بارزترین زیان های آبیاری سنتی

آبیاری از نظر علمی تعابیر مختلفی دارد اما به معنای واقعی کلمه، پخش آب روی زمین جهت نفوذ در خاک برای استفاده گیاه و تولید محصول است. هر چند فقط 15 درصد از زمین های کشاورزی دنیا تحت آبیاری قرار دارند و 85 درصد بقیه به صورت دیم و بدون آبیاری مورد استفاده قرار می گیرند اما نیمی از تولیدات کشاورزی و غذای مردم جهان از همین زمین های آبی حاصل می شود که خود نشان دهنده اهمیت و نقش آبیاری در بخش کشاورزی دارد.

سیستم های آبیاری به سه گروه زیر تقسیم می شوند:

1. سیستم آبیاری سطحی
2. سیستم آبیاری تحت فشار
3. سیستم آبیاری زیر زمینی

روش های سطحی شامل انواع آبیاری هایی است که در آنها برای پخش آب، از نیروی طبیعی ثقل استفاده می شود؛ مانند روش های آبیاری جوی پشته ای، نواری، کرتی، سیلابی و غیره. حال آنکه در سیستم های آبیاری تحت فشار عامل توزیع آب در مزرعه نیروی خارجی است که به آب وارد می شود. از این روش ها می توان انواع آبیاری قطره ای و بارانی را نام برد. روش های آبیاری زیر زمینی شامل عملیاتی است که در آنها سطح ایستایی (سطح آب زیر زمینی) در عمق معینی از سطح زمین کنترل می شود تا صعود مویینه ای آب بتواند نیاز آبی گیاه را تامین نماید. این روش ها در مناطقی کاربرد دارند که لایه های غیرقابل نفوذ در مجاورت سطح زمین وجود داشته و با اصولا سطح ایستایی در منطقه بالا باشد. آبیاری زیر زمینی را نباید با آبیاری زیرسطحی که برای جلوگیری از تبخیر، آب مستقیما وارد منطقه توسعه ریشه می شود، اشتباه کرد. از 88 میلیارد متر مکعب آبی که هر ساله در کشور استحصال می شود، حدود 83 میلیارد متر مکعب آن در بخش کشاورزی مصرف می شود که متاسفانه 63 میلیارد متر مکعب آن به هدر میرود.

با توجه به این آمارها مشخص می شود که تنها چاره کار استفاده از روش های آبیاری نوین برای جلوگیری از هدر رفتن آب است. استفاده از آبیاری بارانی موجب افزایش راندمان آبیاری تا 70 درصد می شود و استفاده از آبیاری قطره ای تا 95 درصد راندمان آبیاری را افزایش خواهد داد. این در حالی است که آبیاری مزارع به روش سطحی حتی با انجام هزینه های گزاف و تسطیح اراضی، راندمان آبیاری از 50 درصد تجاوز نمی کند و در روش سنتی که اکثر اراضی کشور ما به همین ترتیب آبیاری می شوند حتی کمتر از 35 درصد می باشد. این بدین معنی است که اگر از سیستم قطره ای و بارانی استفاده نکنیم، 65 درصد آب مزارع هدر می رود و با احتساب آب تلف شده در کانالهای انتقال، میزان تلفات آب از 75 درصد تجاوز می کند. لذا با استفاده از سیستم های آبیاری تحت فشار می توان از تلفات آب جلوگیری کرد و به یک رشد اقتصادی که بر اساس آن می توان به یک توسعه پایدار اقتصادی - اجتماعی دست یافت.

بارزترین زیان های آبیاری سنتی می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• فرسایش
• شور و قلیایی شدن خاک
• غرقابی شدن یا باتلاقی شدن زمین های کشاورزی
• تخریب زمین های کشاورزی
• اتلاف سود و اتلاف بیهوده آب