میزان ازت، فسفر و پتاسیم موجود در خاک برای انارهای پرورشی

ازت: ازت فراوان ترین عنصر موجود در جو می باشد. و در بین عناصر پر مصرفترین عنصر بوده که به صورت یونهای نیترات NO3-1 و آمونیم NH4+1 و اوره CH4N2O از طریق ریشه ها جذب و پس از انتقال به برگها در سنتز اسیدهای آمینه دخالت و نهایتا پروتئینها را میسازند.

ازت بخش مهمی از سایر ترکیبات آلی نظیر رنگدانه کلروفیل و کوآنزیم ها را تشکیل می دهد. ازت رشد رویشی درخت را تحریک می کند و در صورت مصرف زیاد منجر به ایجاد بافتهای نرم و افزایش پاجوش و تنه جوش در درخت شده و بر فرآیند تولید محصول اثر معکوس می گذارد.

ازت خاک از دو منبع کودهای آلی و شیمیایی تامین می گردند. کودهای حیوانی و کودهای سبز عمده ترین منابع آلی تامین ازت می باشند. کود اوره با 46% ازت و نیترات آمونیوم با 33.5% ازت و نیترات پتاسیم با 20.5% ازت و... از عمده ترین کودهای شیمیایی و منبع تامین ازت می باشند.

نیترات یک آنیون بسیار محلول است که به وسیله خاک جذب نمی شود و از اینرو به راحتی می تواند بطرف ریشه ها حرکت کند و یا به وسیله آبشویی از دسترس گیاه خارج شود. اوره نیز متحرک و علی رغم جذب آسان می تواند با آبشویی از دسترس خارج شود، اما آمونیوم بار مثبت دارد و مثل سایر کاتیونها جذب ذرات خاک می شود و از اینرو تحرک و آبشویی آن محدود است.

اوره به طور کامل در آب محلول بوده و از اینرو تنها ترکیب مطمئن برای استفاده در تانک کود می باشد. سایر ترکیبات ازت امکان انحلال کامل در آب را نداشته و ار اینرو توصیه می گردد به هیچ عنوان از این کودها در تانک کود استفاده نکنید. بی دقتی در این امر به گرفتگی سراسری قطره چکانها منجر می گردد.

در مورد مصرف کود ازت همیشه به نسبت بین ماده آلی کربن C و ماده معدنی ازت N توجه داشته باشید. بهترین نسبت C/N = 10 می باشد که بسیار ایده آل می باشد شما سعی کنید این نسبت در عمل به کمتر از 2 کاهش نیابد از اینرو قبل از تامین کمبود ازت از طریق کود شیمیایی به افزایش ماده آلی خاک اعتنا کنید در غیر اینصورت درختی با قدرت رویش بالا و توان زایشی محدود را به ارث خواهید برد.

نیاز خالص هر درخت بالغ انار به کود ازته حدود 100 گرم در سال می باشد. تامین این عنصر از طریق کودهای شیمیایی نیازمند توجه ویژه ای است. حدود 200 گرم کود اوره 46% تامین کننده نیاز درخت به این عنصر اساسی می باشد. کود اوره بسرعت در آب حل شده و جذب گیاه می گردد، غلظت بالای این کود در اوائل دوره رشد در پایان زمستان می تواند با افزایش رشد رویشی و کاهش گل انگیزی درخت گردد. از اینرو توصیه ما این است که این کود را در 3 نوبت ابتدا یک سوم کود ازته از ترکیبات آمونیوم را در اواخر پائیز و پس از خواب رفتن درخت در اعماق زمین چال کود کرده و تا پایان اردیبهشت و تبدیل شدن میوه ها از تحویل کود ازته همرا آب آبیاری و سایر روشها جدا خودداری کنید. پس از این مقطع بهتر است این کود را در غلضتهای پائین همراه آب آبیاری در چند نوبت برای درخت تا اواخر تیر ماه تامین نمائید. در اواخر دوره رشد نیز تامین کود ازته در غلظت کم همره آب آبیاری جهت کامل شدن میوه ها موثر خواهد بود.

فسفر: فسفر یک عصر تشکیل دهنده تمام بافتهای گیاهی است که به ویژه در بخشهای جوان، گلها و بذرها به مقدار زیادی وجود دارد. وجود این عنصر برای تقسیم سلولی و نمو بافتهای مریسمی ضروری است. فسفر عنصر تشکیل دهنده بسیاری از ترکیبات مانند اسیدهای نوکلئیک، فسفرلیپیدها و کوآنزیم هایی مانند آدنوزین تری فسفات می باشد. نهالهای جوان به فسفر زیادی برای تحریک رشد ریشه ها دارند.

حداکثر فسفر قابل جذب گیاه در PH خاک بین 6.5 تا 7.5 اتفاق می افتد فسفر در خاک به صورت H2PO4-1 و HPO4-2 و PO4-3 قابل جذب است که در فرم اول بیشتر و سریعتر جذب می شود.
کودهای شیمیایی فسفاته در انواع مختلفی نظیر سوپر فسفات 7% و سوپر فسفات تریپل 12% که در آب نسبتا محلولند، همچنین منو و دی آمونیوم فسفات 8.7 و 21 درصد و... که این دو از سنگهای فسفاته تولید شده و بمرور تبدیل و جذب می گردند.

کمبود فسفر بر رشد کلی درخت و ریشه ها اثر گذار است. در این حالت شاخه ها کوتاه و باریک شده برگهای جوان کوچک می گردند و زودتر از سایر برگها میریزند، همچنین گلدهی درختان به طور چشمگیری تحت تأثیر کمبود فسفر کاهش میابد و رسیدن و بلوغ میوه ها نیز به تاخیر می افتد. قرمز شدن ساقه و ارغوانی شدن برگها و خشک شدن نوک برگهای پیرتر از علائم کمبود فسفر می باشد زیرا این کمبود بر تشکیل سریعتر رنگدانه های آنتی سیانین اثر گذار است.

جذب فسفر عملا در خاکهای اسیدی و بازی با محدودیت مواجه است. در خاک اسیدی قوی فسفر به وسیله جذب مخصوص بر روی سطوح ذرات اکسید آلومینیم و آهن رسوب و به صورت فسفات آلومینیم و آهن محبوس می گردد. در خاکهای بازی فسفات کلسیم کم محلول تشکیل می شود و فسفر جذب شده از محلول خاک به وسیله ریشه ها با این فسفر جایگزین می شود و اگر کود فسفری به خاک اضافه شود بیشتر آن برای ریشه ها غیر قابل جذب می باشد.

نیاز خاص سالیانه هر درخت انار به فسفر حدود 45 گرم می باشد که به دلیل دیر جذب بودن میباید یک نوبت در سال و در انتهای پائیز در عمق 30 سانتی خاک چال کود شود. در صورت استفاده از فسفات دامونیم حدود 150 گرم از این کود که حاوی مقادیری ازت نیز می باشد باید مورد استفاده قرار گیرد.

پتاسیم: بر خلاف ازت و فسفر که بخشایی از ساختمان مولکولی بسیاری از ترکیبات آلی در گیاهان را تشکیل می دهند، پتاسیم نمی تواند وارد ترکیبات مهم تشکیل دهنده سلول مانند پروتئین ها، کلروفیل و کربوهیدراتها شود. به عبارتی پتاسیم در گیاه نقش ساختمانی ندارد و علی رغم مشخص نشدن نقش کامل این عنصر، ریشه ها مقدار زیادی پتاسیم را به چرخه سوخت و ساز گیاه وارد می کنند. پتاسیم نقش مهمی در فتوسنتز و ساخت کربوهیدراتها دارد این عنصر فعال کننده سیستم های آنزیمی گیاه است و نقش معنی داری در تعرق گیاهی و آب موجود در سلولهای گیاه دارد. بگونه ای که کمبود پتاسیم از عوامل اتلاف آب درختان محسوب می شود. در مقایسه با فسفر پتاسیم در مقادیر بیشتری در انواع خاکها یافت می شود.

شکل قابل جذب پتاسیم به صورت یون K+1 می باشد. کودهای شیمیایی پتاسه به صورت سولفات پتاسیم با 41.5% پتاسیم، نیترات پتاسیم، کلرور پتاسیم و... می باشند که مورد اول بیشتر رایج می باشد.

گیاهان به مقدار زیادی پتاسیم نیاز دارند و معمولا پتاسیم را از سطح خاک گرفته و روی ریشه ها ذخیره می کنند. با جذب پتاسیم توسط ریشه ها خاک مجاور پتاسیم را در محل ریشه ها آزاد می کند. پتاسیم عموما در سطح رویی خاک از غلظت بالایی برخوردار است. برگردان کردن خاک سطحی و شخم سالیانه بستر خاک به افزایش سطح پتاسیم خاک در محدوده ریشه کمک می کند. از نتایج ملموس خاکپوشهای دوره ای در باغات انار ساوه افزایش سطح پتاسیم خاک می باشد.

نیاز خالص سالیانه هر درخت انار به پتاسیم حدود 50 گرم می باشد. اگر این نیاز توسط سولفات پتاسیم تامین می شود حدود 120 گرم از آن را در دو نوبت اواخر پائیز و اوائل تابستان بمیزان برابر در عمق 20 سانتی خاک چال کنید. توجه داشته باشید تامین پتاسیم لازم در تابستان بر سطح تعرق گیاه اثر مثبت دارد.