بسته بندی با کاغذ و مقوا تا چه اندازه پایدار است؟

با توجه به اینکه بسیاری از برندها به بسته بندی های کاغذی و مقوایی به جای بسته بندی های پلاستیکی روی آورده اند، در اینجا این سوال مطرح می شود که آیا آنها واقعاً گزینه پایدارتری هستند؟بسته بندی در نقطه دید بسیاری از برندها قرار دارد.

بزرگ ترین خرده فروشی مد اینترنتی اروپا، یعنی Zalando متعهد شده است که پلاستیک های یکبار مصرف را تا سال 2023 حذف کند. در ضمن فروشگاه اینترنتی ASOS در سال 2019 به ابتکار جهانی پلاستیک بنیاد الن مک آرتور پیوسته است. این شرکت قصد دارد تا سال 2025، حجم بسته بندی را در برند تحت مالکیت خود کاهش دهد.

از نظر بسیاری از برندها، کاغذ و مقوا یک راه حل سریع محسوب می شوند که به آنها کمک می کنند تا سریع تر به اهداف خود در زمینه کاهش مصرف پلاستیک دست پیدا کنند. برند Marks and Spencer، کیسه های پلاستیکی تولیدی خود را با نسخه های کاغذی آنها جایگزین کرده است. در ضمن برند اچ اند ام (H&M)، کیسه های پلاستیکی داخل فروشگاهی خود را با کیسه های کاغذی جایگزین کرده و در حال برنامه ریزی برای جایگزینی کیسه های پلاستیکی فروشگاه اینترنتی خود با کیسه های کاغذی است.

اما شرکت های تولید کننده پلاستیک با تأکید بر اینکه پلاستیک از دوام بیشتری برخوردار است، و در تولید و حمل نقل (به دلیل داشتن وزن کمتر)، گازهای گلخانه ای کمتری منتشر می کند، با این نوع گرایشات در حال مقابله هستند. آیا این خبر جعلی است یا واقعاً باید تحت تأثیر آن قرار گیریم؟ قصد داریم در ادامه این مطلب، نگاهی دقیق تر به تأثیرات زیست محیطی بسته بندی های مقوایی و کاغذی بیندازیم.

تأثیرات زیست محیطی بسته بندی های مقوایی و کاغذی

شیب انتشار گاز کربن

کاغذ نسبت به پلاستیک برای تولید به انرژی بیشتری نیاز دارد. آمارها در این زمینه متفاوت است، اما تصور می شود مصرف انرژی تولید کاغذ سه برابر پلاستیک باشد. در ضمن کاغذ به دلیل داشتن وزن بیشتر به حمل و نقل بیشتری احتیاج دارد. طبق استاندارد PAC Worldwide، وزن جعبه های مقوایی کنگره ای برابر با 0.7 پوند است، در حالی که وزن یک پاکت حبابی در حدود 0.05 پوند تخمین زده می شود. در نتیجه نیاز به حمل و نقل بیشتر باعث انتشار بیشتر گازهای مضر و افزایش مصرف سوخت می گردد.

این یافته ها در ارزیابی چرخه عمر کاغذ و مقوا لحاظ شده است. از نظر این رویکرد کاغذ به طور کلی دارای تأثیرات زیست محیطی بالاتری نسبت به پلاستیک است. به همین دلیل برخی از برندها پلاستیک را ترجیح می دهند. برند ASOS پس از انجام تجزیه و تحلیل LCA بر روی بسته بندی های خود تصمیم گرفته است تا به جای استفاده از کاغذ و مقوا از پلاستیک برای بسته بندی مرسولات فروشگاه اینترنتی استفاده کند.

در عوض خرده فروشی فست فشن در حال آزمایش طرح کیسه پستی با قابلیت استفاده مجدد است.
اما LCA همیشه واقعیت ها را به درستی منعکس نمی کند. آنها اغلب بر انتشار گاز کربن تأکید دارند و تأثیرات پایان عمر یک محصول، استخراج مواد اولیه برای تولید محصول و انتشار مواد شیمیایی خطرناک در هنگام تولید محصول را در نظر نمی گیرند.

مطالعه ای که توسط سازمان دوستداران زمین اروپا و سازمان غیر دولتی اروپای بدون ضایعات انجام شده است، در این زمینه می گوید که بسیاری از مطالعات (LCA) «فرض می کنند که 100% جریان ضایعات وارد شده به محل دفن زباله، یا سوزانده و یا بازیافت می شوند. این در تضاد با واقعیت است، زیرا بخش قابل توجهی از بسته بندی ها وارد زیست بوم زمینی و دریایی می گردند».همچنین LCA تمایل دارد تا بر روی ارزیابی اثرات کاغذ ساخته شده از مواد بکر متمرکز شود. در این زمینه کاغذ بازیافتی با صرفه جویی 70% در مصرف انرژی، بسیار کارآمدتر است.

افشاگری در مورد نرخ های بازیافت

معمولاً برای بازار گرمی گفته می شود که کاغذ و مقوا گزینه های پایدارتری هستند، زیرا هم زیست محور محسوب می شوند و هم قابلیت بازیافت دارند. نرخ بازیافت آنها به طور متوسط 5 برابر پلاستیک است و در ضمن زیست تخریب پذیر هستند. اما در عمل چه اتفاقی می افتد؟

اولین مسئله ای که وجود دارد به تمایل مصرف کنندگان به انجام درست بازیافت ضایعات مربوط می گردد. تقریباً دو سوم خانوارهای انگلیسی (66%) اظهار داشته اند که نسبت به آنچه باید در سطل بازیافت قرار دهند، مطمئن نیستند. بیش از سه چهارم از آنها (76%) یک یا چند قلم را به مجموعه بازیافت خود اضافه می کنند که به صورت محلی پذیرفته نیست. در ضمن آلودگی مواد غذایی و سایر مواد مخلوط شده با کاغذ مسئله را بغرنج تر می کند. تصور می گردد که در ایالات متحده، 25% تا 30% زباله هایی که به بازیافت منتهی می شوند به دلیل آلودگی ناشی از مواد غذایی و سایر مواد، دفن شده یا سوزانده می گردند.

مشکل برون سپاری فرامرزی ضایعات

دومین مسئله اصلی این است که چه اتفاقی برای پسماندهای ارسال شده جهت بازیافت می افتد؟ نرخ بازیافت کاغذ و مقوا در ایالات متحده و اروپا به نظر مناسب می آید، اما اگر کمی دقیقتر به آمارها نگاه کنیم، متوجه می شویم که تصویر چندان دلچسب نیست.گزارش رسانه های معتبر در سال 2019 نشان داده است که فقط کسری از زباله های ارسال شده برای بازیافت واقعاً بازیافت می شوند. نرخ بازیافت براساس مقدار ضایعات ارسال شده برای بازیافت محاسبه می شود و نه مقدار زباله ای که واقعاً بازیافت می گردد.

با توجه به اینکه چین در حال متوقف کردن واردات ضایعات است، در نتیجه زباله ها به کشورهای کم درآمد جنوب آسیا راه پیدا کرده اند. این موضوع یک مشکل کوچک نیست. انگلستان در سال 2016، 74% زباله های خود را به چین صادر کرده است، هم اکنون این جریان به سمت کشورهای جنوب شرق آسیا از مالزی و بنگلادش گرفته تا ویتنام منحرف شده است. همچنین تقریباً 80% کوره های زباله سوزی ایالات متحده در جوامع کم درآمد واقع شده اند.

بسیاری از ضایعاتی که صادر می گردند، هرگز به یک کارخانه بازیافت حتی نزدیک هم نمی شوند و در نهایت به دلیل نشتی در امتداد زنجیره ارزشی و یا عدم توانایی این مقاصد جدید در بازیافت زباله هایی که دریافت می کنند  یا به محل دفن زباله منتقل می شوند و یا سوزانده می گردند.

طبق گفته اتحادیه جهانی گزینه های جایگزین سوزاندن زباله (GAIA)، رویه های ضعیف مدیریت پسماند در این کشورها منجر به آلودگی آب و محصولات زراعی، و شیوع بیماری های تنفسی در جوامع محلی شده است.
باید دید که آیا کشورهای ثروتمند به دنبال توسعه امکانات برای حل این مسئله در داخل کشور خودشان هستند و یا همچنان در راستای حل مشکل زباله های خود به خارج از کشور چشم دارند؛ در حال حاضر این مسئله عظیمی برای صنعت زباله محسوب می شود و موضوعی است که برندها هنگام ارزیابی گزینه های بسته بندی باید به آن توجه داشته باشند.

زیست تخریب پذیری، بله، اما در چه شرایطی؟

همه ما شنیده ایم که کاغذ چاپ روزنامه ها از محل های دفن زباله نشات می گیرد. این روزنامه ها بعد از گذشت بیش از 40 سال نیز قابل خواندن هستند. اگر چه کاغذ و مقوا به خاطر قابلیت هایی که دارند، پیشروی زیست تخریب پذیری هستند، اما تجزیه کاغذ در محل های دفن زباله نه تنها می تواند به اندازه پلاستیک طول بکشد، بلکه بر خلاف پلاستیک که کربن را برای همیشه از خود جدا می کند، در انتشار گاز متان نیز نقش مهمی دارد.

با این حال تفاوت آشکاری که بین آنها وجود دارد این است که کاغذ و مقوا بر خلاف پلاستیک در صورت ورود به اقیانوس ها و آبراهه ها تهدیدی برای محیط زیست محسوب نمی شوند. چون یافتن اطلاعات مشخص در مورد نشت کاغذ و مقوا، و تأثیر آنها بر محیط زیست دشوار است؛ بنابراین امکان مقایسه مستقیم بین کاغذ و پلاستیک وجود ندارد.

جنگل زدایی به خاطر تولید کاغذ

ابعاد تولید کاغذ گسترده است. به گفته سازمان Greenpeace، سالانه در سطح جهان حدود 4 میلیارد درخت برای تولید کاغذ قطع می گردد. قطع درختان و از بین رفتن مزارع درختان صنعتی منجر به تخریب جنگل های طبیعی، و در نتیجه نابود شدن تنوع زیستی و انتشار گاز دی اکسید کربن می شود.استفاده از کاغذهای دارای گواهینامه FSC راه حلی است که بسیاری از برندهای تجاری بر روی آن کار می کنند؛ اما سازمان Greenpeace خاطر نشان می کند که میزان عرضه فعلی الیاف دارای گواهینامه FSC محدود است و در برخی از کشورها حفظ جنگل های طبیعی را تضمین نمی کند.

با وجود اینکه استفاده از کاغذ بازیافت شده به شکل محسوسی اتکا به مزارع صنعتی را کاهش می دهد، اما به طور کلی باعث حذف آنها نمی گردد.کاغذهای بازیافتی مانند بیشتر پنبه ها به دلیل طول کوتاه الیاف و برای اینکه کیفیتی مشابه کیفیت کاغذهای درجه یک و استحکام مناسبی داشته باشند، نیاز به مواد افزودنی دارند. آمارهای سازمان DEFRA نشان می دهد که به عنوان مثال کارخانه های تولید کاغذ در بریتانیا تقریباً از 75% الیاف بازیافتی و 25% الیاف بکر برای تولید کاغذ استفاده می نمایند.

آلودگی کارخانه های کاغذ سازی

تولید کاغذ صنعتی از نظر مصرف آب، پر مصرف محسوب می شود. در ضمن کاغذسازی صنعت آلوده کننده ای (از نظر زیست محیطی) به شمار می آید. طبق گفته صندوق جهانی توسعه (World Wide Fund)، صنعت تولید کاغذ و خمیر کاغذ بزرگ ترین مصرف کننده صنعتی آب در کشورهای پیشرفته است. برای تولید یک ورق کاغذ، 5 لیتر آب لازم است.

چین، ایالات متحده و ژاپن سه تولید کننده برتر کاغذ در جهان هستند که سطح تولید چین در زمینه آلودگی آب واقعاً نگران کننده است. مطالعه منتشر شده در ژورنال Cleaner Production در سال 2019 نشان می دهد که با وجود پیشرفت های انجام گرفته در طول دهه گذشته در زمینه مصرف آب و کنترل پساب کارخانه های تولید کاغذ در چین، باز هم میزان تخلیه پسماندها قابل توجه است.

تخلیه پسماندهای ناشی از تولید کاغذ و خمیر کاغذ از کارخانه ها، بر روی زیستگاه آبزیان، و زندگی و سلامت جوامع محلی تأثیر منفی می گذارد. با این حال آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده دریافته که کاغذهای بازیافتی نسبت به کاغذهای ساخته شده با مواد بکر، 35% کمتر باعث آلودگی آب می شوند و 74% کمتر هوا را آلوده می نمایند؛ در ضمن بسیاری از کارخانه ها برای مقابله با این مسائل بر روی فن آوریهای سبزتر سرمایه گذاری می کنند.

رشد بسته بندی محصولات

در حالی که بسیاری از برندها در تلاشند تا حجم بسته بندی های خود را کاهش دهند و به گزینه های پایدارتر روی بیاورند؛ اما این اثر با رشد دو رقمی فروش تجارت الکترونیک کاهش پیدا کرده و همین خود منجر به افزایش سالانه حجم بسته بندی ها شده است.

بر اساس شاخص حمل و نقل بسته های پستی پیتنی بویس، حجم بسته های پستی بین سال های 2014 تا 2016 بیش از 48% در سراسر جهان افزایش پیدا کرده است، یعنی از حدود 44 میلیارد به 65 میلیارد رسیده است. همین شاخص پیش بینی می کند که حجم بسته بندی از سال 2017 تا سال 2021، سالانه 20% افزایش پیدا کند.

یک آمار تامل برانگیز دیگر که از سوی سازمان حفاظت از جنگل کانوپی به دست آمده و در Sourcing Journal نیز گزارش شده است، نشان می دهد که بیش از نیمی از کاغذ تولید شده در سطح جهان قرار است به بسته بندی تبدیل شود که خود شامل 241 میلیون تن جعبه حمل و نقل، کارتن های مقوایی، لفافه های بسته بندی و سایر بسته بندی های کاغذی تولیدی سالانه می شود.