آشنایی با تاریخچه آسفالت کردن راه ها و راه سازی در ایران

تاریخچه آسفالت در ایران:
تاریخچه آسفالت کردن در ایران قدمت طولانی ندارد اما راه سازی از ابران باستان رواج داشته است. میلیون ها اتومبیل در سطح جاده های دنیا در حرکتند و هر ساله میلیاردها دلار برای تامین نیاز حمل و نقل به عنوان اصلی ترین شریان اقتصادی جهان امروز هزینه می شود. نقش جاده و به تبع آن آسفالت به عنوان عامل تسریع در حرکت و کاهش هزینه استهلاک غیر قابل انکار است. اروپا که خود مخترع و سازنده اتومبیل است همزمان با تولید اتومبیل در دو زمینه حساس به موازات تولید وسایل نقلیه فعالیت جدی و گسترده ای را به منظور گستراندن فرشی به نام آسفالت در زیر چرخ های آن و برای کاهش استهلاک و بالا بردن عمر اتومبیل آغاز کرده است.

تاریخچه آسفالت در ایران | کاربرد و تاریخچه آسفالت:
آسفالت کلمه ای فرانسوی است (Asphalt) به معنای معنای خاک قیردار و به ماده ترکیبی گفته می شود که از مخلوط کردن شن، ماسه و قیر ساخته می شود. کاربرد اصلی آسفالت در ساخت جاده ها و خیابان ها است اما؛ از کاربرد آن در باند فرودگاه و پشت بام ساختمان ­ها نباید غافل شد.
آسفالت را با توجه به نحوه ترکیب، به سه دسته آسفالت گرم، آسفالت سرد و آسفالت حفاظتی تقسیم می کنند.

تاریخچه آسفالت در ایرانتاریخچه آسفالت در اروپا:
مخلوط آسفالت از سال ها پیش مورد استفاده قرار می گرفته و لازم به ذکر است که تاریخچه آسفالت و ساخت اولین جاده آسفالت شده به سال های 604 - 625 قبل از میلاد بر می گردد.
در سال 1870 یک شیمی­دان بلژیکی با نام دسمدت (Desmedt) اولین سنگفرش آسفالت واقعی را که مخلوطی از ماسه بود در برابر تالار شهر در نیویورک ایجاد نمود. طراحی این شیمی­دان در بزرگراهی در فرانسه در سال 1852 مورد الگوبرداری قرار گرفت. سپس این شیمی دان به عنوان دومین کارش خیابان پنسیلوانیا در واشنگتن را آسفالت کرد که سطح این پروژه 45149 متر مربع بود.
جان متکالف (John Metcalfe) اولین کسی بود که اجرای کامل آسفالت در جاده را انجام داد. تکامل و پیشرفت آسفالت همچنان ادامه داشت و در اوایل سال 1820، جاده های مدرن با یک لایه قیر توسط دو مهندس اسکاتلندی به نام های جان لودون مک آدام و توماس تلفورد ابداع شد. در حقیقت این دو مهندس اسکاتلندی را می توان مخترع آسفالت مدرن به صورت امروزی دانست.
پس از سال 1900 و در قرن بیستم، توجه به کنترل های آزمایشگاهی افزایش یافت و آزمون های بیشتری بر روی آسفالت انجام شد؛ افزایش ترافیک در جاده ها موجب شد تا به مقاومت بیشتری برای آسفالت نیاز شود و به دنبال راه کار هایی برای جلوگیری از ترک خوردن آن باشند.
ساخت آسفالت با استفاده از ترکیبات گوگردی، یکی از بهترین روش هایی است که توسط سال ها مطالعه و اثبات آن توسط دانشمندان و به منظور افزایش مقاومت آسفالت ساخته شده است. همچنین استفاده از مواد چسباننده قوی تر مانند اصلاح کننده های آسفالت و مواد سنتزی برای جلوگیری از ترک خوردن آسفالت نیز بسیار موثر است.
یکی از دلایل استفاده زیاد از آسفالت، قابل بازیافت بودن آن به طور 100% است که به عنوان بیشترین ماده ساخت و ساز بازیافت شده، به حساب می آید.
آسفالتتاریخچه آسفالت در ایران | تاریخچه راهسازی در ایران
ایران کشوری نیمه خشک است و بارندگی در آن بسیار اندک است. آبادی ها و شهرها در فلات ایران از یکدیگر دورند. ایرانیان برای پیوند این آبادی های دور از هم، تلاش های سازمان یافته بسیاری در حوزه راه سازی انجام داده­اند.
بر همین اساس بود که در دوره هخامنشی به دلیل اهمیت راه سازی سازمانی مستقل در این زمینه مسئولیت داشته و فعالیت می کرده است.ایرانیان در راه سازی از تجربه رومیان بسیار سود بردند. رومیان برای نگهداری امپراتوری خود راه های خوبی ساختند که هنوز نیز این راه ها به عنوان راه های باستانی پا برجا هستند.

راهسازی در دوران باستان ایران:
راه و راهسازی در میان ایرانیان چه در دوران باستان و چه دوره های پس از آن همواره یک ضرورت اجتناب ناپذیر تلقی شده است. بر همین اساس باید علل گرایش ایرانیان را به راه سازی و به تبع آن توسعه و افزایش مهارت آن ها در این بخش تا اندازه زیادی ناشی از شرایط و ویژگی های حاکم بر سرزمین ایران دانست. کاروانسراها یادگاری از تاریخ چند هزار ساله راهسازی ایران هزاران سال است که انسان ها در این سرزمین زندگی می کنند. انسان ها در روزگاران دور نمی توانستند بی دغدغه در راهی قدم گذارند که سخت، ناامن و ناهموار بود.

تاریخچه آسفالت در ایران:
در بسیاری از شهرهای کهنسال ایران از قبیل اصفهان و… خیابان کشی وجود داشته، ولی در پایتخت تا اواسط دوران سلطنت ناصرالدین شاه خیابانی به آن شکلی که فکر می­­ کنید وجود نداشته است بلکه؛ معابرش را کوچه باغ ها و گذرگاه های پیچاپیچ و نامنظمی تشکیل می داد که هیچکدام از آن ها خیابان نام نداشت.
نخستین بار درسال 1267 قمری و در دوران میرزا تقی خان امیر کبیر، برخی کوچه های ارگ بم سنگفر ش شد تا آن­ها برای عبور کالسکه مناسب و آماده شود؛ کالسکه هایی که از فرنگ می آمد یا در کارخانه معیر الممالک ساخته می شد. بعد ها در دهه های پایانی سلطنت طولانی ناصرالدین شاه، آماده سازی سطح معابر به منظور عبور راحت تر کالسکه، درشکه، گاری و… در عرصه راه سازی پایتخت انجام شد. اما هنوز خبری از آسفالت نبود.
تا این که سال 1310 خورشیدی فرا رسید. در این سال پیش از ورود ملک فیصل، پادشاه عربستان به تهران، بلدیه پایتخت شد و تغییر و پیشرفت بزرگی کرد و برای نخستین بار آسفالت را که پدیده جدیدی در صنعت راه سازی به شمار می رفت، وارد صحنه خیابان های تهران کرد. بعدها خیابان باغ شاه (امام خمینی) و خیابان پهلوی (ولی عصر) و دیگر خیابان ها آسفالت شد و به این ترتیب رفته رفته آسفالت نه تنها وارد خیابان ها و معابر تهران، که به تمام شهر ها و جاده های کشور کشیده شد.

آسفالتراه و راهسازی در دین اسلام:
در دین اسلام، هر فرد مسلمان مکلف در صورتی که مستطیع باشد، باید به زیارت خانه خدا برود. به همین دلیل لازم است راهی برای عبور زائران خانه خدا ساخته شود. در زمان خلافت عباسیان بغداد به لحاظ پایتخت بودن و مکه به لحاظ قداست و انجام مناسک حج در وضعی قرار داشت که می بایستی راهی برای ورود به آنها ساخته می­شد. زیارت خانه خدا در پرتو احداث راه ها آسان شد و زائرانی که از سرزمین های شرق به حجاز می رفتند، از دجله گذشته و از راه هایی که احداث آن ها را اعراب از ایرانی ها فرا گرفته بودند، عبور می کردند.
در دوره اسلامی نه تنها راه ها در سطح کشور ایران بسیار گسترش یافت و ایرانیان در روند راهسازی به تجارب ارزنده ای دست یافته بودند به گونه ای که شمال به جنوب، شرق و غرب کشور با راه های مختلف و شاهراه های بزرگ به هم متصل بود، ایجاد بناهایی با ویژگی های گوناگون در شهر و روستاها و جاده های حاشیه کویر و معابر کوهستانی چون کاروانسراها رواج یافت.

آسفالت گوگاسی چیست؟
می دانیم که قیر یکی از مواد اصلی تولید آسفالت است که امروزه قیمت نسبتاً بالایی دارد. در واقع قیمت هر تن قیر بیش از 350 دلار است در حالی که قیمت گوگرد در هر تن 50 دلار است، از این رو گوگرد را می تواند جایگزین خوبی برای قیر در آسفالت دانست. سالانه در کشور حدود یک و نیم تن قیر در ساخت آسفالت استفاده می شود که اگر در یک سوم از آن آسفالت گوگاسی بکار گرفته شود، می توان سالانه حدود 200 هزار تن گوگرد را به این منظور استفاده کرد و به جای آن قیر صادر نمود.
آسفالت گوگاسی بعد از انجام تحقیقات در مقیاس صنعتی تولید شده و در جاده ای بطول دو و نیم کیلومتر در یکی از محورهای نسبتاً پر تردد استان یزد ساخته شده است. بعد از گذشت یک سال و نیم از ساخت این آسفالت در این محور مشخص شد که عملکرد آسفالت گوگاسی در مقایسه با آسفالت معمولی بهتر بوده است.
در آسفالت گوگاسی با رعایت نکات فنی، هیچگونه آلودگی مهمی ناشی از تصاعد ترکیبات گوگرد مشاهده نشده است. همچنین افزایش کیفیت و دوام آسفالت با استفاده از گوگرد به عنوان ماده افزودنی ارزان و در دسترس منجر به جبران نقیصه سنگ های نامرغوب در آسفالت می گردد. امکان ساخت و اجرای آسفالت گوگاسی با ایجاد تغییرات نسبتاً ساده ای در کارخانه های معمولی آسفالت از دیگر مزایای آسفالت گوگاسی است. مصرف مقدار زیادی از گوگرد مازاد تولیدی کشور در صنایع داخلی از دیگر دستاوردهای مهم تولید آسفالت گوگاسی است.

آسفالتآسفالت حفاظتی:
آسفالت حفاظتی به پخش قیر در راه های خاکی، شنی، آسفالتی و بتنی گفته می شود که بلافاصله پس از آن بر روی قیر سنگدانه می ریزند. استفاده از مخلوط های پیش ساخته آسفالتی مانند دوغاب قیری یا میکروسرقیسینگ نیز از روش های دیگر آسفالت محافظتی است. در این نوع آسفالت از قیرهای محلول، قیرآبه ها یا قیر خالص با گرانروی کم استفاده می کنند.
کاربرد آسفالت های حفاظتی در غیر قابل نفوذ کردن بستر راه، افزایش مقاومت لغزشی و سایشی و ترمیم موقت رویه های آسفالتی یا بتنی موجود است. این روش رویه سازی با سرعت و سهولت بیشتری نسبت به آسفالت گرم اجرا شده و نیاز به ماشین آلات و تجهیزات کمتری نیز دارد؛ این ویژگی ها در نهایت باعث می شود آسفالت حفاظتی بسیار مقرون به صرفه تر از آسفالت گرم باشد.

آسفالت محافظتی شامل چهار دسته زیر بوده که هر کدام برای کاربرد خاصی استفاده می شوند:

• چیپ سیلینگ (سطحی یک یا چند لایه ای).
• سیلکوت ها (اندودهای آب بند).
• مخلوط های آسفالتی قیرآبه ای (مانند دوغاب قیری و میکروسرفیسینگ).
• غبارنشانی و روغن پاشی راه (جهت تثبیت راه و جلوگیری از گردوغبار).