روش های تولید روغن هسته خرما

.

روش های تولید روغن هسته خرما
خرما از محصولات عمده کشاورزی ایران است و حدود 60 درصد وزن خشک آن را قند تشکیل می دهد. مناطق عمده کشت خرما در ایران استان های خوزستان، هرمزگان، بوشهر، سیستان و بلوچستان، فارس، کرمان می باشد. میزان تولید خرما در کشور در سال 1376، 877 هزار تن بوده است. به دلیل نامرغوب بودن حدود 30 درصد خرمای تولید شده در کشور مستقیماً جذب بازار مصرف نمی شود و می بایست در واحدهای صنایع تبدیلی و فرآوری تبدیل به فرآورده های با ارزش شود. این فرآورده ها به دو بخش تخمیری و غیر تخمیری تقسیم بندی می شود. از آنجاکه خرما حاوی درصد زیادی قند است، لذا به عنوان منبع کربنی در فرایندهای تخمیری استفاده می شود.

آماده سازی هسته های روغنی

شامل قسمت های توزین، تمیز کردن، خردکردن و واجد شرایط کردن هسته ها برای روغن کشی (پختن) و پرک کردن (فیلک کردن) است. اعمال خشک کردن و پوست گیری نیز می تواند بر حسب فرآیند و هسته ای که روغن کشی می شود به این مراحل اضافه می شود.

1. تمیز کردن: در این مرحله هسته خرما از ضایعات و خار و خاشاک جدا شده و به صورت هسته بدون ضایعات در می آید.
2. خرد کردن هسته: پس از جداسازی هسته، مرحله خرد کردن انجام می شود. بهترین راندمان و کیفیت روغن زمانی به دست می آید که از هسته بندی با مش 20 انجام شود. آزمایشات روغن کشی با استفاده از دستگاه سوکسله و حلال 406 -AW براساس 10/167 AOAC صورت گیرد.
3. عمل پختن: برای سهولت در آزاد شدن چربی در فرآیند پرس مکانیکی، عمل حرارت دادن بکار برده می شود. رطوبت نقش مهمی در واکنش پختن و بدون رطوبت کافی عمل پختن به خوبی انجام نمی شود. آب یا بخار یا هر دو معمولاً برای افزودن رطوبت مصرف می شود. دستگاه های معمول برای پختن هسته های روغنی، دیگ های پخت استوانه ای عمودی یا افقی است. فرآیند پختن شامل دو مرحله پختن مرطوب و سپس خشک کردن (تا حد رطوبت3 درصد) است. در دستگاه های عمودی (دودکش مانند) هسته ها در یک مخزن پخته و خشک می شوند. دستگاه های افقی برای پختن بوده و خشک کردن فقط در تانک افقی جداگانه انجام می شود. مزیت دستگاه های افقی پخت بر دستگاه عمودی این است که در دیگ های افقی ماده خام به سرعت به درجه حرارت مورد نظر می رسد، در حالی که در دیگ های دودکشی زمان بیشتری لازم است. آنزیم ها مدتی فعالیت داشته و این امر سبب افت کیفیت روغن هسته خرما و کاهش ارزش غذایی کنجاله می شود، یا موادی آزاد کند که کاتالیست هیدروژناسیون را غیر فعال کند. اگر آنزیم ها در ماده وجود داشته و یا به دلایلی دستیابی به زمان کافی برای نگهداری در دستگاه پخت میسر نباشد، استفاده از دو دیگ افقی که به طور ردیفی قبل از خشک کن قرار گرفته اند، می تواند مفید باشد. در دیگ های افقی امکان اینکه قدری از ماده خام بتواند به سرعت به سمت انتهای تخلیه دستگاه حرکت کرده و قبل از پختن کامل از دستگاه خارج شود، وجود دارد.

استخراج روغن

استخراج به سه طریق زیر در صنایع متداول است:

1. فشردن یا پرس کردن: به دو روش سرد و گرم یا ترکیبی از این دو استفاده می شود. در روش پرس به دلیل دمای بالای عملیات، روغن تا حدی میسوزد و همین امر باعث ضربه زدن به کیفیت روغن گردیده و رنگ روغن کدر می شود. به همین دلیل روش حلال به روش پرس ترجیح داده می شود؛ در استخراج روغن هسته خرما روش پرس کاربرد دارد. چربی مایع یا روغن خارج شده از پرس دارای 15-20% ماده جامد غیرچرب است که معمولاً در دو مرحله از روغن خارج می شود، ابتدا در تانک ته نشینی مواد جامد ته نشین شده و جدا می شوند و سپس روغن از یک فیلتر پرس قاب صفحه عبور کرده و صاف می شود.
2. استخراج با حلال: به دلیل پایین بودن درجه حرارت هنگام استخراج با حلال، روغن حاصله بهتر از روغن استخراج شده توسط اسکروپرس است که عمل استخراج در درجه حرارت بالاتری انجام می شود. حلال مقداری از ناخالصی ها را که در هنگام پرس کردن با روغن خارج نمی شود، در خود حل می کند. بنابراین روغن استخراج شده با حلال دارای مقدار بیشتری ناخالصی در مقایسه با روغن استخراج شده با اسکروپرس است.
3. استخراج به وسیله پیش پرس و سپس توسط حلال: در یک کارخانه استخراج روغن هسته خرما هدف کاهش روغن باقیمانده در ماده جامد تا حداقل ممکن است. این مقدار کمتر از یک درصد و مقدار مطلوب نیم درصد است. در واقع آخرین قسمت روغن قابل استخراج از مواد جامد اصولاً روغن نبوده، بلکه فسفاتیدها و ترکیبات غیر گلیسریدی است.