نساجی بدون ضایعات

در این مطلب قصد داریم تا به روش های ابتکاری برش الگو که توسط طراحان برای کاهش ضایعات پیش مصرف در زنجیره تامین منسوجات یا مد مورد استفاده قرار می گیرند، نگاهی بیندازیم.سالانه در جهان حدود 400 میلیارد متر مربع پارچه تولید می شود.

15 درصد این مقدار، یعنی حدود 60 میلیارد متر مربع در هنگام برش به ضایعات تبدیل می گردد. خبر خوب این است که استفاده مجدد از هر تن منسوجات دور ریخته شده از ورود 20 تن گاز دی اکسید کربن به جو جلوگیری می نماید. در این مطلب قصد داریم تا به برخی از روش های پرکاربرد طراحی برای کاهش ضایعات اشاره کنیم.

رویکردهای طراحی بدون ضایعات

دو رویکرد اصلی در زمینه طراحی بدون ضایعات وجود دارد. در رویکرد اول برای عینیت بخشیدن به یک طرح و استفاده حداکثری از پارچه از تکنیک برش الگوی تخت استفاده می گردد. در رویکرد دوم از تکنیک های رسم الگو برای بررسی چگونگی از کار درآمدن الگو در اطراف بدن شخص، بدون اینکه هیچ نتیجه ثابتی مفروض باشد، استفاده می شود.

در هر حال هدف، حذف 100% ضایعات در طی مراحل ساخت است؛ دستیابی به این هدف این همیشه ممکن نیست و شاید مقدار کمی از ضایعات باقی بماند. از باقیمانده های اضافی پارچه می توان برای ساخت اقلام کاربردی مانند روکش، پوشش، دکمه، نوار دوزی لب پارچه یا اقلام دکوری مثل تکه دوزی ها و تزئینات استفاده کرد.

یک پازل غول پیکر

در تکنیک برش الگوی تخت باید مطمئن شویم که تمام قطعات الگوی لباس مثل یک پازل غول پیکر در کنار هم قرار می گیرند، بنابراین هیچگونه فضای اضافی مانند طرح های اضافی نباید بین قطعات الگو وجود داشته باشد تا هدر برود.

در این روش دانستن عرض پارچه و داشتن درک درستی از عرض مورد نیاز پارچه برای طرحتان الزامی است. این دو اصل باید همزمان با هم در نظر گرفته شوند. لاک و مهر کردن حرارتی، برش لیزری یا ادغام کردن آستین به عنوان بخشی از طرح، روش های کاهش میزان درز پارچه هستند، چون مقدار درز را در طرح کلی کاهش می دهند.

ممکن است کارخانه ها بر روی ایجاد فواصل اضافی درزها برای چرت پارچه اصرار داشته باشند، اما اگر این روش ها به طور کامل از چرخه کار حذف نشوند می توانند کمک شایانی به کاهش ضایعات پارچه نمایند. لزوماً لازم نیست که سجاف از خط لای باز پارچه تبعیت کند و می تواند در خلال دستیابی به عملکرد مورد انتظار، وسیله ای برای ادغام کردن شکل های عجیب ضایعات در طرح باشد.

پیشگامان عرصه طراحی بدون ضایعات

تعدادی از طراحان در حال کار بر روی رویکرد برش الگوی تخت به منظور به حداقل رساندن ضایعات هستند و یا می خواهند این روش را با سایر روش های طراحی مانند کار کردن مستقیم بر روی استند ترکیب نمایند:

تس ویفورت یک طراح استرالیایی و برنده جایزه Reddress Award است که در اجرای طرح های بدون ضایعات تخصص دارد. وی اولین مجموعه خود را برای R Collective کار کرد. برند R Collective یک نشان تجاری فعال در عرصه بازآفرینی و مستقر در هنگ کنگ است  که از الگوهای فاقد ضایعات استفاده می کند. وی با یک تولید کننده پوشاک تایلندی همکاری کرد، از مهارت آنها استفاده نمود و از نرم افزارشان برای دستیابی به حداکثر کارآیی در طرح خود بهره برد.

دامنه وسیع مجموعه R Collective به دلیل فرم چسبان لباس های این مجموعه قابل توجه است و همین ثابت می کند که اگر طرح های بدون ضایعات به دست شخص مناسبی بیفتند می توانند برای برندهای تجاری کارآیی بیشتری داشته باشند.تیمو ریسانن، استادیار طراحی مد و پایداری در مدرسه طراحی نیو پارسونز (Parsons New School) در نیویورک و نویسنده مشترک کتاب مورد تحسین منتقدان با عنوان «طرح مد بدون ضایعات (Zero Waste Fashion Design)، یک متخصص برجسته در جهان در زمینه برش بدون ضایعات به شمار می آید.

کتاب او که با همکاری طراح نیوزیلندی به نام هالی مکیلن (Holly McQuillan) تالیف شده است، مرجعی در این زمینه محسوب می شود و هر کسی که بخواهد به صورت دقیق و کامل در زمینه طراحی بدون پسماند تحقیق کند باید آن را مطالعه نماید.تیمو توضیح می دهد که چگونه هنگام ایجاد یک طرح جدید ابتداً یک نیمرخ از آن را رسم می کند و سپس قبل از اینکه آخرین جزئیات را طراحی کند به جانمایی تکه های الگوی روی پارچه نگاهی می اندازد. اما مکیلن روش دیگری دارد. او برای بررسی طرح از نظر میزان انطباق آن با ایده آل های خود، طرح اولیه چیدمان الگو را در کنار طراحی لباس آماده می کند و دستمال های کاغذی طرح دار را برای لباس خود تهیه می نماید.

تیمو ریسانن می گوید: «این کار نیاز به یک طراح ماهر دارد تا به طور همزمان لباس را به عنوان یک جسم سه بعدی و یک الگوی تخت تصور کند. در عین حال وی باید سعی نماید تا قطعات الگو را مثل یک پازل در کنار هم قرار دهد. ساخت یک لباس نامناسب یا گشاد آسان است. اما ساخت چیزی که به نظر خوب بیاید و متناسب با بدن شخص باشد، یک چالش واقعی است».

غلبه بر چالش های تولید

نمره بندی در هنگام کار با الگوهای بدون ضایعات می تواند بسیار مشکل باشد. طراحی لباس متفاوت برای هر اندازه ای به خصوص در مقیاس های بزرگ بسیار دشوار است. هزینه اضافه این امر باید در موقعیت یابی بازار لحاظ گردد و باید در مقابل صرفه جویی های ناشی از کاهش ضایعات پارچه یک حالت متعادل در نظر گرفته شود. استفاده از تکه های الگوی تو در تو در اندازه های مختلف و لباس های متفاوت در هنگام ترسیم طرح برای دستیابی به حداقل هدر رفت پارچه، روش دیگری است که می تواند بسیار کارآمد باشد. در ضمن شرکت های بزرگ می توانند پارچه را در عرض های مختلف نیز خریداری کنند.

کاهش استفاده از پارچه

برش الگوی بدون ضایعات به معنای استفاده از پارچه بیشتر نیست. هالی مکیلن نشان داده است که تهیه یک شلوار از 75 سانتی متر پارچه امکان پذیر است که نسبت به الگوی شلوار معمولی بسیار کمتر است. هالی می گوید که معمولاً درباره هزینه های روش بدون ضایعات از او سوال می شود او نیز می گوید میزان پارچه مورد استفاده در روش برش بدون ضایعات به میزان قابل توجهی کمتر از برش الگوهای معمولی است. کار روی خط راه پارچه و استفاده از پارچه چاپ دیجیتال در تکه های الگو، امکان برش را در چند جهت فراهم می کند و همین خود باعث به حداقل رساندن ضایعات می شود.

به حداکثر رساندن خلاقیت در مورد ضایعات

چالش های کار در درون محدودیت های برش الگوی بدون ضایعات باعث شده تا طراحان روش های ابتکاری مانند تکنیک های برش الگوی قدیمی را کشف نمایند که این امر خود باعث زیبایی شناسی جدید و استفاده از نیمرخ های تجربی شده است:

فرح فلوید که یک برند لباس زنانه است، تکه های الگوی خود را براساس شکل مستطیلی ترسیم می کند تا آنها به صورت یک شبکه در سراسر پارچه در کنار هم قرار گیرند؛ بنابراین هیچ گونه ضایعاتی تولید نمی شود. استفاده جسورانه از رنگ ها، هندسه طرح های این برند را برجسته کرده است.

جولیان رابرتز، طراح انگلیسی و عضو کالج سلطنتی هنر، روش تفریق پارچه را ابداع کرده است و آن را در سراسر جهان تدریس می کند. وی با ایجاد سوراخ هایی بر روی پارچه، و سپس استفاده از این سوراخ ها برای به نخ کشیدن پارچه و آویزان کردن آن روی بدن شخص، فرم های تندیسی فوق العاده ای می سازد. استفاده از این روش باعث می شود تا بتوان لباس ها را به اشکال مختلف پوشید، بنابراین علاوه بر تولید یک لباس انعطاف پذیر، دوام آن نیز بیشتر می شود.

زوریتا (Zurita) یک برند لباس زنانه معاصر شیلیایی است که برای طراحی لباس هایش از نیمرخ هندسی لباس های پیش کلمب  به منظور به نمایش گذاشتن منسوجات دستباف، الهام می گیرد. این برند اشکال معاصر مینیمال، و پارچه های دستباف صنایع دستی که در مرکز برند DNA قرار دارند را به نمایش می گذارد.

جمع بندی

استفاده از نیمرخ های تجاری که باعث صرفه جویی در استفاده از پارچه در مقایسه با برش الگوهای معمولی می شوند؛ به واسطه طرح های ابتکاری و استراتژی های طراحی امکان پذیر هستند.برای فرم های تجربی و شکل هایی با ظاهر کاملاً معاصر از تکنیک هایی مثل تفریق، اشکال هندسی مشبک و روش های آویزان کردن پارچه استفاده کنید.تکه های الگوی لباس و ترسیم الگوی کلی باید همزمان در طی روند طراحی ایجاد شوند؛ این امر لازمه دستیابی کارخانه به دوام تجاری است.