خشک سالی و مقابله با آن

خشکسالی یک احساس غریب نیست واقعیتی است که بیش از نیمی از جهان با آن روبروست و همه براین باورند که امسال باید با تشنگی دست و پنجه نرم کنند و همه باید با اراده جمعی و همیشگی خود آماده نبردی سنگین با خشکسالی و کم آبی باشند. در این شرایط دست روی دست گذاشتن و تماشای وضع اسف بار تشنگی آسمان و زمین، کاری عاقلانه نیست، باید از همین امروز دست به کار شد تا بیشتر از این علف زارهای رو به خشکی دو سوی جاده های کشور چشمهایمان را نیازارد و اندوه تشنگی دیم زارهای گندم، یونجه زارها، جالیزهای گوجه و بادمجان، صیفی جات و باغهایمان را بیشتر از این ملتهب نکند حالا باید با تمام وجود احساس کرد که آب معنایی عمیق از تشنگی است.

در شرایط کنونی نیمی از کشور ( 15 استان) در معرض خطر شدید خشکسالی قرار دارند و در حال حاضر نشانه های اولیه خشکسالی در آنها حادث شده است اثرات کشنده خشکسالی بیشتر روی آن دسته از محصولاتی که وابستگی شدیدتری به بارندگی دارند نمایان شده است وضعیت خشکسالی در طی اسفند 1386 و فروردین 1387 در چهل سال گذشته از همه سالها بیشتر بوده است میزان بارندگی از ابتدای سال 1386 تا اول فروردین 1387 حدود 190 میلیارد متر مکعب و میزان متوسط بارندگی در کشور 120 میلیمتر بوده است. این رقم نسبت به دوره مشابه سال قبل 46 درصد و نسبت به دوره طولانی 40 سال گذشته 43 درصد کاهش نشان می دهد.

سرمای شدید زمستان 1386 در بسیاری از شهرهای صنعتی و آلوده مثل تهران، اراک، شیراز، مشهد، تبریز، کرج و اهواز اثرات گلخانه یی زیادی جای گذاشته که همین ها نشان های عمده خشکسالی و کاهش بارندگی است اگر دولت فعلی و دولت های گذشته برای ساختار کشاورزی سرمایه گذاری بنیادی کرده بودند و مزارع ما به آبیاری تحت فشار مجهز بودند امروز خشکسالی نمی توانست آسیب چندانی به کشور وارد کند، اگر دولت تجمیع اراضی و پرداخت تمام هزینه های آبیاری را به کشاورزان به عهده داشت در این صورت کشاورزی به صرفه بود و مهاجرت کشاورزان به شهرها متوقف می شد.

کمبود منابع آبی پایدار از چالش های مهم بخش کشاورزی است سنتی بودن سامانه آبیاری کشور باعث مصرف و هدر روی آب در سطح مزارع است تلاشهای انجام شده در جهت توسعه آبیاری تحت فشار و قطره ای کافی نیست حتی در نقاطی که آبیاری تحت فشار توسعه پیدا کرده میزان مصرف اب کاهش نیافته است زیرا به موازات آن سطح زیرکشت نیز افزایش پیدا کرده است جایگزین کردن روش های جدید و ایجاد پوشش نهرهای آب، جلوگیری از تبخیر آب، پوشش کف کانالهای آبرسانی و جلوگیری از نفوذ آب در خاک از جمله اقداماتی است که باید در مزارع کشور انجام شود.

تا کنون خسارت احتمالی خشکسالی برآورد نشده است اما پیش بینی های انجام شده در صندوق بیمه کشاورزی کشور حکایت از آن دارد که این صندوق احتمالاً با پرداخت 500 میلیارد تومان خسارات مواجه خواهد بود بسیج هفت وزارتخانه برای مقابله با آثار خشکسالی حکایت از گستردگی آثار زیانبار این پدیده دارد. وزارتخانه های کشور، جهاد کشاورزی، اقتصاد، کار، نیرو، بهداشت و دفاع برای کاهش آثار ناشی از خشکسالی بسیج شده اند، وزارت جهاد کشاورزی بایستی از محل تولیدات سایر مناطق نسبت به تأمین علوفه مورد نیاز دام در مناطق دام خیز کشور و مناطق حفاظت شده تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست وارد عمل شود همچنین بایستی راهکارهای تازه برای استفاده بهینه از منابع آبی و اصلاح ضربتی نظام آبیاری کشور واستمرار آن ارائه شود این وزارتخانه موظف است تا برای جلوگیری از شیوع آن دسته از بیماری های دامی که عمدتاً ناشی از خشکسالی هستند در مناطق دام خیز و همچنین مسیر اسکان عشایری، هیئت های ویژه دامپزشکی و پزشکی را به طور مستمر اعزام کند و مراقبت های لازم از دام و طیور انجام شود تمام دامداران باید بدانند که دام مازاد و یا زیان دیده خود از جریان خشکسالی را به افراد فرصت طلب و سودجو نفروشند و این وزارتخانه باید برای خرید دامها برنامه ویژه یی داشته باشد.

وزارت اقتصاد و دارایی باید در این کشاکش سخت به دنبال دریافت بدهی های عقب افتاده ی کشاورزی، عشایری و دامداری نباشد و مهلت پرداخت بدهی ها را به تأخیر بیندازد تا از این رهگذر به آنان کمک قابل توجهی بشود بانکهای عامل باید یک سال بدون دریافت هیچگونه سود و کارمزد و نیز بخشودگی جرائم دیرکرد و وام های قبل خسارت دیدگان یاد شده دریافت اقساط و بدهی های بانکی آنان را به تأخیر بیندازد.

وزارت نیرو باید مدیریت لازم را در مورد بهینه کردن مصرف آب در حوزه های آبریز استانهای تحت تأثیر خشکسالی به کار گیرد و در راستای آن مدیریت مصرف برق موظف است ده درصد برنامه صرفه جویی برق را در سراسر کشور به اجرا در بیاورد از سوی دیگر، تأمین آب آشامیدنی مورد نیاز مناطق شهری و روستایی تحت تأثیر این خکشسالی در این برنامه پیش بینی شده است.

در سال جاری به منظور مقابله با خشکسالی و کاهش خسارت های ناشی از این پدیده انتقال آب با لوله در آبهای زیرزمینی باید مد نظر قرار گیرد زیرا چاه ها بیشترین خسارت را در شرایط خشکسالی متحمل می شوند یکی دیگر از راه های مقابله با خشکسالی کشت گلخانه ای است.

بایستی بدانیم که مشکل و معضل کم آبی تنها مختص ایران نیست بکله طی سال های اخیر به یک معضل جهانی تبدیل شده است عجیب نیست اگر در این عصر و زمانه آب را کیمیا بدانیم نه ترکیب یک اتم اکسیژن و دو اتم هیدروژن.

بحران آب را در ایران جدی است ایران با روند بحران شدید و مزمن آب روبروست که پیامدهای مخرب آن برای نسل های اینده نیز به طور جدی نگران کننده و جبران ناپذیر است. در حال حاضر آب به صورت کالایی اقتصادی، استراتژیک و امنیتی که تحولات منطقه یی و مهمی را رقم می زند درآمده است.

کارشناسان معتقدند که یکی از دلایل هدر رفتن آب فرسودگی شبکه های داخلی مشترکان است منازل قدیمی دارای لوله کشی های بسیار فرسوده می باشند و حدود هشت درصد از هدرروی ها مخصوص چنین شبکه هایی است. یکی از بهترین راهای مقابله با کم آبی تفکیک آب اشامیدنی از سایر مصارف است هزینه یی که برای آب شرب صرف می شود تقریباً ده برابر هزینه سایر مصارف است.

سرمایه گذاری روی آب معدنی از دیگر راه حل های کاهش هدررفتن آب محسوب می شود در واقع دولت ها همیشه از صرفه جویی در آب سخن می گویند اما به وعده هایشان عمل نمی کنند.

تصویر کلی نشان از بدتر شدن اوضاع در سال های آینده دارد زیرا گرم شدن کره زمین موجب کاهش بارندگی و افزایش تبخیر آب و تغییر الگوی ذوب برف ها در مناطق کوهستانی شده است فقط آبریزها و مناطق باتلاقی، ایجاد تعادل در صرفه جویی و مصرف آب، تغییر نگرش ها نسبت به آب، تعمیر تأسیسات زیربنایی فرسوده، افزایش هزینه های کشاورزی برای مصرف آب، کاهش آلوده سازی آب و مطالعه بیشتر سامانه های آبرسانی از سایر راهکارهاست.

روزانه میلیونها تن آشغال و موارد زاید به رودخانه ها، چشمه ها و دریاچه ها ریخته می شود این خود عامل اساسی به خطر افتادن منابع ارزشمند آب است در حالی که هر یک لیتر آب آلوده، 7 لیتر آب قابل مصرف را نیز آلوده می کند.

اکنون همه مردم نفس های خشک یک سال کم باران و بی طراوت را روی پوست خود احساس می کند این دیگر یک احساس غریب نیست واقعیتی است و بیاییم همه دست به دست هم دهیم تا از گردنه خشکسالی عبور کنیم بیاییم همه دعا کنیم خداوندا کشور ما را از دروغ و خشکسالی نجات ده.