بیس فنول چه کاربردهایی دارد؟

بیس فنول گروهی از ترکیبات شیمیایی با دو گروه فعال هیدروکسی فنیل هستند که بیشتر آنها بر اساس دی فنیل متان ساخته می شوند. بیس فنول در ساخت پلاستیک، رزین های اپوکسی و دیگر محصولات مورد استفاده قرار می گیرد و بحث هایی در رابطه با مشکلات بهداشتی حاصل از آنها همواره مطرح است.

معروفترین ترکیب این گروه از مواد شیمیایی، بیس فنل A (BPA)است که نام عمومی بیس فنول به این ترکیب اشاره دارد. این ترکیبات از دهه 1960 در صنایع مختلف بکار گرفته شده اند ولی اخیرا اکثر شرکت ها تلاش می کنند این ماده را از خط تولید خود حذف کنند و پلاستیک های فاقد بیس فنول را به بازار عرضه کنند.

بیس فنل در ترکیب کاغذهای رسید، قوطی غذا و نوشیدنی ها، غذاهای بسته بندی شده، دی وی دی و سی دی، اسباب بازی ها، قطعات خودرو، بطری های آب و برخی از مواد پرکننده دندان وجود دارد.

منبع اصلی بیس فنول مصرفی در انسان، غذاها هستند زیرا این ماده از ظروف و بطری ها وارد محتویات آنها شده و از این طریق موارد بدن می شود. این مسئله تا حدی جدی است که یکی از تحقیقات صورت گرفته نشان داد که 3 روز اجتناب از مصرف مواد غذایی آماده، باعث کاهش 66 درصدی این ترکیبات در ادرار می شود.

ایمنی بیس فنول برای مصارف انسانی:
در رابطه با مشکلات بهداشتی بیس فنل شواهد ضد و نقیضی وجود دارد و لازم است قبل از نتیجه گیری در رابطه با مضر بودن این ماده برای انسان، مکانیسم های بیولوژیک آن را بررسی کنیم. یکی از اصلی ترین فرضیه ها در رابطه با مضر بودن بیس فنول این است که این ماده در بدن مانند هورمون استروژن عمل می کند زیرا ساختار شیمیایی آن مشابه این هورمون است.

این ترکیب می تواند به رسپتورهای استروژن متصل شده و فرآیندهای شیمیایی بدن مانند رشد، ترمیم، تکامل جنین، سطح انرژی و تولید مثل را تحت تأثیر قرار می دهد.

بیس فنول با دیگر رسپتورهای هورمونی مانند تیروئید نیز واکنش داده و عملکرد آنها را تغییر می دهد و از آنجاییکه بدن نسبت به تغییر سطح هورمونها حساس است با مصرف این ماده سلامت انسان تحت تأثیر قرار می گیرد.

در حال حاضر به دلیل اثرات ذکر شده، مصرف بیس فنول در بسیاری از کشورهای اروپایی، کانادا، چین و مالزی، خصوصا در محصولات مورد استفاده برای کودکان و نوزادان ممنوع شده است. برخی از ایالات امریکا نیز مصرف این ماده شیمیایی را ممنوع کرده اند.

در سال 2014 سازمان بهداشت جهانی در گزارشی مقدار مصرف مجاز بیس فنول را 23 میکروگرم به ازاء هر پوند وزن اعلام کرد. با اینحال تحقیقات نشان دادند که حتی مصرف 4.5 میکروگرم از این ماده به ازاء هر پوند وزن بدن به طور روزانه می تواند باعث بروز مشکلاتی در انسان شود.

عوارض مصرف بیس فنل در انسان چیست ؟
بیسفنول از جهات مختلفی می تواند سلامتی انسان را تحت تأثیر قرار دهد که یکی از اولین و مهم ترین تأثیرات آن تحت تأثیر قرار دادن قدرت باروری است. تحقیقات مختلف نشان داده است که سطح بالای این ترکیب در خون زنان باعث کاهش تخمک گذاری شده و در مردان تعداد اسپرم ها را کاهش می دهد.

همچنین نوزاد مادرانی که در معرض مقدار بالای بیس فنل هستند در مقایسه با سایرین وزن کمتری دارند و درصد ابتلاء این نوزادان به بیش فعالی، افسردگی و اختلالات اضطرابی بیش از سایرین است.

علاوه براین قرارگرفتن در معرض بیس فنل در طول زندگی ممکن است باعث افزایش درصد ابتلا به سرطان سینه و سرطان پروستات شود. اضافه وزن، بیماریهای قلبی عروقی، آسم، زایمان زودرس، اختلالات هورمونی و کاهش فعالیت مغز نیز از عوارض مصرف این ماده شیمیایی هستند.

بنابراین برای در امان ماندن از عوارض بیس فنول بهترین راه حل کاهش مصرف مواد غذایی بسته بندی شده و عدم استفاده از نوشیدنی هایی است که بطری های پلاستیکی دارند. همچنین باید از خرید اسباب بازیها و ظروف پلاستیکی و همچنین لوازم بهداشتی حاوی این ماده خودداری کرد.