آزمون خاک

راههای مختلفی برای تشخیص کمبودها تعیین میزان عناصر غذایی قابل استفاده در گیاهان وجود دارد از متداولترین این روشها می توان به

1. آزمون خاک
2. آنالیز های بافت برگ درختان میوه
3. تشخیص ظاهری عوارض تغذیه ای

اشاره کرد.

آزمون خاک

شامل سه مرحله نمونه برداری صحیح، تجزیه دقیق عناصر و تفسیر صحیح نتایج تجزیه خاک می باشد.آزمون خاک می تواند در گیاهان زراعی سبزی و صیفی جات یکساله کمک زیادی به تامین نیازهای غذایی گیاهان نمایید. بین آزمون خاک و تجزیه برگ در باغ ارتباط کمی وجود دارد. یعنی آزمون خاک نمی­تواند راهنمای خوبی برای تعیین وضعیت تغذیه­ای درختان میوه باشد. آزمون خاک قبل از احداث باغ بهترین وسیله برای مشخص کردن بافت خاک، مقدار آهک خاک و غلظت عناصر کلسیم، منیزیم، پتاسیم و فسفر خاک است. در باغهای احداث شده آزمون خاک مکمل نتایج تجزیه برگی است و جهت مشخص نمودن ترکیب کودی باید مورد استفاده قرار گیرد. برای نمونه برداری صحیح خاک نقاط دارای شرایط و نوع خاک یکسان مرز بندی شده و خاکهای متفاوت از نظر بافت خاک، وضعیت زه کشی خاک، مقدار آهک خاک، عمق لایه سخت کفه زیرین به صورت جداگانه نمونه برداری می­شود. به طور کلی قطعه های نمونه برداری نباید بیش از 4 هکتار باشد. حدود 2.5 سانتی متر از خاک رویی کنار زده می شود و نمونه های از عمق 0-30 و 31-60 سانتی متر به صورت جداگانه برداشت می­شود. از هر قطعه 4-5 هکتاری 10 نمونه خاک برداشت شده و نمونه ای 0-30 و 31-60 با هم به صورت جداگانه مخلوط می شود.

تفسیر نتایج آزمون خاک

PH
در پی اچ های محدود خنثی تا کمی اسیدی عناصر غذایی در حد مطلوبی هستند. در PH های زیر 5 مشکلاتی نظیر مسمومیت منگنز و آلومینیوم و کمبود کلسیم و پتاسیم کاهش جذب فسفر و کاهش کارایی ازت و پتاسیم وجود دارد. در PH های بالای 7.5 قابلیت جذب عناصر ریز مغزی به استثنای مولیبدن کاهش می­یابد برای مقابله با PHهای پایین از آهک استفاده می­شود و برای مقابله با PHهای بالا باید مقدار آهک خاک، بی کربنات آب آبیاری با استفاده از مواد آلی به همراه گوگرد و یا اسید کردن آب آبیاری را کاهش داد. برای احداث باغ در ایران نیازی به افزودن کلسیم و منیزیم نمی­باشد کمبود این عناصر در خاک های که PHپایینتری از 5.5 دارند قابل مشاهده است. در بیشتر خاک های ایران به دلیل PHبالای خاک جذب ریز مغذی ها به سختی صورت می­گیرد.

فسفر
آزمون خاک معرف خیلی خوبی برای فسفر است. در تجزیه خاک اگر مقدار فسفر قابل استفاده خاک بیشتر از 8 تا 12 قسمت در میلیون باشد (میلی گرم در کیلو گرم) و یا غلظت فسفر در برگ درختان بالاتر از 0.1 درصد باشد نیاز به مصرف کود فسفره نیست. چون مصرف زیاد کودهای فسفره جذب عنصر روی را کاهش می دهد.

بور
آزمون خاک قبل از احداث باغ برای تعیین میزان بر مورد نیاز است. بعد از احداث باغ آزمون خاک و تجزیه برگ به صورت توام انجام می شود. میزان بر مطلوب در خاک 1 قسمت در میلیو ن است. عواملی مانند PH بالای 6.5 پایین بودن دمای خاک، خاکهای بسیار خشک و بسیار مرطوب، شتشوی زیاد خاک باعث کاهش جذب بر می شوند.

کلسیم و منیزیم
برای احداث باغ در کشور ایران نیازی به افزودن این دو عنصر نمی­باشد. کمبود این دو عنصر در خاک های که PHپایین تر از 5.5 دارند و در نوار شمالی کشور بیشتر قابل مشاهد است. همچنین وجود بیش از اندازه برخی عناصر غذایی در خاک جذب برخی دیگر از عناصر غذایی را کاهش می­دهد. برای مثال در خاک های قلیایی با ترکیب کلسیم بالا جذب منیزیم، روی، منگنز، آهن و بر کاهش می ­یابد.

در تفسیر آزمون خاک استانداردهای لازم برای عناصر مس، منگنز، روی و آهن تعیین نشده است و نمی­توان توصیه های کودی را بر اساس آزمون خاک انجام داد. چرا که علیرغم کافی نشان دادن غلظت ابن عناصر در خاک کاربرد آنها باعث افزایش عملکرد می گردد.

تجزیه بافت گیاه برای تشخیص کمبودعناصر غذاییدر درختان میوه
تجزیه برگ نشان دهنده مقدار عناصری است که توسط درخت جذب شده و به قسمت های هوای درخت منتقل شده اند. تجزیه برگ تصویر نسبتاً کاملی از وضعیت تغذیه­ای درختان میوه ترسیم می­کند. نتایج تجزیه برگ تا حدودی وضعیت عناصر غذایی درختان میوه را ترسیم می­کند. تجزیه برگ برای باغ های دایر مفید است ولی برای احداث باغ میوه ابتدا باید خاک را تجزیه کرد.

زمان نمونه برداری برگ
مقدار عناصر غذایی با افزایش سن برگ در طی فصل رشد و در طول شاخه تغییر می­ کند. لذا برای مقایسه صحیح باید سن فیزیولوژیکی و مرحله بلوغ آنها در نظر گرفته شود. نمونه های برگی در مورد اکثر درختان میوه 75 روز پس از ریزش گلبرگ ها که مصادف با اواسط تا اواخر تیر ماه می باشد برداشت شوند. اگر برگها زودتر برداشت شوند مقدار پتاسیم، فسفر و ازت بالاتر و کلسیم کمتری خواهند داشت و اگر دیرتر برداشت شوند مقدار پتاسیم، فسفر و ازت کمتر و کلسیم و منیزیم بیشتری دارند.

روش نمونه برداری
در هر هکتار باغ میوه 50 نمونه برگی کاملا رشد کرده و تکامل یافته که از چندین درخت به طور تصادفی و یا با استفاده از یک الگوی از بیش تعیین شده انتخاب می­ شوند. از هر درخت حداقل 10 برگ و از هر شاخه 2 برگ یعنی نمونه از 5 شاخه تهیه می شوند. برگ ارقام مختلف، درختان پیر و جوان، درختان بارور و غیر بارور نباید با هم مخلوط بشوند. نمونه ها باید از شاخه های غیر بارده و از پیرامون تاج درخت انتخاب شوند از شاخه های درون تاج درخت نمونه برداری انجام نمی­شود. نمونه برداری از شاخه های فصل جاری انجام شده و برگ های میانی به همراه دم برگ جمع آوری می شود در درخت انگور فقط از دم برگ ها برای آنالیز استفاده می گردد. معمولا از برگ های سالم که علائم آفت و بیماری ها را نشان نداده ­اند و دچار زخم و پارگی و صدمات مکانیکی نیستند نمونه برداری انجام می گیرد. از درخت سیب برای آنالیز عناصر غذایی از برگ های اسپری نمونه برداری انجام نمی­ گیرد.

پس از نمونه گیری برگ ها را بلافاصله به صورت ملایم با چند قطره مایع ظرف شویی و یا آب خالص و سپس با آب مقطر شستشو می دهیم. باید توجه داشت که عمل شستن در مدت زمان کوتاهی انجام شود تا برگ ها آب جذب نکنند. جهت انجام آزمایش های آنالیز عناصر غذایی از این برگ ها استفاده می­شود. پس از انجام آزمایشات جهت ارزیابی وضعیت تغذیه ای باغ مقایسه نتایج حاصل از تجزیه برگی با استانداردهای مربوط و زیر نظر کارشناسان مجرب و با تجربه صورت گیرد.