پارچه دمشقی چیست؟

پارچه دمشقی چیست؟

پارچه دمشقی نام خود را از شهر دمشق، یعنی جاییکه خاستگاه و مبدأ تولید این پارچه است، گرفته است. پارچه دمشقی به خاطر الگوهای تو در تو و پشت و رو مشهور است. این پارچه به دلیل زیبایی و طرح های منحصر به فردش از ارزش بسیار بالایی برخوردار است.

با این حال تولید پارچه های دمشقی با الگوهای پیچیده به وسیله ماشین آلات مدرن نساجی در این روزها آسان شده است. معمولا پارچه های دمشقی از ابریشم، پنبه یا پشم ساخته می شوند، اما امروزه بافت های مصنوعی پارچه های دمشقی نیز در دسترس است.

تاریخچه پارچه دمشقی

اولین بار در سندی متعلق به قرن چهاردهم در فرانسه، به پارچه «دمشقی» اشاره شده است. در آن زمان کشورهایی که در داخل مرزهای فرانسه و ایتالیا قرار داشتند مرکز تجارت جهان محسوب می شدند، بنابراین بیشتر انواع مختلف منسوجات قبل از اینکه از یک نقطه به نقطه دیگر منتقل شوند، توسط بازرگانان فرانسوی مورد بازرسی و دسته بندی قرار می گرفتند.

دقیقاً معلوم نیست که مردم خاورمیانه از چه زمانی شروع به بافت الگوهای پارچه دمشقی کرده اند، اما مورخان عقیده دارند که پارچه های دمشقی، تابی، توییل، تاپستری (tapestry) و لمپاس جزء پنج محصول اصلی نساجی در روزهای باشکوه دوره بیزانس و عربها بوده اند. در قرون وسطی، این نوع از پارچه در همه جا به جز در اسپانیا که تا قرن پانزدهم در اشغال مسلمانان بود، از محبوبیت کمی برخوردار بود.

هر چند که ابریشم، محبوب ترین ماده اولیه برای ساخت پارچه دمشقی در طول دوره رنسانس و عصر روشنگری بوده است، اما بافندگان هنوز هم در حال امتحان کردن بافت پارچه دمشقی با پشم و پنبه نیز هستند. در اروپای غربی چون امکان دسترسی به کرم های ابریشمی موجود در آسیا وجود نداشت، بنابراین پارچه های دمشقی ابریشمی به یک کالای لوکس برای اشراف تبدیل شده بودند.

پارچه دمشقی امروزی

این روزها پارچه دمشقی بخش اعظم شکوه و عظمت خود را از دست داده است، زیرا تولید آن بسیار ارزان و فراوان شده است. به خصوص در قرن بیستم با ظهور الیاف پتروشیمیایی، پارچه دمشقی نیز به یک پارچه ارزان قیمت تبدیل گشت، چون ماده اولیه آن به راحتی در دسترس قرار می گیرد.اختراع ماشین های بافندگی ژاکارد کامپیوتری، امکان بافت خودکار پارچه های دمشقی را فراهم کرده است که همین امر باعث کاهش هزینه ها و امکان دسترسی بیشتر به منسوجات دمشقی شده است.

احتمالاً پارچه دمشقی هیچ وقت محبوبیتی را که در چند قرن اول میلادی داشته است را دوباره به دست نمی آورد، اما باز هم الگوهای تو در توی بافت پارچه های دمشقی که در صنایع دستی وجود دارند، جز تاریخ بسیاری از جوامع و مردم آنها محسوب می شوند و بشریت همچنان پارچه دمشقی را به عنوان یک جز اساسی از فرهنگ و هنر پیچیده انسانی حفظ می کند.

پارچه دمشقی در مقابل پارچه زربفت (brocade)

با وجود اینکه پارچه دمشقی و زربفت طرز بافت متفاوتی دارند، اما معمولاً موارد استفاده از آنها مشابه است. پارچه زربفت از چندین رنگ مختلف نخ که دارای طرح یکسانی هستند، تشکیل می گردد، اما پارچه دمشقی معمولاً با نخ تک رنگ بافته می شود.

فرآیند بافت آنها نیز متفاوت است؛ بافت پارچه زربفت، "شل تر" است، در نتیجه تارهای آن شل و ول است و به راحتی نخ نما می شود. پارچه دمشقی با وجود اینکه تنها از نخ تک رنگ تشکیل می شود، اما با دوام تر است (البته پارچه دمشقی در رنگ ها و بافت های مختلف هم وجود دارد).