ترکیبات میوه آمله و کشت آن

جنس Phyllanthus دارای بیش از 900 گونه است که تنوع بالایی از نظر فرم های رویشی شامل گونه های علفی یک ساله و چندساله، بوته ای، بالارونده و آبزی توزیع شده در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری با کاربردهای گوناگون دارد. از آن جمله، درخت آمله می باشد که بیش از 3500 سال در هند سابقه کشت و پرورش داشته و کاربردهای مختلف دارویی و غذایی برای آن ذکر شده است. این گیاه خزان کننده است که می تواند ارتفاعی تا 18 متر داشته باشد، البته در هنگ کنگ و بورنئو تا 32 متر گزارش شده است. تنه آن ناصاف، با پوستی قهوه ای مایل به خاکستری، لایه لایه و با گره های متعدد می باشد و دو نوع شاخه تولید می کند. یکی شاخه های معین کوتاه ( 10 تا 20 سانتیمتر)، نابالغ و انتهایی که حامل گل، برگ و میوه بوده و سالانه خزان می کنند. دیگری شاخه های بلند نامعین که نابارورند و رشد سالانه آن را باعث می شوند.

برگ های آن بدون کرک، سبز روشن، نازک و پر مانند، به طول 10 تا 13 و عرض 2 تا 3 میلی متر بوده و بدون دمبرگ و به صورت متناوب به شاخه ها متصل می شوند. خزان برگ ها از ماه آبان شروع شده و در فاصله بهمن تا فروردین ماه که شاخه های جدید ظاهر می شوند، درختان بدون برگ هستند. یکی از ویژگی هایش این است که شاخه های بارور یکساله، همراه با برگ متصل به آن، در آخر فصل ریزش می کنند. درخت آمله نیاز زیادی به نور دارد (بیش از 12 ساعت در روز). به نوع خاک حساسیتی ندارد و در طیف وسیعی از خاک ها اعم از لوم شنی تا رسی، سنگین تا سبک و کمی اسیدی تا کمی قلیایی، قابل کشت است. این گیاه در خاک بسیار قلیایی مکانیزم تغذیه اش دچار اختلال می شود و برای رشد و شکوفایی بهتر، باید در زمین های با زهکشی مناسب و خاک عمیق لومی شنی حاصلخیز و غنی کشت شود. این گیاه به آتش سوزی مقاوم است و می توان گفت، اولین گیاه است که بعد از آتش سوزی، بازیابی می شود.

بلوغ این درخت کند است و میوه دهی از 5 تا 8 سالگی آغاز می گردد. سیستم ریشه ای عمیق و کم بودن میزان شاخ و برگ، باعث شده است که بتواند در اقالیم مختلف رشد کند به طوری که وجود آن در مناطق گرمسیری، نیمه گرمسیری، خشک، نیمه خشک و مرطوب، گزارش شده است. در مناطقی با بارش 600 تا 800 میلی متر، می تواند به صورت دیم عملکرد خوبی داشته باشد. درختان جوان، حساس به باد گرم، خشکی و درجه حرارت پایین هستند ولی درختان بالغ، نه تنها تحمل انجماد را دارند، بلکه تا دمای 46 درجه سانتی گراد را به خوبی تحمل می کنند و بومی هند، نپال و سریلانکا و جنوب شرقی آسیا و چین بوده و در هند، چین، ژاپن، آمریکا، مالزی و سنگاپور به طور گسترده کشت می شود. گستره جغرافیایی پراکنش آن از کشورهای میانمار تا افغانستان، سریلانکا، چین، مالزی، اندونزی، سنگاپور، تایلند، کوبا، پورتوریکو، هاوایی و حتی عراق و ایران نیز می باشد.

ترکیبات میوه آمله

اسید اسکوربیک، ترکیب شاخص در میوه آمله است که به گرما، اکسیژن و نور حساس بوده و به وسیله اکسیداسیون، از بین می رود. لذا در طول فرآیندهای پس از برداشت، مانند تمیز کردن، خشک کردن، ذخیره سازی، پخت و پز و فرآوری، 45 % تا 60 % این ترکیب امکان تخریب دارد. وجود تانن ها در این میوه تا حدی از اکسیداسیون کامل اسید آسکوربیک جلوگیری می کند. تانن ها در میوه نارس، 18 % تا 35 %، در پوست ساقه 8% تا 21 % و در برگ 22 % تا 28 % گزارش شده است. از ترکیبات دیگر آمله می توان به آلکالوئیدها (مخصوصاً آلکالوئید فیلمبین)، فلاونوئیدها، ساپونین ها و ترپنوئیدها اشاره کرد. دانه ها حاوی اسانس هستند که اجزای آن شامل: بتا کاریوفیلن، بتا بوربونن، بورنئول، پنتادکانول، هپتادکانول، تیمول، اوژنول و نرول می باشد.

روغن غیر فرار دانه به رنگ زرد مایل به قهوه ای و شامل 44 % لینولئیک اسید، 28 % اولئیک اسید، 6% تا 9% لینولنیک اسید، 3% اسید پالمتیک و 1% میریستیک اسید می باشد. مقدار پروتئین آن 3 برابر و ویتامین C آن 160 برابر سیب است. همچنین دارای غلظت بالاتری از اسید گلوتامیک، پرولین، اسید اسپارتیک، آلانین و لیزین نسبت به سایر میوه ها می باشد. همچنین 6 ترکیب فنلی جدید در این میوه شناسایی شده است. ترکیبات دیگری مانند متیونین، کوریلاژین، کوئرستین، گلوکز، اسید گالیک، چبولاژیک اسید، چبولینیک اسید، ایزواستریگتینین و ترکیبات فلاون گلیکوزیدی نیز در این میوه گزارش شده است.