زایلین چیست و چه کاربردهایی دارد ؟

زایلین یا زایلن مایعی بی رنگ، فرار با بوی شیرین و قابل اشتعال است که در آب محلول نیست و در صورت مخلوط شدن با آب روی سطح آن باقی می ماند. زایلن از دو گروه متیل متصل به حلقه شش کربنی بنزن تشکیل شده است به همین جهت دی متیل بنزن هم نامیده می شود.

زایلین به طور عمده به عنوان حلال استفاده می شود و در صنایع چاپ، تولید لاستیک و چرم مورد استفاده قرار می گیرد و در جاهایی که نیاز به خشک شدن آهسته تر است می تواند جایگزین تولوئن شود. این ماده شیمیایی در درجه اول یک ماده شیمیایی مصنوعی است. با این حال به طور طبیعی در نفت، زغال سنگ وجود دارد و در هنگام آتش سوزی جنگل تولید می شود.

زایلن یک هیدروکربن معطر است که به طور گسترده ای در صنعت و تکنولوژی پزشکی به عنوان حلال استفاده می شود. فرمول شیمیایی این ترکیب C6 H4 (CH 3) 2 است. این ترکیب به مقدار کم در سوخت هواپیما، بنزین و دود سیگار یافت می شود.

قیمت خرید و فروش زایلین:
استفاده از زایلین در صنایع صنعتی، خانگی، بالینی و کشاورزی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این هیدروکربن آروماتیک از سه ایزومر مجزای پارا، ارتو و متا زایلن تشکیل شده است که همگی مفید هستند. تقاضای جهانی برای این ماده با سرعت بسیار زیادی در حال افزایش است و این مسئله چالشی ایجاد کرده که باید در بخش صنعت مورد توجه قرار گیرد. بازار خرید و فروش زایلین بسیار پر رونق است و قیمت آن بر اساس نوع و خلوص ترکیب متفاوت است.

ویژگی های زایلین:
خصوصیات شیمیایی و فیزیکی زایلن با توجه به ایزومرهای مربوطه متفاوت است. نقطه ذوب از این ترکیب از 47.87 - درجه سانتی گراد (متا زایلن) تا 13.26 درجه سانتی گراد (p-زایلن) متفاوت است. به طور معمول، نقطه ذوب ایزومر پارا بسیار بالاتر است زیرا به راحتی در ساختار کریستال قرار می گیرد.

نقطه جوش هر ایزومر در حدود 140 درجه سانتی گراد (284 درجه فارنهایت) است. چگالی هر ایزومر در حدود 0.87 گرم در میلی لیتر است و در نتیجه چگالی کمتری نسبت به آب دارد. زایلن موجود در هوا در غلظت هایی از 0.08 تا 3.7 ppm از طریق بو قابل شناسایی است و در آب با غلظت 0.53 تا 1.8 ppm می توان مزه شیرین آن را تشخیص داد.

کاربردهای اختصاصی زایلین:
زایلن که غالباً به آن زایلول گفته می شود، یک حلال شیمیایی قدرتمند است. این ماده از نفت گرفته شده است و به همین دلیل دارای مزایای خاصی نسبت به سایر محصولات مشابه است.ممکن است عجیب به نظر برسد، اما حلال ها کامپوزیت های شیمیایی هستند که از نظر مولکولی مشابه موادی هستند که برای حل شدن طراحی شده اند.

از آنجا که زایلن از نفت ساخته شده است، به ویژه در پاک سازی رنگ ها، لکه چوب و سایر محصولات مصنوعی، بدون آسیب رساندن به سطوح بسیار مناسب است. این ماده همچنین با ترکیباتی که روی فلزات بکار می روند به عنوان حلال عمل می کند تا از زنگ زدگی جلوگیری کند. سایر موادی که زایلن حل خواهد کرد شامل انواع چسب ها و بتونه و همچنین چربی، لعاب، رزین و مواد ضد آب است.

این ترکیب به عنوان ماده اولیه (یا بلوک ساختاری) برای تولید سایر مواد شیمیایی صنعتی، به ویژه اسید ترفتالیک (TPA)، ترفتالیک اسید خالص (PTA) و دی متیل ترفتالات (DMT) به طور گسترده استفاده می شود. از TPA، PTA و DMT برای تولید پلی استرهای پلی اتیلن ترفتالات (PET)، نوعی پلاستیک استفاده می شود.

بطری های ساخته شده از پلاستیک PET به عنوان ظروف آب، نوشابه و سایر نوشیدنی ها بسیار مورد استفاده قرار می گیرند زیرا PET سبک، مقاوم در برابر خرد شدن و قوی است. علاوه بر این، PET به نگه داشتن گاز در نوشیدنی های گازدار کمک می کند زیرا خواص سد کنندگی قوی برای دی اکسید کربن دارد.

سایر کاربردهای زایلین:
زایلین در آزمایشگاه ها برای حمام هایی با یخ خشک جهت خنک کردن ظروف واکنش و به عنوان حلال برای حذف روغن های غوطه ور سنتتیک از میدان میکروسکوپی بکار می رود. این ماده می تواند با اسیدها و اکسید کننده های قوی واکنش نشان دهد.

زایلین همچنین برای حذف پارافین از اسلایدهای میکروسکوپی قبل از رنگ آمیزی مقاطع میکروسکوپی مورد استفاده قرار می گیرد. از زایلن در آزمایشگاه های بافت شناسی برای پردازش بافت، رنگ آمیزی و در دندانپزشکی در درمان ریشه استفاده می شود.

ضریب انحلال بالای این ترکیب در بافت شناسی آن را به یک جایگزین خوب برای الکل تبدیل می کند زیرا باعث شفافیت بافت و افزایش نفوذ پارافین می شود. در روش های رنگ آمیزی، قابلیت تخریب و پاک سازی عالی آن به درخشانی لام ها کمک می کند.

اگرچه تبدیل به ترفتالات اسید واکنش شیمیایی غالب زایلین است اما این ترکیبات پیش ساز سایر ترکیبات شیمیایی نیز هستند. به عنوان مثال کلراسیون هر دو گروه متیل یا منو بروماسیون این ترکیب برای تولید محصولات دیگر صورت می گیرد.

در صنعت نفت، زایلین یکی از اجزاء همیشگی حلال های پارافین است که هنگام گرفتگی لوله با واکس پارافین استفاده می شود. به دلایل مشابه، این ماده در محصولات تجاری که برای از بین بردن موم گوش (سروومن یا جرم گوش) مصرف می شوند، مورد استفاده قرار می گیرد.

آلودگی زیست محیطی زایلین:
این ماده اغلب از منابع صنعتی، اگزوز خودروها و در حین استفاده به عنوان حلال وارد محیط زیست می شود. بنابراین کارگران مشغول در کارخانه های رنگسازی و گاراژها در معرض مقدار زیاد این ماده شیمیایی هستند.

زایلین به دلیل مایع بودن به راحتی می تواند وارد خاک، آب های سطحی یا آب های زیرزمینی شود. این ماده به سرعت تبخیر می شود و تحت تأثیر نورخورشید به ترکیبات شیمیایی کمتر مضر تجزیه می شود. اگر زایلن به آب های زیرزمینی راه پیدا کند ممکن است قبل از تجزیه شدن تا چند ماه آب ها را آلوده کند.

عوارض و خطرات زایلین برای انسان ها:
زایلین عمدتا یک ماده شیمیایی صنعتی است. بنابراین انسان ها بیشتر در تأسیسات صنعتی در معرض آن قرار می گیرند. این ترکیب قابل اشتعال است بنابراین باید از منابع احتراق احتمالی دور باشد و تهویه مناطق ذخیره سازی کنترل شود.

قرار گرفتن در معرض زایلین از طریق استنشاق، بلع، چشم ها یا پوست رخ می دهد. این ماده می تواند به صورت حاد یا مزمن بر اساس میزان مواجهه، سلامتی را تحت تأثیر قرار دهد. نوع و شدت عوارض این ماده شیمیایی به عوامل مختلفی بستگی دارد که عبارتند از میزان مواد شیمیایی در زمان مواجهه و مدت زمانی که در معرض آن قرار گرفته اید. افراد همچنین نسبت به سطوح مختلف مواجهه واکنش های متفاوتی نشان می دهند.

این ماده شیمیایی درجه اول با اکسیداسیون یک گروه متیل و ترکیب آن با گلیسین در کبد متابولیزه می شود تا اسید متیل هیپوریک حاصل شود، که در ادرار دفع می شود. مقادیر کمتری هم از طریق هوای بازدم بدون تغییر حذف می شوند بنابراین این ماده پتانسیل کمی برای تجمع در بدن دارد.

استنشاق بخار این ماده شیمیایی به طور عمده سیستم عصبی مرکزی را تحت تأثیر قرار می دهد و علائمی مانند سردرد، سرگیجه، حالت تهوع و استفراغ را ایجاد می کند. عوارض ذکر شده با قرار گرفتن در معرض در حدود 100 ppm از این ماده شروع می شود. این عوارض برگشت پذیر هستند و با افزایش مدت زمان قرار گرفتن در معرض زایلن می توانند قابل توجه و شدید باشند.

زایلین از نظر چگالی از هوا سنگین تر است و بوی دلپذیر و شیرین آن هشدار دهنده ای برای ماهیت سمی آن است. این بو در غلظت یک قسمت در هر میلیون هوا (PPM) قابل تشخیص است!