خصوصیات الیاف پشم

بازده پشم

چون پشم از گوسفند تهیه می شود به آن پشم خام چرب نیز می گویند. این وجه تسمیه به این دلیل است که لانولین موجود در پشم به آن ظاهر و حسی روغنی می بخشد. پشم همچنین حاوی مواد گیاهی، خاک و سایر ناخالصی ها است. به منظور پاک شدن از چربی ها، خاک و سایر ناخالصی ها از پشم، از فرآیند پشم شویی و به منظور پاک شدن پشم از اجسام گیاهی، از فرآیند کربونیزاسیون استفاده می شود.

تفاوت بین وزن پشم خام چرب به وزن پشم تمیز به عنوان بازده پشم شناخته می شود. به طور کلی، پشم های حیوانی ظریف نسبت به پشم های حیوانی متوسط و ضخیم، بازده کمتری دارند. بخش اعظم آن نیز به مقدار چربی موجود در پشم بستگی دارد. معمولا بازده مورد انتظار بین 45% تا 70% است.

قطر الیاف

قطر الیاف احتمالا مهم ترین عامل برای تعیین کیفیت پشم و ارزش آن است. با افزایش قطر الیاف، نحوه استفاده از پشم نیز تغییر می کند. الیاف حاوی قطر بزرگ تر، کارآیی خوبی در فرآیند نمدمالی ندارند، اما به دلیل اینکه آنها محکم تر هستند و کمتر احتمال دارد در طول کاردینگ و فرآیند شانه زنی از هم باز شوند، لذا برای تولید فرش و قالیچه بسیار مناسب هستند. الیاف با قطر کوچک تر یا پشم نازک برای تولید پوشاک و منسوجات مناسب می باشند.

از قطر الیاف برای تعیین درجه پشم استفاده می شود. درجه بندی سیستم آمریکایی براساس ارزیابی ظاهری الیاف پشمی انجام می گیرد. درجه بندی در این سیستم بر پایه نژادهای مختلف گوسفندی است. پایه اصلی درجه بندی براساس پشم گوسفند مرینوس است و پشم سایر نژادها براساس درصدی از پشم مرینوس طبقه بندی می شود.

درجات پشم های مختلف با استفاده از سیستم آمریکایی درجه بندی بر اساس نژاد و سیستم درجه بندی استاندارد ASTM نشان داده می شود. عدد مربوط به درجه ASTM، به تعداد نخ هایی به طول 560 یارد در یک پوند وزن مربوط می شود که می توانند از بالا به هم تنیده شوند (پشم تمیز).

موج و فر یکی دیگر از خصوصیات پشم است که با قطر الیاف ارتباط دارد. فر در واقع میزان پیچ و تاب پشم است. پشم های با فر زیاد که یکنواخت هستند، به طور معمول کیفیت بالاتری دارند. با این حال پشم با فر خیلی زیاد می تواند مانند پشم با فر خیلی کم در فرآوری مشکل ایجاد کند. پشم های با فر خیلی کم در فرآیند پشم شویی بیشتر در هم می روند و حالت نمدی پیدا می کنند، در حالی که پشم های با فر زیاد بیشتر ممکن است در فرآیند شانه زنی و کاردینگ به هم گره بخورند و حالت گلوله ای پیدا کنند.

مواد گیاهی

مواد گیاهی موجود در پشم بیشتر شامل ذرات علوفه و همچنین ذرات خاردار گیاهی، بذرها، شاخه های کوچک، برگ ها و علف ها می شوند. مواد گیاهی طی فرآیندی به نام پشم شویی از پشم گوسفند جدا می گردند. معمولا در پشم وجود مقدار مشخصی از مواد گیاهی مورد انتظار است. با این حال اگر مقدار مواد گیاهی موجود در پشم از یک حدی بیشتر باشد، به عنوان یک نقص قلمداد شده و باعث کاهش قیمت پشم می شود.

چندین روش برای به حداقل رساندن مقدار مواد گیاهی موجود در پشم وجود دارد که از جمله آنها می توان به برداشتن پشم شکم گوسفند، برداشتن پشم روی سر و اطراف سرین گوسفندان و برداشتن تکه های کود یا گندله های پشم اشاره کرد. تغذیه دقیق گوسفندان برای جلوگیری از آلودگی نیز می تواند مقدار مواد گیاهی مزاحم موجود در پشم را کاهش دهد.

رنگ الیاف

اگر قرار نیست الیاف رنگ شوند و اگر قرار است به رنگ روشن درآیند، سفیدی پشم بسیار مهم خواهد بود. برای جدا کردن قسمت های پشت گوسفند که زرد و کثیف و آغشته به فضله و ادرار هستند، باید پشم های نرم و ظریف گوسفندی که از گوسفندان تهیه می شوند، دورگیری گردند. تولیدکنندگانی که مایل به تهیه یک پشم بسیار مرغوب هستند، گوسفندان خود را در تمام طول سال در یک جای سرپوشیده نگهداری می کنند تا از آلودگی و تغییر رنگ پشم جلوگیری کنند.

وجود الیاف رنگی در پشم به دلیل محدود کردن کاربردهای پشم بر قیمت آن تأثیر می گذارد. این الیاف رنگی ممکن است از خود گوسفند یا الیاف تیره تر پشم، مانند پشم کله، شکم یا پاهای گوسفند تشکیل شود. الیاف رنگی ممکن است شامل پشم های رنگ شده نیز باشند.

پشم های رنگی که به صورت طبیعی از پشم گوسفندهای رنگی به دست می آیند، معمولا برای افرادی که به صورت دستی کار بافت یا ریسندگی را انجام می دهند، یک بازار تخصصی ایجاد می کنند. این پشم ها که در بازارهای اصلی فروخته می شوند به دلیل استفاده محدود در فرآیند رنگرزی دچار افت قیمتی می شوند.

طول و مقاومت الیاف

طول استیپل یا الیاف بر نحوه استفاده از پشم تأثیر می گذارد. الیاف بسیار کوتاه در فرآیند نمدمالی مورد استفاده قرار می گیرند. طول استیپل به سه دسته تقسیم می شود: استیپل (الیاف کوتاه)، پشم شانه فرانسوی و پشم مناسب بافت پارچه. طول الیاف پشمی تأثیر مستقیمی در سرعت ریسندگی، شماره نخ و کیفیت نخ دارد.

اندازه و شکل الیاف

پشم گوسفند به شکل الیاف چین دار دارای قطر 16 تا 40 میکرومتری است و طول کلی آن به 35 تا 350 میلیمتر می رسد. پشم معمولاً توسط پشم چینی سالانه برداشت می شود. بنابراین طول الیاف عمدتاً با نرخ رشد تعیین می شود که به نوبه خود هم به عوامل ژنتیکی و هم محیطی بستگی دارد.

الیاف پشم مارینو به طور معمول 50 تا 125 میلیمتر طول دارند. آن ها دارای چین و چروک (انحنای) نامنظم هستند و الیاف ریز آنها عموماً میزان رشد پایین تر و چین بیشتری را نشان می دهند. سطح الیاف به عنوان نتیجه ای از لایه خارجی با هم پوشانی سلول های پوست شکل می گیرد. تاکنون مهم ترین بعد، قطر الیاف بوده است.

الیاف پشم طیف وسیعی از قطر را نشان می دهند که مانند طول الیاف به ژنتیک و هم محیط زندگی بستگی دارد. الیاف های درشت پشم (حدود 25 تا 70 میکرومتر) در فرش ها استفاده می شوند، در حالی که الیاف ریز پشم مارینو (10 تا 25 میکرو متر) به دلیل نرمی در پوشاک مورد استفاده قرار می گیرند.

جذب آب

پشم یک الیاف آبدوست (جاذب رطوبت) است که می تواند مقدار زیادی آب را با تغییر رطوبت نسبی اطراف الیاف، جذب و دفع کند. در نساجی معمولا میزان آب جذب شده به عنوان درصدی از وزن خشک بیان می شود. این موضوع به بازیابی ارتباط دارد و با مقدار آب متفاوت است، یعنی جرم آب موجود در الیاف به عنوان درصدی از کل جرم الیاف به همراه جرم آب بیان شده است.

هیسترزیس یا پسماند بیان شده در خط هم دمای جذب آب پشم نیز مشاهده می شود. بیشترین میزان رطوبت نسبی در دفع نسبت به جذب، 2 درصد بیشتر است. چربی اشباع شده پشم حدود 33 درصد است که از سایر الیاف بیشتر می باشد.وقتی که پشم آب را جذب می کند، گرما آزاد می شود. این کار با کمک به بافر پوشنده لباس در برابر تغییرات ناگهانی محیط، راحتی را افزایش می دهد.

همچنین جذب آب توسط پشم منجر به بهبودهای دیگری در راحتی، هنگام استفاده از لباس می شود. در یک رطوبت نسبی مشخص، جذب آب پشم و پوست مشابه است. به همین دلیل لباس های پشمی به عنوان یک بافر عالی در طول فعالیت فیزیکی عمل می کنند که با انتقال عرق از روی پوست نتیجتاً مقدار رطوبت خود را نزدیک به سطح رفاه و راحتی نگه می دارند. یک محصول جدید پشمی که برای لباس ورزشی فعال (SportWool TM) طراحی شده است از خواص تنظیم کننده رطوبتی پشم استفاده می کند.

خصوصیات حرارتی

در طول رنگ آمیزی و اتمام کار پشم، هیچ ذوبی از الیاف رخ نمی دهد. با این وجود هنگام پردازش مخلوط هایی از پشم و الیاف مصنوعی که به دمای بیشتری نیاز دارند، باید با احتیاط عمل کرد.

خواص کششی

خواص کششی پشم کاملاً متغیر هستند، اما الیاف منحصربه فرد به طور معمول در 65% RH و 208 درجه سانتیگراد، سفتی (سختی) برابر با N/ktex 110 تا 140 (140 تا 180 MPa) دارند، همچنین ازدیاد طول آنها برابر با 30 تا 40 درصد و مدول اولیه آنها برابر باN/Ktex 3000 تا2100 (7/2 تا 9/3 GPa) است.

پشم های گره خورده یا پشم های نمدی

گاهی اوقات ممکن است الیاف پشمی به هم فشرده شوند و حالتی نمدی پیدا کنند. این حالت زمانی پیش می آید که الیاف ریز، فر و موج کمی داشته باشند. پشم های گره خورده یا پشم های نمدی جز الیاف با کیفیت پایین در نظر گرفته می شوند، زیرا ضایعاتی هستند که در فرآیند کاردینگ به دلیل شکسته شدن الیاف در هنگام ریش ریش شدن آنها تولید می شوند. پشم های گوسفندی ریز و نازک که دارای فر و موج کمی هستند باید دستچین شوند.