گیاه کوشیا

کمبود منابع آب مناسب نگران کننده ترین تهدید در راه توسعه پایدار کشاورزی در ایران است. از طرف دیگر تامین غذای دام نیز یکی از دغدغه های مهم و اهداف کشاورزی کشور است. علاوه بر منابع آب سطحی تجدیدپذیر شور، حجم قابل توجهی از منابع آب زیرزمینی شور نیز موجود است، که با کاشت گیاه کوشیا می توان ازین موانع عبور کرد.

تخمین زده می شود که حدود 1/73 میلیارد متر مکعب منابع آب زیرزمینی شور در حوزه های رودخانه ای مهم کشور وجود داشته باشد که با رعایت موازین زیست محیطی می توانند در راستای تولید در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار گیرند. اهلی سازی گیاهان شور زیست (هالوفیت ها) که در حال حاضر در رویشگاه های طبیعی شور و خشک می رویند، آنها را به عنوان گیاهان زراعی جدیدی معرفی خواهد ساخت. در طرح کاشت گیاه کوشیا به معرفی گیاه کوشیا و مراحل کاشت، داشت و برداشت گیاه برای کشاورزانی که دارای منابع آب بسیار شور هستند پرداخته می شود.

معرفی گیاه کوشیا
کوشیا (جارو) از خانواده اسفناجیان یک گیاه دو لپه علفی یکساله است که به دلیل داشتن سیستم ریشه ای گسترده و عمیق با نواحی خشک به خوبی سازگاری دارد. این گیاه می تواند تا عمق پنج متری خاک نفوذ کند و ریشه های جانبی آن تا فاصله هفت متری نیز گسترش یابد.

کوشیا می تواند در خاکهای بسیار شور رشد کند و تنها گیاهی باشد که در این مکانها دیده می شود. در واقع کاشت گیاه کوشیا در نواحی خشک و نیمه خشک می تواند انجام شود. این گیاه گزینه مناسبی برای کشت سال اول اراضی بسیار شور باشد که کشاورز به تازگی قصد کشت در آن را دارد.

کوشیا در ایران دارای توده های بیرجند، بروجرد، سبزوار، اصفهان و ارومیه است. همچنین در یک توده نیز دارای تنوع زیادی از لحاظ میزان پربرگی است.

خاک مناسب
جوانه زنی در pH کمتر از دو و بیشتر از 12 کاهش می یابد. مانند سایر گیاهان، کوشیا برای جوانه زنی نیاز به رطوبت دارد. هنگامی که بذرهای کوشیا در سطح خاک قرار می گیرند 74 درصد جوانه زنی دارند و هنگامی که در عمق 3 میلیمتری قرار می گیرد 57 درصد از بذرها جوانه می زنند. برای آماده سازی زمین برای کاشت گیاه کوشیا نیاز است شخم و دیسک زده شود.

بهتر است بذر در سطح خاک پاشیده شده و بر روی آن با ماله مقدار کمی خاک داده شود تا با حرکت آب جابه جا نشوند. در مناطقی که امکان بارندگی بهاره وجود داشته باشد می توان کوشیا را در سطح زمین پراکنده کرد که پس از وقوع بارندگی های بهاره و رسیدن دمای هوا به حدود 5 تا 10 درجه سانتیگراد سبز خواهد شد.

زمان کاشت، تراکم بوته و عمق کاشت

کاشت بهاره گیاه کوشیا (فروردین) برای تولید علوفه و کشت تابستانه (تیر) برای تولید دانه مناسب است. به منظور تولید علوفه میزان 4 کیلوگرم در هکتار بذر کوشیا برای کشت کافی است. وزن هزار دانه کوشیا 0/77 گرم است. از آنجایی که بذر کوشیا قوه نامیه خود را سریع از دست می دهد نیاز است که بذر هر ساله تهیه شود. بهترین تراکم برای تولید بذر، 20 بوته در مترمربع و برای تولید علوفه، 30 بوته در متر مربع و بهترین فاصله ردیف نیز 50 سانتیمتر است.

مراحل رشدی آن
بذر کوشیا با رسیدن دمای هوا به 5 تا 10 درجه سانتیگراد در طول یک روز جوانه می زند. بیشترین درصد جوانه زنی بذر در محیط غیر شور است و با افزایش میزان شوری آب تاخیر در سبز شدن و رشد اولیه گیاهچه می شود. گرچه کاشت گیاه کوشیا به دلیل جوانه زنی سریع می تواند در خاکهای بسیار شور نیز به خوبی انجام شود. بعد از سپری شدن مرحله سبز با افزایش شوری آب تا 28 دسی زیمنس برمتر در بیرجند 36 درصد کاهش عملکرد مشاهده شد.

در حالی که در استان گلستان تا شوری 21 دسی زیمنس بر متر کاهش معنی داری در میزان تولید زیست توده مشاهده نشد. در استان خراسان رضوی نیز افزایش شوری آب تا 23 دسی زیمنس برمتر، تأثیری در میزان تولید زیست توده نداشت.