گیاه شناسی بلوبری برای کشت

بلوبری Blueberry درختچه ای خزاندار، بومی شمال آمریکا و مناطقی از اروپا می باشد و در این مناطق به طور گسترده ای کشت و کار می شود. این میوه از جدیدترین میوه های ریز می باشد. پرورش بلوبری در قرن 22 صورت گرفت. میوه های آن سته یاحبه آبی رنگ و خوراکی می باشند که ارزش غذایی بالایی دارد. میوه های بلوبری یا مستقیما مصرف می شوند یا اینکه به شکلهای مختلف مثل مربا، ژله، دسرها، نوشیدنیها و … فراوری می شوند. این میوه ها سرشار از فلاونوئیدها، تاننها، اسیدهای فنولیک و آنتوسیانین هستند و با داشتن فیبر فراوان، تاننها، آنتوسیانینها، ویتامین ث، اسیدهای چرب امگا 3، کارتنوئیدها، مواد معدنی و … ارزش غذایی بالایی دارند.

شواهدی هم از اثرات ضد سرطانی میوه بلوبری وجود دارد. پرورش بلوبری در آمریکا به عنوان تولیدکننده اصلی این محصول انجام می شود اما در ایران هنوز این میوه ناشناخته است. به دلیل اقلیم معتدل و شرایط خاکی مناطقی از ایران مانند استان های گیلان و مازندران، پتانسیل کشت و کار این گیاه در این مناطق وجود دارد. اخیرا ارقامی از بلوبری وارد کشور شده اند و در استان گیلان سازگاری آنها در حال بررسی می باشد. بنابراین هدف از این مطالعه، آشنایی با نحوه کشت و پرورش بلوبری در ایران می باشد.

گیاه شناسی بلوبری

جنس بلوبری یا Vaccinium متعلق به خانواده Ericaceae و زیرخانواده Vaccinoideae می باشد. گلهای این گیاه زنگوله ای و دارای 5 گلبرگ هستند که معمولاً سفیدرنگ و در بعضی گونه ها صورتی می باشند. در پرورش بلوبری باید دانست که تشکیل جوانه گل در انتهای ساقه ها و در اواخر تابستان تا اوایل پاییز صورت می گیرد. در سال بعد گل ها ظاهر و تبدیل به میوه می شوند. یعنی میوه روی شاخه یکساله تشکیل می شود. جوانه های رویشی در بخش های پایینی شاخه قرار دارند. هر جوانه گل تبدیل به خوشه ای می شود که شامل 5 تا 12 میوه می باشد. گل آذین خوشه ای است و هر خوشه ممکن است حدود 8 تا 12 میوه تولید کند. میوه سته چند دانه ای آبیرنگ می باشد که هنگام رسیدن قطر آنها به 5 - 10 میلیمتر و در برخی ارقام حتی بیشتر می رسد. میوه ها دارای مزه ترش و شیرین می باشند.

ارزش غذایی بلوبری

میوه های بلوبری یا مستقیما مصرف می شوند یا اینکه به شکلهای مختلف مثل مربا، ژله، دسرها، نوشیدنی ها و … فراوری می شوند. این میوه ها سرشار از فلاونوئیدها، تاننها، اسیدهای فنولیک و آنتوسیانین هستند و با داشتن فیبر فراوان، تاننها، آنتوسیانینها، ویتامین ث، اسیدهای چرب امگا 3، کارتنوئیدها، مواد معدنی و … ارزش غذایی بالایی دارند. بسیاری از مطالعات نشان می دهد که بلوبری ها به دلیل وجود ترکیبات زیستی فعال به ویژه آنتوسیانین ها، نقش بسیار سودمندی در سلامتی دارند. شاید فعالیت این آنتی اکسیدان ها عامل اصلی کاهش ریسک ابتلا به بسیاری بیماری ها مانند بیمارهای قلبی عروقی باشد.

گزارش شده که میوه آن یکی از منابع قابل توجه آنتی اکسیدان ها در بین تمام میوه ها و سبزیهاست. ترکیباتش مانند اسیدهای فنولی (کافئیک، کلروژنیک، فرولیک و …) و فلاونوئیدها (آنتوسیانین ها)، ارزش تغذیهای آن را چندبرابر کرده است. اثر تغذیه ای میوه های آن به منظور جلوگیری از چاقی، دیابت، آسیب به شبکیه، قلب، کبد، التهاب معده و کلیه به اثبات رسیده است. گزارش شده که بلوبری به خاطر داشتن فنول بالا بر علیه بسیاری از پاتوژن های غذایی موثر می باشد. شواهدی هم از اثرات ضد سرطانی بلوبری وجود دارد. همچنین گزارش شده است که بخاطر داشتن ellagic acid خطر ابتلا به سرطان را کاهش می دهد که تمامی این گزارشات اهمیت پرورش بلوبری را می رساند. در جدول زیر به ترکیبات غذایی موجود در 122 گرم این میوه اشاره شده است.

گونه های بلوبری
بلوبری ها دارای انواع پابلند high bush مانند Vaccinium corymbosum متر با ارتفاع 7 - 1/5 متر و انواع پاکوتاه و وحشی (lowbush) با ارتفاع حدود 15 الی 45 سانتیمتر و انواع حد واسط (چشم خرگوشی) مانند گونه های V.ashei و V. virgatum با ارتفاع بین 1 الی 2 متر هستند. انواع پاکوتاه مانند Vaccinium angostifolium، معمولا کشت نمی شوند. در پرورش بلوبری باید دانست که، ارقام پاکوتاه شرایط سردتر و انواع پابلند شرایط معتدل تر را ترجیح می دهند.