ایران از نخستین کشورهایی در جهان است که در آن کشاورزی و زراعت آغاز شده است. تقریباً یک سوم زمین های ایران قابلیت کشاورزی را دارند، اما به دلیل خاک نامرغوب و نامناسب بودن توزیع آب در بیشتر نواحی تنها در 12٪ از سرزمین ایران کشاورزی می شود (شامل باغ ها، تاکستان ها و زمین های کشاورزی) اما کمتر از یک سوم از زمین های کشاورزی آبیاری می شود و مابقی دیم کاری می شود. دشت آبرفتی (جلگه) رودخانه سفیدرود در شمال و دشت مغان در شمال غرب و دشت (جلگه) رودهای کارون، دز و کرخه در خوزستان دارای گستره خاک حاصلخیزتری در برابر دیگر پهنه های کشاورزی در ایران به شمار می روند.
پیشینه
ایران از نخستین کشورهای جهان است که در آن کشاورزی و زراعت آغاز گردیده است. در قرن اول پیش از میلاد ایرانی ها همه درختان میوه ای که در یونان کشت می شده (به استثنای زیتون) کشت می کرده اند. با هجوم اسکندر کشاورزی ایران رو به زوال گذاشت و بسیاری از مزارع از بین رفت و این وضع تا زمان به حکومت رسیدن اردشیر بابکان ادامه یافت. ساسانیان به بازسازی قنات ها و تشویق و گسترش کشاورزی، باغبانی و دامپروری پرداختند. پس از ساسانیان تا حمله مغول، کشاورزی ایران به تناوب دچار رکود (در زمان بنی امیه) و پیشرفت (در زمان بنی عباس و حکومتهای محلی) گردید.
دانشمندان این سرزمین در خلال مطالعه دربارهٔ ویژگی دارویی گیاهان به امور کاملاً فنی نیز می پرداختند و دستگاه هایی برای بهره برداری از آب تهیه دیدند که از آن جمله می توان چرخ چاه خودکار را نام برد.
تولید و مصرف
بیشترین تولیدات بر اساس وزن در سال 1390
آبیاری و زمین های تحت کشت
با وجود اینکه ایران کشور وسیعی است، روی هم رفته خاک ایران برای کشاورزی در ابعاد بزرگ آنچنان مناسب نیست. تنها 12٪ از مساحت ایران یعنی کمتر از 200 هزار کیلومتر مربع تحت عملیات کشاورزی است. هنوز 63٪ زمین های با ظرفیت کشت و زرع دست نخورده هستند. در ایران از 50٪ تا 60٪ ظرفیت و استعداد زمین هایی که تحت عملیات کشاورزی است (185 هزار کیلومتر مربع) استفاده می گردد. در ایران هم زمین های نیاز به آبیاری و هم زمین های باران-سیر وجود دارد. زمین های زیر کشت ایران در حدود شانزده میلیون هکتار برآورد می شود و از این زمین ها حدود نیمی از آن کشت آبی و نیمی دیگر به صورت دیم کشت می شود.
واردات و صادرات
ارزش تجارت محصولات غذایی و کشاورزی ایران در سال 1392-1391 بالغ بر 18 میلیارد و 412 میلیون دلار بوده و از این مقدار 5٫2 میلیارد دلار مربوط به صادرات غذایی و کشاورزی و 13 میلیارد و 214 میلیون دلار نیز مربوط به واردات محصولات غذایی و کشاورزی کشور بوده است.
10 محصول عمده صادرات غذایی و کشاورزی کشور در سال 1392-1391 به شرح زیر بوده است: انواع پسته خندان (706٫3 میلیون دلار)، رب گوجه فرنگی (169٫9 میلیون دلار)، مغز پسته تازه یا خشک (151٫4 میلیون دلار)، ماست بجز فراورده های تغذیه کودکان شیرخوار (144٫7 میلیون دلار)، بستنی و سایر شربتهای یخ زده حتی دارای کاکائو (140٫9 میلیون دلار)، شیرینی همچنین شکلات سفید بدون کاکائو (137٫8 میلیون دلار)، تیزابی بی دانه انگور خشک کرده (133٫6 میلیون دلار)، هندوانه (130٫1 میلیون دلار)، بیسکویتهایی که به آن ها مواد شیرین کننده افزوده اند (127٫2 میلیون دلار) و پنیر (125٫1 میلیون دلار). ایران با دستیابی به دانش «پروتکل تولید انبوه پایه های سیب مالینگ از طریق کشت بافت» جزو 7 کشور دنیا قرار گرفته و با معرفی پایه های جدید تولید سیب درختی ایران می تواند به یکی از بزرگ ترین صادرکننده های سیب دنیا تبدیل شود، بالاترین میانگین تولید سیب مالینگ در دنیا متعلق به کشور اتریش با 84 تن در هکتار است.
10 محصول عمده واردات غذایی و کشاورزی کشوردر سال 1392-1391 به شرح زیر بوده است: برنج (2٫3 میلیارد دلار)، کنجاله سویا (1٫827 میلیارد دلار)، دانه ذرت دامی (1٫526 میلیارد دلار)، دانه سخت گندم (1٫273 میلیارد دلار)، شکر تصفیه نشده (832٫2 میلیون دلار)، روغن خام سویا (765٫6 میلیون دلار)، پالم اولئین (637٫8 میلیون دلار)، قطعات گوشت بی استخوان یخ زده از نوع گاو (378٫6 میلیون دلار)، موز سبز تازه یا خشک کرده (352٫8 میلیون دلار) و کره بسته بندی شده به صورت بسته های بیش از 500 گرم (268٫2 میلیون دلار).
نتیجه گیری
به هرحال هرچند مدتهاست کمبود منابع آبی یکی از چالش های افزایش تولید کشاورزی در ایران به شمار می روند تحقیق ما نشان می دهد محدودیت های دیگر از لحاظ مطلوبیت زمین نیز وجود دارد.
فشارهای زیست محیطی احتمال گسترش زمین های کشاورزی را می کاهند. ایران به عنوان یکی از اعضای کنوانسیون تنوع زیستی باید به اهداف تنوع زیستی آیچای پایبند باشد. براساس یکی از این اهداف ایران باید تا 2020 میلادی مساحت زمین های محافظت شده خود را به 17 درصد برساند. این رقم تقریبا دوبرابر منطقه حفاظت شده فعلی در کشور است.
درهمین راستا کشاورزی نیز باید با انواع دیگر مصارف زمین رشد کند. این درحالی است که شهر نشینی یکی از دلایل مهم خسارت به کشاورزی و زمین به حساب می آید.
درحال حاضر رشد بیابان ها به خصوص در ایران و منطقه MENAبه یک نگرانی بین المللی تبدیل شده است.
توزیع دوباره زمین های قابل کشت از زمین های بی کیفیت به نوع مطلوب تر، به طور حتم میزان محصولات کشاورزی رابهبود می بخشد. طبق نتیجه یک تحقیق جهانی موخر در این زمینه، با فراهم کردن دوباره شرایط محیطی مناسب برای زمین های کشاورزی، تولید زیست توده جهانی حتی بدون گسترش زمین، 30 درصد رشد می کند.
بااین وجود برنامه ریز نیازمند نقشه بندی دوباره زمین های قابل کشت است، که این امر هم اکنون برای ایران مهیا نیست.
باید از عملکردهای نامناسب کشاورزی در زمین های نامناسب جلوگیری شود زیرا این زمین ها محصولی با هزینه کلان تولید می کنند و به مشکل کم آبی دامن می زنند.
از سوی دیگر گسترش زمین در ایران نیز احتمال کمی دارد به ظرفیت تولید غذا در کشور بیفزاید. با این وجود توزیع دوباره زمین ها می تواند وضعیت کلی کشاورزی ایران را بهبود بخشد.
بنابراین افزایش ظرفیت تولید محصولات کشاورزی باید با به کارگیری روش های نوین کشاورزی ( مانند کشاورزی گلخانه ای و سیستم های آبیاری پیشرفته)انجام شود. درحقیقت ایران در مسیر تامین تقاضای مواد غذایی باید میان تمایل به امنیت غذایی و حفظ منابع آبی توازن برقرار کند.
کدام استان غنی ترین خاک را برای کشاورزی دارد؟
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شبکه ایران کالا به نقل از فارس وزیر کشاورزی عصر امروز در نشست اقتصاد مقاومتی استان کرمانشاه که با حضور استاندار و مسؤولین استانی در سالن شهدای دولت استانداری کرمانشاه برگزار شد، اظهار کرد: استان کرمانشاه در بحث آب و خاک نمونه است و غنی ترین خاک کشور را داراست.
وی هوای خوب، چهار فصل بودن، دو برابر بودن متوسط بارندگی استان نسبت به کشور را از دیگر مزیت های استان در بخش کشاورزی عنوان کرد.
وی با بیان اینکه در بحث کشت گلخانه ای خیلی در استان عقب هستیم، تأکید کرد: گلخانه ها به خوبی می تواند به دو چالش اشتغال و محدودیت آب پاسخ مثبت بدهند.
وزیر جهاد کشاورزی ادامه داد: گلخانه ها می توانند محصولات غیرفصل را تولید کنند که بازار خوبی برای آنها در عراق، کشورهای حاشیه خلیج فارس و روسیه وجود دارد.
وی در بخش دیگری از سخنانش بازسازی های انجام شده در مناطق زلزله زده را جزو افتخارات نظام، دولت و مدیریت استان کرمانشاه خواند.
بیان شده: علیرغم تحریم ها و فشارها، کشور به یک ثبات اقتصادی رسیده است.
جانشین رئیس ستاد اقتصاد مقاومتی کشور، هم مرز بودن با عراق و اقلیم کردستان، زمینه زیاد گردشگری، طبیعت زیبا و زیرساخت های مناسب را از مزیت های استان کرمانشاه برشمرد و خواستار معرفی زمینه های مغفول استان شد.
وی از اقبال خوب استان به کشت گیاهان دارویی و زعفران خبر داد و گفت: ما از این کار استقبال می کنیم.
|
|
|
|
| نماد اعتماد الکترونیک | نشان ملی ثبت | گواهی شامد ارشاد |
© کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به داده پردازان هومان پویان می باشد.
