پرورش گیاه قهوه

پرورش گیاه قهوه
فقط برخی از گونه های گیاه قهوه را جهت حصول دانه هایشان پرورش می دهند. امروزه گونه "Coffea Arabica" با طعم ملایم در حدود 80 - 75 درصد کل قهوه های تولیدی دنیا را تشکیل می دهد درحالی که گونه "Coffea canephora" با طعم تلخ کمتر از 20 درصد تولید جهانی قهوه به خود اختصاص داده است. گونه "C. Arabica" در حقیقت اولین گونه زراعی جنس قهوه می باشد که برای بیش از یک هزار سال در منطقه جنوب غربی شبه جزیره عربستان کشت می گردیده است. میوه های قرمز تا ارغوانی رنگ درختچه های قهوه را اصطلاحاً "گیلاس های قهوه" می نامند که شباهت بسیاری به میوه های شفت نظیر آلبالو دارند اما آنها در حقیقت از نوع "سته های برمادگی رُست" محسوب می گردند. هر میوه قهوه حاوی 2 عدد بذر لوبیایی شکل می باشد که موسوم به "لوبیاهای قهوه" هستند ولیکن آنها جزو لوبیاهای حقیقی محسوب نمی شوند. در حدود 10 - 5 درصد میوه های قهوه فقط حاوی یک عدد بذر هستند که موسوم به "سته نخودی" می باشند. آنها از نظر ظاهری کوچک تر و مدوّرتر از میوه های عادی قهوه هستند.

چنین میوه هایی را غالباً از بقیه مجزا ساخته و با قیمت نازل تری بفروش می رسانند و یا ندرتاً بدور می ریزند. آنگاه که گیاه در مناطق گرمسیری پرورش می یابد، بحالت درختچه ای به ارتفاع لغایت 3/5 - 3 متر در می آید. اغلب گونه های اهلی قهوه بهترین وضعیت رشد را در اقالیم گرمسیری، اراضی نسبتاً مرتفع، خاک های مرطوب و زهکش دار، رطوبت نسبی بالا، میانگین دمایی خنک و بسترهای حاصلخیز بروز می دهند اما آنها هیچ گاه قادر به تحمل یخبندان ها نیستند. گونه "C. Arabica" در بهار سال سوم تا پنجم پس از کاشت به گلدهی می نشیند و گل های ستاره ای و سفید رنگش به میوه های سته ای بقطر نیم اینچ تبدیل می گردند. آنها این روند را به مدت 60 - 50 سال ادامه می دهند گواینکه گزارش هایی برای باردهی به مدت بیش از 100 سال نیز وجود دارند. گل هایش بسیار معطرند. میوه هایش به 9 ماه وقت برای رسیدن به مرحله بلوغ نیازمندند. آنها بدواً سبز رنگ هستند ولی به مرور به تیرگی می گرایند. هر کدام از میوه های آن حاوی 2 عدد بذر هستند که همان دانه های قهوه می باشند. آنها پس از طی مراحلی به مصرف تهیه نوشیدنی قهوه می رسند.

ازدیاد
گیاه قهوه را می توان از طرق زیر تکثیر نمود:

1. کاشت بذور
2. قلمه های ساقه
3. خوابانیدن هوایی

گیاه قهوه را به راحتی از طریق بذور تکثیر می کنند، برای این منظور باید از بذور مرغوب و عاری از آفات و بیماری ها بهره گرفت. اینگونه بذور را می توان از مراکز فروش معتبر تهیه نمود. ازدیاد آن از طریق قلمه زنی نسبتاً دشوار است ولی اینکار را می توان با قطعاتی از ساقه های جوان درختچه قهوه قبل از چوبی شدن آنها انجام داد.

هرس درختچه قهوه
میوه دهی اقتصادی درختچه های قهوه از سال ششم آغاز می گردد و برای حدود 10 سال ادامه می یابد درحالی که درختچه قهوه بیش از 60 سال عمر می کند. در صورتیکه درختچه قهوه را هرس نکنند و به همان حال به رشد ادامه دهد آنگاه به ارتفاع 16 - 15 فوت دست خواهد یافت. امروزه ارتفاع درختچه های قهوه را در اکثر ایستگاه های پرورش در حد 6 فوت مدیریت می نمایند تا:

• اولاً بالاترین راندمان محصول حاصل شود
• ثانیاً در برداشت میوه ها تسهیل گردد

هرس سرشاخه های گیاه قهوه در بهار باعث می گردد که آنها دارای شاخه و برگ های متراکم گردند و سیمای جذاب تری کسب نمایند. برای اجرای هرس باید از قیچی باغبانی تمیز استفاده گردد. هرس درختچه های قهوه را بگونه ای انجام می دهند که شاخه های اصلی با زاویه 45 درجه قرار گیرند سپس مابقی شاخه ها را از فاصله 1/4 اینچی هر برگ محوری یعنی جائیکه برگ به ساقه متصل است، قطع می کنند.

کوددهی
درختان قهوه قادر به تولید گل و میوه بدون افزودن کود نیز هستند اما برای کسب بهترین نتایج و بالاترین عملکرد باید از مارس تا اکتبر به صورت هر 3 - 2 هفته یکبار و در سایر مواقع سال یعنی از نوامبر لغایت فوریه به صورت هر ماهه به کوددهی اقدام کرد. بهترین نوع کود برای تقویت گیاه قهوه را می توان کودهای محلول با ترکیب 10 - 10 - 10 از NPK توصیه نمود.

آفات گیاه
گیاه قهوه گاهاً تحت تهاجم آفاتی نظیر: "شپشک های آرد آلود" (mealy bugs)، شته ها (aphids) و کنه ها (mite) واقع می شود. نشانه های تهاجم شامل مشاهده: شبکه ای از تارها بر روی درختچه ها، انبوهی از پودرهای سفیدرنگ و یا حشرات بر روی آن می باشند. که آن را باید به محض مشاهده آفات و یا آثار خسارات آنها سمپاشی نمود تا مانع گسترش صدمات در سایر بخش ها گردید. همواره از سموم مناسب با غلظت های توصیه شده به عنوان آخرین راه حل برای کنترل آفات و بیماری های گیاه بهره مند شوید.

برداشت میوه های قهوه
میوه های قهوه تماماً همزمان به مرحله رسیدگی نمی رسند لذا باید فقط میوه های کاملاً رسیده را برداشت نمود. بدینگونه میوه های سبز و نارس را هیچ گاه نباید برداشت کرد. وجود شرایطی چون بارندگی فراوان و متعاقباً درخشش خورشید می تواند باعث بلوغ کامل میوه های قهوه گردند.