته تاکنون مدارک محدودی در ارتباط با سرطانزا بودن آن ارائه شده است.
مطالعات جهانی نشان می دهند که در نتیجهٔ تماس مستقیم یا استنشاق بخارات این ماده، اختلالات مختلفی به وجود می آید که برخی از آن ها عبارتند از: اختلال دستگاه خود ایمنی، اختلال در عملکرد کلیه، ناباروری، تأثیرات منفی روی جنین، مشکلات رفتاری- عصبی، ناکارآمدی قلبی، آلزایمر، تأثیرات مخرب بر دستگاه عصبی مرکزی و محیطی، تأثیرات چشمی، مشکلات دهانی، نارسایی حاد تنفسی، درماتیت، دمانس، تهوع، استفراغ، اسهال، دردشکم، کونژکتیویت، برونشیت، پنومونی، ورم ریه، تب بخار فلزی و اختلالات نوروسایکوتیک، اثر بر روی غده تیروئید، تولید مثل و سمیت ژنی.
پس از بخار Hg، متیل جیوه خطرناک ترین شکل این عنصر فلزی است. استفاده از متیل جیوه به عنوان قارچ کش برای محافظت از دانه ها سبب کاهش قابل ملاحظه پرندگانی شد که از این دانه ها مصرف کرده بودند و همچنین صدها مرگ در عراق و آمریکا از مصرف نانی که دانه های گندم آن با متیل جیوه در تماس بوده گزارش شده است.
ورود سمی ترین شکل این عنصر یعنی متیل جیوه به بدن انسان، بیماری میناماتا ایجاد می کند. این بیماری نخستین بار در دههٔ 1950 در خلیج میناماتای ژاپن مشاهده شد. بروز این بیماری در انسان با عوارض گوناگون عصبی از جمله اختلال در حواس پنج گانه، بروز آلزایمر در سنین پیری و در موارد حاد با مرگ بیمار، همراه است.
متیل جیوه نسبت به نمک های آن سمّ قوی تری است، زیرا علاوه بر انحلال پذیری در بافت چربی، قابلیت تجمع و بزرگ نمایی زیستی دارد. همچنین می تواند از سد خونی- مغزی و جفت جنین عبور کند.
فرایند متیل دار شدن جیوه در رسوب های گل آلود رودخانه ها و به ویژه در شرایط ناهوازی صورت می گیرد. گزارش ها نشان داده است که بیشتر فلز موجود در بدن انسان به صورت متیل جیوه بوده و اغلب از طریق خوردن ماهی وارد بدن انسان می شود.
معدن جیوه در ایران:
تاکنون هیچ پی جویی سراسری برای کشف معدن جیوه در ایران صورت نگرفته است. تنها دانسته های موجود در رابطه با معدن جیوه در ایران حاصل چند بازدید کارشناسان زمین شناسی و گردآوری اطلاعات مردم محلی و معدن کاران قدیمی از مشاهده این عنصر و یا چند پی جویی مقدماتی در برخی اداره های کل معادن و فلزات است. تاکنون در مناطق زیر نشانه هایى از این عنصر گزارش شده است:
جیوه مخصوص ردیاب:
یکی از شایعاتی که باعث شده تا بسیاری از شرکت های ارائه دهنده دستگاه فلزیاب با استفاده از آن بتوانند به بازاریابی دستگاه های خود بپردازند، تأثیر این عنصر بر روی طلا و واکنش این فلز با طلا است. این افراد بر این باورند که دستگاه های فلزیاب اگر مجهز به مقداری Hg باشند، یک فرکانس و میدان مغناطیسی ایجاد می شود که می تواند طلا را بهتر تشخیص داده و عملیات طلایابی به بهترین شکل ممکن صورت پذیرد.
اما در واقعیت طبق آزمایش های انجام شده بر روی این دو فلز از فاصله بسیار نزدیک، نتیجه حاصل شده این است که طلا و Hg واکنش خاصی نسبت به یکدیگر ندارند و این دو ماده تنها می توانند با یکدیگر ترکیب شوند تا از آنها یک آلیاژ فوق العاده تولید گردد. به همین علت است که می توان به صورت قاطع اعلام کرد که استفاده از این ماده در تولید ردیاب هیچ تأثیری در عملکرد طلایاب و فلزیاب نخواهد داشت و نمی تواند به بهتر شدن عملکرد دستگاه فلزیاب کمک کند.
برخی از شرکتهای ارائه دهنده انواع دستگاه فلزیاب و شاقول گنج یاب، بیان می کنند که نوعی جیوه قرمز و نیز جیوه شاقول در دستگاه فلزیاب به کار رفته که بر روی طلا تأثیر می گذارد. این موضوع نیز به صورت کامل آزمایش و رد شده است.
درست است که این فلز خاصیت خورندگی دارد؛ اما به هیچ عنوان نمی تواند طلا را جذب کند و هیچ واکنشی نسبت به طلا از خود نشان نمی دهد. تمامی موارد گفته شده به نوعی برای بازار گرمی دستگاه فلزیاب است و جیوه مخصوص ردیاب وجود خارجی ندارد
|
|
|
|
| نماد اعتماد الکترونیک | نشان ملی ثبت | گواهی شامد ارشاد |
© کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به داده پردازان هومان پویان می باشد.
