صادرات برنج از ایران به اروپا و آمریکا

اوایل دهه چهل بود که سید محمد گرامی، فعال اقتصادی یزدی تبار پایه های شرکتی را بنا نهاد که امروز به عنوان یکی از بزرگ ترین واحدهای تولیدی، بسته بندی و پخش موادغذایی در کشور فعالیت می کند. وی با هدف ایجاد اشتغال و ارائه محصولات باکیفیت به مصرف کنندگان مجموعه گلستان را بنیان گذار است. مواردی از جمله تحقیق مستمر در شناسایی نیاز مردم و مشتریان، افزایش مهارت و کارآیی، مشارکت منابع انسانی در روند توسعه فعالیت ها، بهبود مستمر در چرخه تولید، افزایش توان رقابت در کسب سهم بازار با به کارگیری تیم بازاریابی متخصص و هوشمند و ایجاد سیستم کیفیت مطابق استانداردهای بین المللی باعث شده در طول بیش از 60 سال فعالیت، انواع محصولات گلستان از قبیل چای، دمنوش های گیاهی، برنج، ادویه جات، حبوبات، زعفران، غذاهای نیمه آماده، پسته، تنقلات و... مورد استقبال قرار گیرد. البته به گفته مسوولان این شرکت، همچنان چای محصول استراتژیک شرکت گلستان است.

فعالیت گلستان در صنعت برنج
در سال 90 با بهره برداری از بزرگ ترین کارخانه فرآوری، شالیکوبی و بسته بندی برنج خاورمیانه با استفاده از ماشین آلات روز دنیا از کشورهای سوئیس، آلمان و ایتالیا، در جویبار مازندران، اشتغال آفرینی مستقیم برای 250 نفر ایجاد شد و هم اکنون برنج ایرانی را در انواع و اوزان مختلف حسب نیاز مصرف کنندگان تولید و به بازار ارائه می کنیم.

ضرورت رتبه بندی تولیدات ایرانی
به گفته سید مهدی قیومی، مدیرعامل این شرکت، یکی از نقاط ضعف فعلی، عدم شناخت مصرف کنندگان از تنوع و ویژگی های یک برنج باکیفیت است. ازآنجا که تولید و فرآوری تولید این محصول می تواند متفاوت باشد و ارزش افزوده ای که روی محصول برنج به واسطه استفاده از ماشین آلات مدرن بوجاری و سورت ایجاد می شود برای مصرف کننده مشهود نیست طبعا شکل گیری فضای صحیح رقابتی در بازار با موانعی مواجه می شود و فضایی را برای سودجویان و واسطه ها فراهم می کند، وی می افزاید: ولی ما تلاش کردیم با اطلاع رسانی از طریق تیزرهای تلویزیونی و عرضه محصولات در سطح فروشگاه های زنجیره ای و سوپرمارکت ها و با ارائه تنوع در اوزان مختلف سهم مناسبی از بازار را برای خود جذب کنیم.

وی گفت: البته دنیا جهت رفع ایراد ذکرشد برندها را رتبه بندی و سطح بندی کرده است تا مصرف کننده را در تصمیم گیری خرید به درستی یاری کند. ما نیز موضوع را با مدیران غذا و دارو مطرح کرده ایم و آنان نیز استقبال کرده و این مهم را دستور کار خود قرار دادند، ولی همان طور که می دانیم موضوعاتی که در دولت انجام می گیرد طی زمانی طولانی نتیجه خواهد داد. در صورت گریدبندی شرکت ها و برندها سازمان های نظارتی نیز می توانند موضوع قیمت ها را منصفانه تر و آگاهانه تر کنترل و هدایت کنند.

صادرات برنج در دستور کار
قیومی در مورد محصول برنج با اشاره به اینکه قیمت میانگین محصولات این شرکت از 18 تا 19 هزار تومان به 21 تا 22 هزار تومان افزایش یافته گفت: انتظار می رود که قیمت ها باز هم افزایش یابند. نکته ای که در مورد این محصول باید به آن اشاره کنیم آن است که در سال های اخیر مشکلات برنج کاران ایرانی کاهش یافته و به عبارتی کشاورز حق خود را در این حوزه دریافت می کند و با توجه به اینکه برنج ایرانی بهترین برنج کیفی دنیا است استعداد بالایی در حوزه صادرات دارد؛ بنابراین لازم است سیاست های دولت در این حوزه مورد بازبینی قرار گیرد. اکنون در همه جای دنیا موضوع جایگزینی تجاری بر مبنای توان خرید داخلی موضوع مرسومی است. این به آن معناست که کشورها بر مبنای توان خرید داخلی، محصول ارزان قیمت وارد می کنند و محصولات گران قیمت تولید داخل خود را به کشورهایی که از توان خرید بالاتری برخوردار هستند صادر می کنند. این موضوع باعث بازگشت ارز بیشتر از یکسو و ارتقای توان صادراتی در محصولات متنوع کشورها از سوی دیگر می شود.

وی معتقد است: انواع برنج ایرانی این قابلیت را دارند به کشورهای اروپایی صادر شوند و برای تعادل بازار داخلی به جای آن برنج خارجی وارد شود و به این ترتیب به جای سیاست های تعرفه ای یا محدودیت های صادراتی که هرازگاهی برای توازن بازار داخلی در پیش گرفته می شود، از این طریق تعادل به بازار بازگردد. این موضوع به خصوص در شرایط کنونی که ارزش دلار افزایش یافته می تواند ظرفیت صادراتی را افزایش دهد.

به گفته قیومی شرکت گلستان اکنون در حوزه نودل ‍ های تولیدی، ادویه جات، برنج و پسته صادرات دارد و محصولات خود را به کشورهای آمریکا، کانادا، قطر، عراق، کویت، پاکستان و به صورت محدود به انگلستان صادر می کند. به عبارتی اکنون استعداد صادراتی بالایی در این شرکت وجود دارد و واحد صادرات این شرکت نیز تقویت شده است تا بتواند در آینده نتایج و عملکرد بهتری از خود نشان دهد.

چالش های چای ایرانی
مدیرعامل شرکت گلستان در ادامه افزود: به دلیل شرایط ارزی و تغییرات قیمتی که در بازار چای خارجی اتفاق افتاده شرایط کشت و فروش برای تولیدکننده داخلی چای تقریبا بهبود یافته و شاهد روند افزایشی فروش در گروه چای داخله طی دو سال اخیر هستیم. از منظر کیفی نیز کیفیت تولید به همین دلایل ارتقا یافته است. در این میان با توجه به اینکه میزان مصرف ما در سال رقمی معادل حدود 90 هزار تن است، اما تولید سالانه کیفی تولیدکننده ایرانی که می تواند با تولیدکننده خارجی رقابت کند حداکثر 10 هزار تن بیشتر نیست؛ که قطعا با اصلاح بوته ها و کشت و بهینه سازی فرآوری تولید چای خشک و ارتقای تجهیزات تولیدی چای می توان سهم بالاتری را در مصرف چای داخلی ایجاد کرد.

وی گفت: طرح این موضوع هم که تولید داخلی بتواند با واردات این محصول رقابت کند یا در این حوزه به خودکفایی برسیم در حال حاضر منتفی است، ولی می توان با اقدامات حمایتی دولت، سهم مصرف چای داخله را افزایش داد چراکه چای داخله دارای مزیت هایی ازجمله طبیعی بودن و عدم استفاده از سموم دفع آفات در باغ ها است و می­ توان ادعا کرد چای داخله محصولی ارگانیک است.

ضمنا میزان برداشت سالانه حدود 25 هزار تن پاسخگوی نیاز کشور نخواهد بود و تبعا برای پوشش میزان مصرف کشور نیاز به واردات خواهیم داشت. به گفته قیومی تولیدکننده های بخش خصوصی هرچند در حوزه چای خارجی فعالیت می کنند، اما نگاه ویژه ای به پتانسیل های چای داخلی هم دارند و علاقه مند هستند در حوزه سرمایه گذاری در چای ایرانی ورود کنند. واقعیت آن است که اکنون پتانسیل های تولید چای داخلی کاهش یافته و عوامل متعددی نیز در این زمینه اثرگذار بوده است. در چند سال اخیر بسیاری از زمین های مرغوب در پروسه های ویلاسازی از بین رفته اند. از طرفی سیر مهاجرت کشاورزان به شهرها و عدم رعایت استانداردها در حوزه های برداشت و ایجاد ضایعات بالا در تولید چای همگی باعث شده تا پتانسیل های تولید کاهش یابد. اکنون متولی این موضوعات وزارت کشاورزی است که برنامه های کاری مقطعی آنها چندان به نتیجه نمی رسد و پیگیری های بیشتر از طرف دولت را می طلبد.

همه محصولات گلستان
وی گفت: این شرکت در حوزه حبوبات محصولات باکیفیت و داخلی عرضه می کند. همچنین عرضه انواع ادویه جات و چاشنی های غذایی با دو برند هاتی کارا و گلستان نیز فعالیت دیگر این شرکت و برندهای زیرمجموعه آن است. در فروش فله و بسته بندی محصولاتی مانند کشمش، پسته، زعفران، تنقلات در انواع گروه های تخمه، بادام زمینی و سایر مغزها، قند و شکر، تن ماهی، نبات، زرشک، نمک و انواع غذاهای نیمه آماده نیز این شرکت فعالیت می کند. در حوزه چای پاکتی داخلی نیز این شرکت تولید و بسته بندی این محصول را انجام می دهد. گلستان جز زعفران و کشمش که در فرآیند بسته بندی این دو محصول فعالیت می کند در سایر محصولات اغلب تولیدکننده نیز هست که البته در حوزه هایی مانند حبوبات سهم تولید و بسته بندی متغیر بوده و تمام آن تولید نمی شود.

این شرکت که در حال حاضر 2 هزار نیروی مستقیم شاغل در اختیار دارد در سال 98 حدود هزار و 700 میلیارد تومان فروش داشته که برنامه ریزی امسال آن 2 هزار و 900 میلیارد تومان است.

مضرات افزایش قیمت محصولات
مدیرعامل شرکت گلستان درباره مشکلاتی که تولیدکننده های داخلی به خصوص در حوزه تولید مواد غذایی در سال های اخیر با آنها روبه رو شده اند محصول چای را مثال زده و گفت: این محصول هرچند در دو سال اخیر 5/ 2 برابر افزایش قیمت را تجربه کرده است، اما واقعیت آن است که این موضوع روی قدرت خرید مصرف کننده اثر منفی داشته است که این موضوع برای تولیدکننده نیز سودمند نیست. از سوی دیگر با افزایش قیمت ارز و مواد اولیه، سرمایه در گردش و توان مالی تولیدکننده کاهش یافته است درنتیجه در مقاطعی کاهش نقدینگی را ایجاد کرده؛ بنابراین در این مقاطع خاص از دولت انتظار داریم از تولید حمایت کند.

به گفته وی، نباید فراموش کنیم که تحریم هزینه های مختلفی را در حوزه باربری بین المللی، کارمزدهای بانکی، مواد اولیه، بیمه ها و... ایجاد کرده است؛ درنتیجه قیمت تمام شده افزایش و حاشیه سود تولیدکننده کاهش یافته است بنابراین امیدواریم دولت در این زمینه شرایط را درک کند و حمایت های لازم را انجام دهد.

طرح های توسعه ای گلستان
مدیرعامل شرکت گلستان در ادامه افزود: این شرکت در حوزه طرح های توسعه ای خود در آینده قصد دارد ارتقای ظرفیت های تولیدی و ارتقای ماشین آلات را در دستور کار خود قرار دهد. این شرکت در حوزه فروش جهش مناسبی ایجاد کرده است و به همین دلیل قصد دارد ظرفیت های تولید را نیز ارتقا دهد.

از سوی دیگر این شرکت در حال بررسی موضوع حضور در بازار سرمایه نیز هست. آن طور که مدیرعامل گلستان می گوید طرح حضور در بازار سرمایه اکنون در معاونت طرح و برنامه هلدینگ در حال بررسی است تا در آینده بتواند در بورس حضور یابد. همچنین توسعه عملیات فروش از طریق توسعه حوزه های فروش نیز در دستور کار است و مدیران آن قصد دارند نمایندگی های فروش را به 120 هزار واحد برسانند.

وی گفت: از مهم ترین اقدامات شرکت ها در حفظ و افزایش سهم بازار در صنعت غذایی، توسعه و تجهیز امکانات تولیدی است. در این راستا به روز کردن ماشین آلات سورت و تولیدی در بسته بندی چای و سایر اقلام غذایی، تأسیس بزرگ ترین و به روزترین کارخانه شالیکوبی در شمال کشور، تجهیز و استقرار ماشین آلات اروپایی در تولید محصول نودل و تجهیز آزمایشگاه های اکرودیته در صنعت غذایی انجام گرفته است. به گفته قیومی ما در این شرکت به عنوان یکی از شرکت های بزرگ بازار مواد غذایی، تجربه نوسانات زیادی را داشته ایم و همواره سعی کردیم در دل مشکلات، فرصت های جدیدی را پیدا کنیم و به فعالیت خود ادامه دهیم. طبیعتا در آینده هم این روند ادامه می یابد و صنعت مواد غذایی کشور می تواند فاصله خود را با برندهای بزرگ دنیا کاهش دهد. البته در این مسیر همراهی دولت بسیار بااهمیت است.

توصیه ها و پیشنهادها در خصوص ارتقا و رشد حوزه صنعت غذایی
وی گفت: با توجه به اینکه امسال سال جهش تولید است و تمرکز دولت و سایر قوا بر این موضوع معطوف است که چگونه مشکلات موجود در حوزه های مختلف تولید کاهش یابد، ستاد مدیریت بحرانی در این زمینه تشکیل شده است؛ اما به رغم همه رایزنی هایی که در حوزه منابع مالی و سایر حوزه ها صورت گرفته، آنچه شایسته تولید و حمایت از تولید است هنوز اتفاق نیفتاده است.

به عنوان نمونه هنوز در حوزه موضوع چک های برگشتی با بانک مرکزی به توافقی نرسیده ایم و باآنکه از ستاد تسهیل مصوبه دریافت شده، اما نهادهای مربوطه تاکنون اقدامی نکرده اند. قیومی در ادامه افزود: این در شرایطی است که در سال های اخیر هزینه های حوزه تولید از جمله قیمت سوخت، نرخ نگهداری ماشین آلات و هزینه حمل ونقل و دستمزد، همگی افزایش یافته است؛ هرچند این افزایش ها در قیمت محصول لحاظ می شود، اما سرمایه در گردش شرکت ها با همه این مشکلات کاهش می یابد، بنابراین دولت و نهادهای ذی ربط نباید به شرایط اقتصادی که یک تولیدکننده در آن قرار دارد بی توجه باشند.

وی در نهایت گفت: یکی از موضوعاتی که تولیدکننده با اداره استاندارد، وزارت بهداشت و نهادهای ذی ربط حوزه کیفیت اختلاف نظر دارد آن است که دولت تنها به دنبال یکنواختی قیمت ها است و موضوعاتی مانند سطح کیفی محصولات برای آن چندان مطرح نیست. در کشوری که مواد اولیه به اشکال مختلف تامین و بسته بندی می شود این موضوع باید رتبه بندی های خاص خود را داشته باشد؛ بنابراین رقابت قیمتی در این شرایط مفهومی ندارد، زیرا زمانی می توان این شاخص را مطرح کرد که مصرف کننده جایگاه برندهای مختلف را در کشور بشناسد. در چنین شرایطی مصرف کننده حاضر است قیمت های مختلف را برای محصولات با رتبه بندی های متفاوت بپردازد و این به معنای آن است که در ایران رقابت قیمتی عملا معنا ندارد و زیرساخت های آن مانند کشورهای اروپایی اصولا مهیا نیست.