تجهیزات مورد استفاده در کارخانه های تولید مواد غذایی به منظور رعایت بهداشت و نگهداری، از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند. مخزن استیل یکی از مهم ترین عناصر در این صنایع محسوب می شود. این مخازن به دلیل مقاومت در برابر خوردگی و زنگ زدگی برای انباشت، نگهداری و انتقال مواد کاربرد دارند.
مخازن استیل با توجه به کاربرد و درخواست مشتریان به اشکال مختلفی مانند استوانه ای، افقی و … ساخته می شوند. همچنین در ساخت آن ها از ورق های استیل متنوعی استفاده می شود. در ایران استفاده از ورق های استیل 304 و 316 در بخش های مختلف صنایع غذایی محبوبیت بیشتری دارد.
مخازن استیل صنایع غذایی
آهن، کروم و نیکل اصلی ترین عناصر تشکیل استنلس استیل ( Stainless Steel) هستند. در این آلیاژ حداقل درصد جرمی کروم 10/5 درصد و حداکثر درصد جرمی کربن 1/2 درصد است. تشکیل لایه سطحی اکسید کروم بر روی استیل، مانع از تماس بیشتر ماده با محیط اطراف می شود که این خاصیت ان را در برابر زنگ زدگی و خوردگی محافظت می کند. هر چقدر میزان کروم بیشتر باشد مقاومت استیل در برابر خوردگی و زنگ زدگی تقویت می شود و مقادیر عناصر دیگر مانند کربن، مولیبدن، منگنز و … نیز بر روی ویژگی های استنلس استیل تأثیر گذار است.
در صنایع مواد غذایی مخازن استیل زمانی که بحث خوردگی یا بهداشت و یا هر دو مطرح شود مورد استفاده قرار می گیرد. این مخازن با توجه به نوع ساخت و تولید به سه گروه تک جداره، دو جداره و سه جداره طبقه بندی می شود که هر کدام ویژگی خاص و کاربردی متفاوت دارند. به عنوان مثال برای نگه داری یک سیال از مخزن استیل تک جداره، برای سیالتی که پایداری دما اهمیت دارد مخازن استیل دو جداره و برای عمل آوری یا پروسس محصولات لبنی مخزن استیل سه جداره کارایی دارد.
لوله های انتقال مواد غذایی، آب نما، همزن، نردبان، دریچه بازدید، سیستم دیجیتال گرمایشی و سرمایشی و … از تجهیزات جانبی مخازن استیل هستند. مهم ترین فاکتور به منظور طراحی و ساخت مخزن استیل تعیین حجم مخزن است. همچنین شکل مخزن با توجه به نوع کاربری آن متفاوت است. مخازن مورد استفاده در کارخانه های تولید مواد غذایی 500 تا 10000 لیتر طرفیت دارند.
ویژگی مخازن با ورق استیل 304
گرید 304 استیل دارای حداقل 18 درصد کروم، 8 درصد نیکل و حداکثر 0٫08 درصد کربن است. این فولاد آستنیتی نگیر بوده و توسط عملیات حرارتی سخت نمی شود. استنلس استیل 304 در برابر اکثر اسید ها، خوردگی و اکسیداسیون مقاوم است. بیش از 50 درصد مصرف کل استنلس استیل دنیا مربوط به استیل 304 می باشد.
استیل 304 در ساخت محفظه نگهداری اکثر مواد شیمیایی، رنگ های ارگانیک، محلول های استریلیزه کردن، طیف وسیعی از مواد شیمیایی غیر ارگانیک و مواد غذایی کاربرد دارد. همچنین این گرید به دلیل مقاومتی که در برابر اسیدهای موجود در گوشت، میوه، سبزیجات و شیر دارد در تولید یخچال، سینک ظرفشویی، اجاق گاز و … استفاده می شود.
مخازن استیل ساخته شده با ورق استیل 304، برای تجهیزات لبنی گزینه ی بسیار مناسبی می باشد. لازم به ذکر است باید از مخزن استیل با گرید 304 در تمامی صنایعی که تجهیزات آن ها در معرض اسید های حیوانی و گیاهی، چربی ها و روغن ها قرار دارند استفاده شود.
ویژگی مخازن با ورق استیل 316
از ورق استیل 316 در شرایطی که مقاومت به خوردگی بالاتر از گرید 304 نیاز است استفاده می شود. گرید 316 نیز آستنیتی بوده و خاصیت غیرمغناطیسی دارد. همچنین قابل سخت شدن توسط عملیات حرارتی نیست. در این استیل میزان عنصر کربن حداکثر 0٫08 درصد بوده و نیکل دارای مقدار بالاتری در گرید 316 نسبت به گرید 304 است.
وجود عنصر مولیبدن بیشتر (حداکثر 3%) در گرید 316 باعث شده است که نسبت به استیل 304 مقاومت بیشتری در برابر مواد خورنده شیمیایی، کلریدها و محلول ها داشته باشد. به همین دلیل استنلس استیل 316 در محیط های در معرض محلول های هیپوکلریتی، اسید های فسفری، نمک های سدیم و کلسیم، محلول و اسید های سولفیدی کاربرد دارد.
انواع مخازن استیل
موارد ساخت مخازن استیل
اصلی ترین اطلاعات مورد نیاز برای طراحی مخزن استیل شامل موارد زیر است که هر کدام تعدادی زیر مجموعه نیز دارند.
نوع سیال: در این مرحله با توجه به نوع مواد جهت نگهداری یا پروسس، مشخص می شود کدام گرید از استیل مناسب است. به عنوان مثال برای سیلات بدون خوردگی، ورق استیل 304 و در غیر اینصورت ورق استیل 316 استفاده می گردد.