اورتو زایلین چیست ؟

اورتو زایلین (ortho-xylene) یک هیدروکربن آروماتیک با فرمول C6H4 (CH3) 2 است که عمدتا از نفت خام استخراج می شود. اورتو زایلین همان زایلین است که گروه های متیل در موقعیت های 1 و 2 آن قرار گرفته اند.

زایلین یک مایع بی رنگ و قابل اشتعال با بوی شیرین است که به شکل 3 ایزومر متا، ارتو و پارا زیلین وجود دارد. ارتو زایلین دومین ایزومر کاربردی زایلین است که برای ساخت پلاستیک PVC استفاده می شود.

زایلین صنعتی نه تنها به عنوان حلال و افزودنی در صنعت تولید لاستیک و پوشش ها بکار می رود بلکه یک ماده افزودنی در سوخت مورد نیاز حمل و نقل هوایی است.

ایزومرهای ارتو، متا و پارا زایلین جدا شده از این ترکیب به ترتیب ماده اولیه اسید فتالیک، اسید ایزوفتالیک و اسید ترفتالات هستند. اسید فتالیک و اسید ترفتالیک در تولید پلاستیک، رزینهای پلی استر و الیاف پلی استر استفاده می شود.نفت حاوی حدود یک درصد زایلین است و بیشتر اورتو زایلین توسط کراکینگ نفت تولید می شود. تولید خالص این ماده در سال 2019 حدود 500000 تن بوده است.

اورتوزایلین در اصل از زغال سنگ تولید می شود ولی در حال حاضر بیشتر تولید داخلی و خارجی آن عمدتا از طریق استخراج اصلاح شده کاتالیزوری نفت و کراکینگ حرارتی هیدروکربن های معطر انجام می شود.

کاربردهای اورتو زایلین چیست ؟
اورتوزایلین دومین ایزومر تجاری زایلین است و تقریبا تمام آن در ساخت انیدرید فتالیک (PA) مصرف می شود، که دارای سه کاربرد اصلی از جمله استفاده در ساخت رزین های پلی وینیل کلرید (PVC)، تولید رزین های پلی استر غیر اشباع (UPRs) و ساخت رزین های آلکیل است که برای پوشش های سطحی استفاده می شود.

اورتوزایلین موجود در زایلین صنعتی بیش از 5.2 درجه سانتی گراد با سایر ایزومرها اختلاف دارد و با تقطیر دقیق می توان این ماده را با خلوص 95% به دست آورد. پردازش بیشتر آن با استفاده از سولفوناسیون و تقطیر جهت تصفیه می تواند ما را ماده ای با خلوص بیشتر برساند.

این ترکیب یک ماده اولیه ارزان قیمت برای تولید انهیدرید فتالیک است که پتانسیل بازدهی بالایی دارد و به عنوان پیش ماده بسیاری از محصولات، داروها و سایر مواد شیمیایی استفاده می شود.

این ترکیب عمدتا به عنوان ماده خام شیمیایی و حلال مورد استفاده قرار می گیرد و می توان از آن برای تولید رنگها، سموم دفع آفات، داروها، ویتامین ها و به عنوان استانداردهای کروماتوگرافی استفاده کرد.

اورتو زایلین ماده اولیه برای تولید میکروب کش فینرامین، پپتید تتراکلرو فنیل و علف کش بنزولفورون متیل است. این ماده به عنوان واسطه برای تولید O- متیل بنزوئیک اسید استفاده می شود.

خطرات و عوارض:
قرار گرفتن در معرض زایلین و ایزومرهای آن از طریق استنشاق، بلع، تماس چشمی یا پوست رخ می دهد. این ماده در درجه اول با اکسیداسیون یک گروه متیل و ترکیب آن با گلیسین در کبد متابولیزه می شود تا اسید متیل هیپوریک حاصل شود، که در ادرار دفع می شود. مقادیر کمتری از این ماده نیز در هوای بازدم بدون تغییر دفع می شود بنابراین پتانسیل کمی برای تجمع در بدن وجود دارد.

تأثیر اصلی استنشاق بخار زایلین کاهش فعالیت سیستم عصبی مرکزی است که علائمی مانند سردرد، سرگیجه، حالت تهوع و استفراغ ایجاد می کند. اثرات ذکر شده با قرار گرفتن در معرض سطحی حدود 100 ppm شروع می شود. این عوارض قابل برگشت هستند و با افزایش مدت زمان قرار گرفتن در معرض، قابل توجه و جدی تر می شوند.

توجه داشته باشید که بخارات زایلین قابل اشتعال هستند بنابراین حین کار با این ماده از تهویه مناسب محل اطمینان حاصل کنید.