نفلین سینیت (nepheline syenite) به علت ارزش فوق العاده ای که در صنعت دارد (صنایع آلومینیوم، شیشه و سرامیک پلاستیک و کائوچو، تهیه پشم و شیشه معدنی، کود شیمیایی و …) در اکثر کشورهای دنیا مورد توجه فراوان قرار گرفته است.سنگ مزبور از یک طرف در کشورهایی که فاقد ذخایر غنی از بوکسیت هستند به عنوان منبعی مهم جهت تولید آلومینا و از طرف دیگر در کشورهایی که از لحاظ منابع بوکسیت غنی بوده و یا بوکسیت ارزان در دسترس دارند (کشورهای غربی، آمریکا، کانادا) به دلیل فراوانی مقدار آلکالی در صنایع شیشه و سرامیک کاربرد فراوان دارد.
استفاده از نفلین سینیت جهت تولید آلومینا سابقا در کشور شوروی سابق صورت می گرفت. این کشور از سال 1932 میلادی کار بر روی نفلین جهت تولید آلومینا را شروع نموده و در سال 1941اولین کارخانه تولید آلومینا به نام «ولخوف» را بر اساس ماده خام نفلین تأسیس نمود که تولید اقتصادی آن از سال 1951 بر اساس سالانه 50 هزار تن آلومینا آغاز گردید. سپس کارخانه پیکالوا در سال 1959 با ظرفیت سالانه 200 هزار تن آلومینا از نفلین را تأسیس نمود و بالاخره کارخانه آچینسک را که شاید بزرگ ترین کارخانه تولید آلومینا در دنیا باشد در سال 1970 با ظرفیت سالانه 800 هزار تن آلومینا از نفلین تأسیس نمود.
اخیراٌ نیز کارخانه ای با ظرفیت 1/5 میلیون تن در سال در این کشور طرح ریزی گردیده که بر اساس ماده خام نفلین می باشد. تکنولوژی تبدیل شیمیایی سنگ های نفلین دار اگر چه از تولید آلومینا از بوکسیت به روش بایر کمی پیچیده تر است ولی به علت محصولات جنبی با ارزش از قبیل سیمان پرتلند کربنات های سدیم و پتاسیم و فسفات هزینه آن در کل حدود 15 تا 20 درصد ارزانتر خواهد بود، به طوریکه مقایسه بین سه ماده خام نفلین (کارخانه پیکالوا) بوکسیت مرغوب (کارخانه یوگوسلاو) و بوکسیت نامرغوب (کارخانه پالودار)، سود دهی و صرفه استفاده از نفلین را نشان می دهد.
به طور کلی اگر بخواهیم یک کارخانه تولید آلومینا از نفلین با ظرفیت سالانه 100 هزار تن را تأسیس کنیم احتیاج به حدود 400هزار تن کنسانتره نفلین و بیش از 1/3 میلیون تن آهک خواهیم داشت. که دراین صورت محصولات به دست آمده به صورت زیر خواهند بود:
با توجه به موارد فوق استفاده از نفلین در تولید آلومینا روز به روز در حال گسترش است و تکنولوژی تولید آلومینا از نفلین علاوه بر شوروی و کره شمالی در سایر کشور های دنیا نیز مورد توجه قرار گرفته است، به طوریکه کشورهای مکزیک، برزیل، امریکا و کانادا و اخیراٌ پاکستان نیز در حال بررسی استفاده از نفلین در تولید آلومینا می باشند. در کشورهای صنعتی غرب تولید آلومینا از بوکسیت بوده و آن هم در دست انحصارات بزرگ می باشد.
از آنجا که استفاده از نفلین در تولید آلومینا مستلزم سرمایه گذاری مجدد در این زمینه و متوقف نمودن سرمایه گذاری های قبلی تولید آلومینا از بوکسیت است، این مسئله به هیچ وجه به سود انحصارات بزرگ نبوده و آنها سعی در حفظ روش سنتی کنونی تولید آلومینا از بوکسیت را دارند.
مطالعات اولیه ذخایر عظیمی از نفلین سینیت را در آذربایجان خاوری (نفلین سینیت بزگوش در جنوب سراب، نفلین سینیت رزگاه در شمال سراب و نفلین سینیت کلیبر در جنوب کلیبر) تایید نمود این توده های نفوذی که شدیداٌ تحت اشباع و آلکالی پتاسیک می باشند در یک امتداد خطی تقریباٌ شمالی جنوبی قرار گرفته اند. احتمالاٌ از تفریق یک ماگمای بازالتی آلکانی که از گوشته بالایی منشا گرفته حاصل شده اند و در امتداد یک زون کافتی میان قاره ای بالا آمده اند. به نظر می آید که اولین فاز بلورین در این سنگ ها لوسیت بوده که در اثر افزایش بخار آب پایداری خود را از دست داده و به نفلین و فلدسپات تبدیل شده است.
مطالعات نیمه تفصیلی بر روی توده های نفوذی بزگوش و رزگاه امکان استفاده از آنها در تولید آلومینا (توده بزگوش) و شیشه سرامیک (توده های رزگاه و بزگوش) را تایید نمود. توده نفوذی کلیبر که هم از نظر ذخیره سنگی و هم از نظر مقدار نفلین و نزدیکی به ذخیره آهک خلوص بالا چشم انداز بهتری را نشان می دهد در حال حاضر توسط کارشناسان سازمان زمین شناسی در دست بررسی است.
توده نفوذی بزگوش با گستش تقریبی حدود 30 کیلومتر مربع در 20 کیلومتری جنوب شهرستان سراب واقع شده است و قله کوه بزگوش با ارتفاع 3300 متر از سطح دریا را تشکیل می دهد. این توده نفوذی گدازه های پرفیر آندزیتی ائوسن میانی- بالایی را قطع نموده و وابسته به ماگماتیسم بعد از ائوسن می باشد. ترکیب کانی شناسی آن شامل اورتوز- نفلین- آلبیت پیروکسن-آمفیبول و بیوتیت است که مقدار نفلین در آن از 10 تا 40 درصد سنگ متغیر است. کانی نفلین آن نیز از نظر ترکیب پتاسیک است. دارای ذخیره تقریبی حدود 1/2 میلیارد تن سنگ با عیار متوسط 21/5 درصد آلومینا می باشد.
مطالعات تکنولوژی که بر روی یک نمونه با عیار متوسط آن در کشور کره شمالی صورت گرفته کنسانتره ای با عیار 25 درصد آلومینا و مدول M1= 4 و M2= 0.8 را نشان می دهد، که با توجه به وجود ذخیره های با عیار بالاتر (ذخایر با عیار 22 تا 24 درصد Al2O3) در این توده نفوذی امکان وجود ذخیره های مناسب برای تولید آلومینا در آن بسیار محتمل است. از آنجا که در آزمایشات تغلیظ مقدار آهن موجود در آن به کمتر از 0/1 درصد کاهش یافته است. این توده نفوذی می تواند هم در تولید آلومینا و هم در صنایع شیشه و سرامیک کاربرد داشته باشد.
موقعیت ارتباطی آن بسیار مناسب و از نظر وجود منابع آب جهت احداث کارخانه در موقعیت بسیار خوبی است ولی پراکندگی ذخایر عیار بالای آن و وجود دایکهای میکروگرانیتی و نیز در دسترس نبودن ذخایر آهکی با خلوص بالا در فاصله های نزدیک کاربرد آن را به عنوان ماده خام تولید آلومینا با مشکلات جدی مواجه می سازد.
تنها وجود نفلین سینیت امکان تولید آلومینا را میسر نمی سازد بلکه همجواری آن با ذخایر آهک مطلوب می تواند ایجاد چنین واحدی را اقتصادی نماید، زیرا حمل سنگ نفلین تا محل ذخایر آهک و بالعکس وقتی میسر است که این نقل و انتقالات در مسافت نزدیک صورت پذیرد، به خصوص که شبکه ارتباطی راه آهن درکشور ما چندان گسترده نیست تا حمل و نقل را تسهیل نماید. لذا در ایجاد این طرح لازم است علاوه بر تولید آلومینا، به تولیدات جنبی به خصوص سیمان که رقم آن بسیار زیاد است توجه خاصی مبذول داشت به طوریکه بتوان از تولیدات آن در محدوده معینی از واحد تولیدی استفاده نمود.
توده نفوذی رزگاه با گسترش تقریبی حدود 10 کیلومتر مربع و با ارتفاع کم در فاصله 35 کیلومتری شمال باختری شهرستان سراب و در مجاور دهکده رزگاه واقع است.کنتاکت آن با سنگ های قدیمی تر مشخص نیست و توسط رسوبات آبرفتی دوران چهارم احاطه شده است. این توده نفوذی که از نظر ترکیب کانی شناسی پودولوسیت سینیت می باشد شامل فنوکریست های درشت مکعبی پودولوسیت در یک زمینه بلورین مکعب از اورتوز پیروکسن پلاژیو کلاز آمفیبول و کمی نفلین است.
توده نفوذی کلیبر با وسعت حدود 70 کیلومتر مربع بزرگ ترین توده سینیتی فلدسپاتوئید دار در آذربایجان و یا شاید ایران است. این توده به شکل یک بیضی به قطر بزرگ حدود 12 کیلومتر و قطر کوچک حدود 7 کیلومتر در فاصله 1/5 کیلومتری جنوب کلیبر واقع شده و قله کوه مهرام داغ با ارتفاع 2760 متر از سطح دریا را تشکیل می دهد این توده نفوذی سنگ های رسوبی و آتشفشانی کرتاسه بالا را قطع نموده و آنها را تا فاصله یک کیلومتری اطراف خود دگرگون نموده است.
|
|
|
|
| نماد اعتماد الکترونیک | نشان ملی ثبت | گواهی شامد ارشاد |
© کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به داده پردازان هومان پویان می باشد.
