پارچه پنبه شیری

پارچه پنبه شیری چه نوع پارچه ای است؟

پنبه شیر نوعی از پارچه است که از طریق پودر کازئین موجود در شیر تولید می شود. این نوع از پارچه که به نام الیاف شیر یا الیاف کازئین نیز شناخته می شود، با تعدادی ماده دیگر ترکیب می گردد تا آنها را با بافت و کشش مشابه پنبه فراهم نماید. این روزها بیشتر الیاف کازئین با آکریلونیتریل مخلوط می گردند. بنابراین پنبه شیر در حقیقت یک الیاف ارگانیک نیست و معمولا به عنوان مصنوعی یا نیمه مصنوعی در نظر گرفته می شود.

جالب اینجاست که یک طراح مد آلمانی به نام آنکه دوماسک ادعا کرده است که حالتی از پنبه شیر را فقط از طریق الیاف کازئین تولید نموده است. گفته این طراح نشان می دهد که او توانسته است این نوع از پارچه را به صورت کاملا ارگانیک تولید نماید. شرکت خانم دوماسک، Qmilk نام دارد. ایشان عنوان کرده است که پس از اینکه یکی از اعضای خانوادش به بیشتر انواع لباس ها حساسیت پیدا کرد به نوع خاصی از سرطان مبتلا شد، بنابراین ایده توسعه یک نسخه از پارچه کازئین که بدون مواد مصنوعی باشد، به ذهنش خطور کرد.

او مجذوب پتانسیل الیاف شیر گردید، اما از روش های تولید متداولی که برای ساخت این پارچه مورد استفاده قرار می گیرد، ناامید شد. دوماسک روش تولید پارچه کازئین خودش را بدون استفاده از هیچگونه ماده شیمیایی توسعه داد. او ادعا می کند که همه لباس های شرکت Qmilk از طریق ضایعات شیر تولید شده توسط لبنیاتی های آلمان که نتوانسته اند توسط انسان مورد مصرف قرار گیرند، ساخته می شوند.

در حال حاضر تولید پنبه شیر در سراسر جهان بسیار محدود است. هر چند که این پارچه در اوایل دهه 20 میلادی شاهد دوران اوج خودش بود، اما به دلیل ارزان بودن و رایج شدن دیگر پارچه های مصنوعی یا نیمه مصنوعی، روند تولید آن با کاهش رو به رو گردید. هر چند که نمی توان انتظار داشت که پنبه شیر ساخته شده با آکریلونیتریل به محبوبیت خاصی دست پیدا کند، اما ممکن است که پارچه کازئین خالص به دلیل خواص آلرژی منحصر به فرد و فرآیند تولید سازگار با محیط زیستی که برای تولید این منسوج به کار برده می شود، بتواند با گذشت زمان دوباره به محبوبیت برسد.

تولید کنندگان منسوج در سراسر جهان بر روی پتانسیل الیاف مبتنی بر پروتئین متمرکز شده اند تا مسائل زیست محیطی مرتبط با تولید پنبه و دیگر محصولات زراعی استیپل را حل نمایند.مصرف کنندگان به دلیل نرمی و لطافت پنبه شیر، برای این محصول ارزش بسیار زیادی قائل هستند و اغلب برای محصولات صنعت پوشاک که در تماس مستقیم با پوست قرار دارند، از این محصول استفاده می شود.

با این حال تولید الیاف کازئین نسبتا مشکل است، به همین دلیل بیشتر مصرف کنندگان نمی توانند مزایای این پارچه را تجربه کنند. کسانیکه توانسته اند تا لباس های تولید شده از پنبه شیر را بر تن نمایند، برای آنها قابلیت های جذب رطوبت بسیار بالای این پارچه ثابت گردیده است. همچنین پارچه کازئین خالص را می توان در دماهای بالا نیز مورد شستشو قرار داد. اما چون این پارچه حاوی آکریلیک است، بنابراین شکل های نیمه مصنوعی آن را فقط می توان در آب سرد یا گرم شست.

پارچه پنبه شیری چگونه تولید می شود؟

فرآیند استفاده شده جهت تولید این نوع از پارچه به الیاف کازئین ساخته شده بستگی دارد. با این حال مهم نیست که کدام نوع از پارچه کازئین تولید شده است، چون گام اول در تولید این منسوج، به دست آوردن شیر است. در بیشتر حالت ها، شیر استفاده شده برای تولید پنبه شیر، ضایعات شیر است که نمی توان آن را مصرف کرد. این محصول معمولا به طور مستقیم از لبنیات به دست می آید و برای تولید آن لازم است که چربی و آب از شیر گرفته شود.

محصول نهایی ظاهر مشابهی با پودر پروتئینی مبتنی بر شیر دارد، اما پروتئین کازئین برای تولید پارچه هنوز به استخراج از طریق این ماده پودر شده نیاز دارد. شیر پودر شده سپس حل می گردد و تصفیه می شود تا هر گونه ماده ای که کازئین نیست از آن جدا شود. پس از این مرحله، فرآیند تولید به روشی که مورد استفاده قرار می گیرد، وابسته است.

فرآیند تولید اصلی برای پارچه کازئین مستلزم غوطه وری کازئین پودر شده در قلیا است تا یک محلول ایجاد شود که از نخ ریس عبور داده می شود. بعد از اینکه این محلول از نخ ریس عبور داده شد، در اسید سولفوریک غوطه ور می شود تا قلیای آن حذف گردد. الیاف حاصل سپس کشیده می شوند و به نخ ریسیده می گردند. آنها با نمک های آلومینیومی و فرمالدئید برنزه می شوند تا به نخ منسوجات قابل استفاده تبدیل گردند. تشخیص مشکلات این روش تولید آسان است. فرمالدئید سمی است و انواع دیگری از مواد شیمیایی در این فرآیند مورد استفاده قرار می گیرد که ممکن است برای کارگران، محیط زیست و مصرف کننده نهایی مضر باشد.

روش مدرن تولید الیاف شامل پیوند زدن شیمیایی کازئین خالص به آکریلونیتریل در فرآیندی به نام کوپلیمریزاسیون پیوندی (graft copolymerization) است. این فرآیند مستلزم استفاده از فرمالدئید یا هر گونه ماده شیمیایی دیگری که در روش اصلی تولید الیاف کازئین از آن استفاده می شود، نیست، اما آکریلونیتریل به عنوان یک ماده سمی و سرطانزا شناخته می شود. اگرچه روش مدرن کارآمدتر و ایمن تر است، اما هنوز هم مشکلاتی در این روش وجود دارد.

اخیرا طیف وسیعی از تولید کنندگان پنبه شیر گزارش کرده اند که ظرفیت جدیدی جهت تولید شکل های پایدار و کشسان این منسوج بدون ترکیب کردن آن با هیچگونه ماده مصنوعی وجود دارد. از قرار معلوم این روش تولید جدید با محیط زیست سازگاری بیشتری دارد و در نتیجه محیط ایمن تری را برای کار فراهم می آورد، اما فقط یک مشکل در این زمینه وجود دارد: اطلاعات کاملی موجود نیست تا ماهیت دقیق فرآیندهای استفاده شده جهت ساخت این شکل پایدار از پارچه کازئین را توضیح دهد.

مثلا سازندگان شرکت Qmilk ادعا کرده اند که فرآیندهای تولید آنها هیچگونه ضایعاتی را به وجود نمی آورد و پارچه های آنها کاملا زیست تجزیه پذیر هستند. با این حال آنها توضیح نداده اند که از چه روشی برای عدم استفاده از موادی مانند آکریلونیتریل یا فرمالدئید در فرآیند تولیدشان بهره برده اند. اگر پارچه کازئین بسیار محبوب شود، بیشتر احتمال دارد تا مقالات پژوهشی و دیگر منابع اطلاعاتی در مورد جزئیات ساخت این نمونه جدید کاملا ارگانیک پنبه شیر منتشر گردد. در حال حاضر چاره ای به غیر از اعتماد کردن به وعده های سازندگانی مانند Qmilk وجود ندارد. در حالت کلی می توان هفت مرحله زیر را برای تولید این پارچه در نظر گرفت:

• به دست آوردن شیر: شیر استفاده شده جهت ساخت پنبه شیر از ضایعات این محصول که قابل استفاده نیستند، به دست می آید و معمولا مستقیما از طریق لبنیات می توان آنها را گرفت.
• تخمیر کردن شیر: سپس چربی و آب از شیر گرفته می شود.
• استخراج پروتئین کازئین: شیر پودر شده سپس حل و تصفیه می گردد تا هر گونه ماده ای که در آن کازئین وجود ندارد، از بین رود.
• غوطه وری در قلیا: کازئین پودر شده در قلیا غوطه ور می شود تا یک محلول به وجود آید. این محلول سپس از نخ ریس (اسپینتر) عبور داده می شود.
• حذف کردن قلیا: برای حذف کردن قلیا، محلول در اسید سولفوریک غوطه ور می گردد.
• نخ ریسی کردن به نخ: الیاف حاصل شده سپس کشیده می شوند و به نخ ریسیده می گردند.
• مرحله تکمیل نهایی: آنها با نمک های آلومینیومی و فرمالدئید برنزه می شوند تا به نخ منسوجات قابل استفاده تبدیل گردند.