تهیه بذر برای کاشت برنج در خزانه

عملیات تهیه بذر برای کاشت در خزانه

شالیکاران، بذری را که برای کاشت انتخاب می نمایند، عموماً از محصول سال قبل تهیه شده است. کشاورزان بعد از برداشت برنج و خشک کردن آن مقداری بذر را به صورت شلتوک یا به صورت خوشه نگهداری می نمایند تا در سال بعد از این بذر جهت کاشت در خزانه استفاده نمایند.

گاهی اوقات بعلت خرابی محصول، کمی بذر و یا تغییر رقم محصول، بذر را از نقاط دیگر تهیه می نمایند.

بذری که به این طریق تهیه شده است در جای خشک و مناسبی نگهداری می شود. به طوری که حشرات،
پرندگان و جوندگان مثل موش به آن دسترسی نداشته باشند. استفاده از این بذر در استانهای شمالی کشور از حدود دوم الی پنجم فروردین ماه آغاز می گردد.

عملیات جوانه دار نمودن بذر:

بذر ذخیره شده در موقع کاشت باید جهت کاشت آماده شود. بسته به میزان بذر در داخل ظرف یا حوضی که در حیاط منزل معمولاً به این منظور تعبیه شده مقداری آب ریخته و سپس در داخل آن نمک می ریزند. معمولاً 3 تا 4 کیلوگرم نمک برای 18 لیتر آب مناسب است.

در بعضی از مناطق شالیکاران از تخم مرغ تازه به عنوان معیار نمک استفاده می نمایند. بدین ترتیب غلظت نمک به 08/1 تا 11/1 می رسد این غلظت در ارقام مختلف برنج متفاوت است و در ارقام ریشکدار کمتر و در ارقام بدون ریشک بیشتر است.

وقتی محلول آب و نمک بدین طریق تهیه شد، شلتوکها را در داخل آن ریخته و خوب بهم می زنند. بعلت اختلاف وزنی که بین بذرهای سبک و سنگین به وجود می آید بذور سنگین در ته و بذور سبک در روی محلول می مانند. این بذور که در سطح می مانند بی ارزشمند و باید درو ریخته شوند، زیرا دارای ارزش جوانه زنی نیستند و به اصطلاح پوک هستند. بذوری که در ته می مانند سالم و مناسبند و چنانچه کاشته شوند تولید جوانه می نمایند. این بذور را جمع آوری نموده و بلافاصله با آب خالص بخوبی می شویند تا هیچ اثری از نمک روی آن باقی نماند.

بذور سالمی را که بدین طریق تهیه شده، در داخل گونی یا کیسه هایی می ریزند، البته تمامی حجم کیسه را از بذر پر نمی نمایند. چون بذور در اثر جذب آب ازدیاد حجم پیدا می نمایند و ممکن است کیسه در اثر این عمل پاره شود. پس از اینکه بذور در داخل کیسه ریخته شده این کیسه یا گونی ها را در داخل ظرف یا حوض پر از آب می اندازند و بسته به درجه حرارت محیط آن را بمدت 2 تا 3 روز در داخل آب قرار می دهند. تا این بذور آب کافی جذب نمایند.
در این مدت روزی 2 تا 3 مرتبه به ظرف یا حوض، آب اضافه می کنند زیرا آب به وسیله جذب شدن توسط بذور کاهش می یابد و یا ممکن است از کنار و یا کف حوض نشت نماید. پس از گذشت این مدت بذور آب داده شده را از داخل آب بیرون می کشند و سپس در محیطی مناسب در داخل حیاط روی زمین، گونی، پارچه یا حصیری پهن می نمایند و بذور خیس شده را روی آن می ریزند.
سپس روی آن را با کیسه یا نمدی می پوشانند. این عمل ممکن است بسته به درجه حرارت محیط تا یک هفته نیز طول بکشد. پس از این مدت بذور جوانه دار شده و آماده جهت کاشت در خزانه می باشند. مدت لازم برای جوانه دار شده شدن بذر بسته به دمای محیط از 2 تا 8 روز متفاوت است. هر چه درجه حرارت بیشتر باشد مدتی که بذر می تواند جوانه دار شود کاهش می یابد.

حداقل درجه حرارت لازم برای جوانه درا شدن بذر 12 درجه سانتی گراد و حداکثر 25 درجه سانتی گراد است.

عملیات تهیه خزانه:

در نقاط مختلف کشور کشت برنج به دو روش نشایی و مستقیم انجام می شود. در اکثر مناطق کشور کشت به روش نشایی انجام می گیرد. در استانهای گیلان و مازندران نیز کشت برنج به طریق نشایی انجام می شود. بعلت طیف گسترده علفهای هرز به خصوص در استان گیلان، کشت برنج به طریق مستقیم به هیچ وجه توصیه نمی گردد. بدین جهت همزمان و یا قبل از جوانه دار نمودن بذر اقدام به تهیه خزانه می نمایند.

خزانه برنج که در استان گیلان به آن «تمبیجار» می گویند‏، قطعه زمین کوچک و محصوری است که در داخل زمین اصلی یا در قطعه ای از زمین در خارج مزرعه اصلی تعبیه می گردد. زمینی که برای خزانه انتخاب می گردد باید در اواخر پاییز به عمق 15 تا 20 سانتی متر شخم زده شود و در اواخر زمستان قبل از شروع فصل کشت روی آن مقداری کود دامی کاملاً پوسیده بریزند، سپس آن را کاملاً با خاک مخلوط نمایند.

پس از این عمل در خزانه آب ریخته و با ادوات کشاورزی از قبیل تیلر و یا گاوآهن هایی که به وسیله حیواناتی مانند گاو کشیده می شود. زمین را شخم می زنند و سنگ و کلوخ های موجود در سطح زمین را جمع آوری یا خورد می کنند.

سپس مقداری کود ازته (شکری) و مقداری کود فسفره (فسفات آمونیم) به زمین می دهند، پس از انجام این عمل به وسیله ماله یا وسایل دیگر که کاملاً صاف است سطح زمین را هموار و یکنواخت می نمایند، بعداً زمین را به عرض 5/2 تا 3 متر و به طول 5 تا 10 متر مرزبندی می نمایند.
بدین ترتیب خزانه برنج آماده برای کاشت بذر جوانه دار شده می باشد. سه روز قبل از بذرپاسی می توان خاک را با سموم بوتاکلر و یا بنتیوکارپ برای کنترل سوروف سمپاشی نمود.

در این موقع باید سطح خزانه حداقل 3 سانتی متر آب داشته باشد. میزان مصرف این سموم به مقدار 4 تا 6 سانتی متر مکعب سم در 10 متر مربع خزانه می باشد.

یک روش دیگر که برای تهیه خزانه انجام می شود. لگدکوبی زمین پس از شخم است. این بدان دلیل است که:

اولاً: زمین سفت شود تا ریشه گیاه به عمق زیاد خاک نفوذ نکند و کندن آن برای انتقال به زمین اصلی راحت تر باشد.

ثانیاً:
گیاه از مواد غذایی موجود در سطح خاک بهتر استفاده نماید.