راهنمای بازیافت منسوجات و مد قابل بازیافت

با وجود محبوبیت روزافزون مد قابل بازیافت (recycled fashion)، در حال حاضر تنها کمتر از 1% مواد اولیه مورد استفاده برای تولید لباس از مواد بازیافتی تهیه می شوند.چگونه می توانیم به شکلی کارآمد، منسوجات را بازیافت کنیم؟ محصولات کدام یک از برندها به درستی بازیافت می شوند؟

سیستم حلقه بسته روی کره زمین به چه معناست؟ از بحث پیرامون پلی استر بازیافتی گرفته تا آنچه که واقعاً در زمان بازیافت لباس های شما اتفاق می افتد، سوالات زیادی در این زمینه وجود دارد؛ ما در این مطلب، مجموعه ای از سوالات متداول درباره مد و بازیافت را جمع آوری کرده ایم که به شما کمک می کنند تا از این شبکه پیچیده سر در بیاورید.

تفاوت بین «بازیافت» و «قابل بازیافت» در چیست؟

دو واژه «بازیافتی» و «قابل بازیافت» اصطلاحاتی رایج هستند که به صورت گسترده برای توصیف محصولات در سال 2020 مورد استفاده قرار می گیرند. با وجود اینکه دستورالعمل های تدوین شده برای برچسب لباس ها مانند مقررات اتحادیه اروپا به برندها اجازه می دهند تا از این اصطلاحات استفاده کنند؛ اما برخی از برندها از این آزادی عمل سوء استفاده می کنند که همین موضوع باعث می شود تا این بخش در برابر سبز شویی آسیب پذیر باشد.

اگر بخواهیم به صورت ساده به بیان تفاوت بین این دو واژه بپردازیم، می توانیم بگوییم که واژه بازیافتی به مواد اولیه ای (مثل پارچه، نخ یا الیاف) اشاره دارد که لباس از آن ساخته می شوند؛ اما واژه قابل بازیافت به آنچه که بعد از پوشیدن یک لباس اتفاق می افتد، مرتبط است (مثلا لباس های 100% پنبه ای احتمالاً قابل بازیافت هستند). اگر در این زمینه شک دارید با هشتگ #WhatsInMyClothes از برندتان بپرسید.

چگونه می توان لباس ها و کفش ها را بازیافت کرد؟

در بسیاری از محله ها، سطل آشغال مختص بازیافت وجود ندارد، اما معمولاً این موسسات خیریه هستند که چنین امکانی را فراهم می کنند. بر روی این سطل های زباله دستورالعمل دقیقی درباره کیفیت اقلام دور انداخته شده درج شده است. با این حال اگر کمی در این زمینه مطالعه داشته باشید متوجه می شوید که لباس های شما چگونه بازیافت می شوند؛ گاهی اوقات فقط باید کمی خلاق باشید.

استفاده از سیستم های بازیافت برندها، مانند سیستم های Tights Recycling Club، Reuse-A-Shoe و Clothes The Loop که به ترتیب معلق به برندهای Swedish Stockings، Nike و The North Face هستند یکی از اولین انتخاب ها به حساب می آید. گزینه دیگر استفاده از پلتفرم های دیجیتالی مثل Love Not Landfill، Recycle Now، King Cotton و Recycle Nation است که به شما کمک می کنند تا مراکزی که در اطراف شما مختص بازیافت هستند را پیدا کنید.

سرویس هایی مانند Terracycle و Recycle نیز امکاناتی را برای بازیافت ضایعات لباس ها از درب منزل فراهم کرده اند. در ضمن می توانید از فروشگاه های خیریه محلی بپرسید که آیا علاوه بر پذیرش کالاهای اهدایی، امکانی برای دریافت منسوجات بازیافتی دارند یا خیر.

باید به یاد داشته باشید که قبل از انتخاب هر سیستمی برای بازیافت منسوجات خود، قوانین مختص آن را به خوبی مطالعه کنید. معمولاً در این راهنماها، فهرست اقلامی که در آن سیستم قابل بازیافت هستند درج می شود، همچنین همیشه یک سری از اقلام قابل بازیافت نیستند. علاوه بر این، آنها نکاتی در مورد کیفیت و نوع مواد را هم شامل می شوند.

به طور کلی برای جلوگیری از به وجود آمدن کپک و باکتری، لباس شما باید تمیز و خشک باشد. در هر سیستم بازیافت، آنچه که مهم است رعایت ضوابط و مقررات بازیافت از جانب شماست، به این شکل شما می توانید ساعت ها در وقت کارگران بخش جداسازی ضایعات صرفه جویی کنید و در نهایت مطمئن خواهید شد که باعث به حداقل رساندن مشکل ضایعات مد شده اید.

در هنگام بازیافت لباس چه اتفاقی برای آنها می افتد؟

روند بازیافت لباس فقط شامل بردن لباس های کهنه، تفکیک کردن آنها و ساخت لباس های جدید نیست. در حقیقت 73% از لباس های مورد استفاده ما یا سوزانده می شوند و یا به محل دفن زباله منتقل می شوند و تنها 12% از آنها در نهایت سر از «مجموعه بازیافت» در می آورند. این بدان معنی است که بسیاری از لباس ها برای کاربردهای کم ارزشی مانند عایق کاری، پر کردن تشک ها و یا برای ساخت دستمال های مرطوب یا پارچه های تمیز کاری مورد استفاده قرار می گیرند و در غیر این صورت به عنوان مواد «بهیافت = downcycling» شناخته می شوند.

پروسه بازیافت لباس از دو طریق صورت می گیرد که عبارتند از بازیافت مکانیکی و بازیافت شیمیایی. در فرآیند بازیافت مکانیکی، لباس ها پاره و خرد می شوند تا بتوان از الیاف آنها مجدداً استفاده کرد، اما در بازیافت شیمیایی پارچه ها تا سطح مونومرها تجزیه می شوند، به گونه ای که بتوان آرایش الیاف اصلی را مجدداً تنظیم کرد. هر دوی این فرآیندها دارای محدودیت های قابل توجهی هستند، یعنی نتیجه نهایی این فرآیندها در مقایسه با مواد بکر از کیفیت پایین تری برخوردار است.

علاوه بر این، منسوجات دست دومی که در داخل کشور قابل بازیافت نیستند، مرتباً به خارج از کشور صادر می شوند تا با پسماند زباله ها قاطی نشوند، همین امر خود تبعات اقتصادی و زیست محیطی فراوانی به دنبال دارد. موضوع مهم دیگر در این زمینه میزان بهره وری انرژی مورد استفاده برای بازیافت منسوجات است. ریسک انتشار گازهای گلخانه ای تولید شده توسط سیستم های بازیافت ثالث باید در کنار افزایش تأثیر کربن لباس ها در هنگام بازیافت به دلیل استفاده از سوخت های فسیلی یا نفتی مورد توجه قرار بگیرد.

چرا بازیافت لباس بسیار مشکل است؟

پیچیدگی های تولید لباس باعث می شود تا گزینه های پیش رو در پایان عمر لباس ها بسیار طاقت فرسا باشند.حدود 60% از لباس های ما از پارچه های مصنوعی مانند نایلون و پلی استر ساخته شده اند که این خود چالش بزرگی در هنگام بازیافت محسوب می شود. در بیشتر مواقع لباس های ما متشکل از ترکیبی از مواد مختلف مانند پلی استر و پنبه یا ویسکوز و الاستین هستند. همین امر تجزیه پارچه ها و تبدیل آنها به موارد جدید را  برای کارخانه های بازیافت پارچه دشوار می کند.

این در حالی است که ما هنوز مواردی مثل نخ های خیاطی، زیپ های فلزی، دکمه های پلاستیکی، تزیینات لباس ها، گیره ها و چیزهای دیگری را که به لباس ها اضافه می شوند را به حساب نیاورده ایم.علاوه بر این، بسیاری از ما دیگر آنگونه که باید و شاید از لباس های خود مراقبت نمی کنیم و یا به قوانین بانک های پوشاک احترام نمی گذاریم؛ به گونه ای که طبق گفته انجمن مواد دست دوم و منسوجات بازیافتی، حدود 40 تا 50 درصد لباس های جمع آوری شده برای بازیافت، شدیداً آسیب دیده اند.

از همه قابل توجه تر، هم اکنون هیچ سیستم بازیافت کارآمدی در زمینه پوشاک به پوشاک که در سطحی گسترده فعالیت کند، وجود ندارد. مسئولیت پذیری مبسوط تولید کننده (Extended Producer Responsibility) به عنوان یک راه حل بالقوه در این زمینه پیشنهاد شده است؛ در واقع باید شرایط در این زمینه به گونه ای باشد که خرده فروشان در مورد اتفاقاتی که در چرخه حیات محصولاتشان رخ می دهد، پاسخگو باشند.

طراحان و سیاستمداران چگونه می توانند بازیافت را آسان تر کنند؟

سارا دیتی (Sarah Ditty)، مدیر سیاست گذاری انقلاب مد (Fashion Revolution) در قالب طرح Loved Clothes Last zine به برخی اقدامات مهمی اشاره می کند که شهروندان می توانند برای حل مشکل ضایعات مد از نمایندگان خود بخواهند تا مسئولیت آنها را به عهده بگیرند. از جمله این اقدامات می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ارائه اطلاعات بیشتر به شهروندان در مورد بازیافت
• تصویب قوانین در مورد مسئولیت پذیری مبسوط تولید کننده

افزایش مالیات در زمینه استفاده از مواد بکر و معرفی مشوق های مالیاتی برای استفاده از مواد بازیافتی
سرمایه گذاری در زمینه انجام تحقیقات و توسعه زیر ساخت ها برای کمک به ساخت یک اقتصاد چرخه ای
اما طراحان باید به این مسئله توجه داشته باشند که پایان عمر لباس ها را در مرحله طراحی در نظر بگیرند. همسو کردن طراحی لباس با فرآیندهای بازیافت می تواند به حل مشکل بازیافت الیاف ترکیبی کمک کند، طول عمر لباس ها را افزایش دهد و حتی به ایجاد طرح هایی کمک نماید که یا چند بخشی (به راحتی به بخش های مختلفی تجزیه می شوند) و یا کاملاً زیست تخریب پذیر هستند.

آیا طرح های «حلقه بسته» کارآمد هستند؟

طرح های حلقه بسته یکی از اصول اقتصاد چرخه ای محسوب می شوند که در آن محصولات به منظور استفاده حداکثری به گردش در می آیند؛ این کار با حذف نیاز به مواد اولیه جدید باعث به حداقل رساندن ضایعات تولید و مصرف انرژی می شود. از دیر باز به جای اینکه بازیافت به عنوان یک مدل چرخه ای جامع در نظر گرفته شود، یک راه حل «ته خطی» به حساب می آمد.

بسیاری از برندهای فعال در عرصه فست فشن، مانند برند اچ اند ام (H&M)، طرح هایی برای باز پس گرفتن لباس ارائه می دهند که در خلال آنها مشتریان می توانند لباس های دست دوم خود را برای بازیافت به آنها پس دهند. با این حال راه های مختلفی برای سبزشویی وجود دارد، به همین دلیل نمی توان این طرح ها را به معنای واقعی «حلقه بسته» نامید. مثلا این برندها با ارائه مشوق هایی مانند تخفیف ها و کوپن ها باعث ترویج مصرف غیر ضروری می شوند.

علاوه بر این، مصرف کننده اطلاع زیادی درباره روندهای بازیافت لباس های خود ندارد، وی نمی داند بعد از اینکه لباسش را در جعبه بازیافت قرار داد چه اتفاقی برای آن می افتد. مثلا آیا آنها به الیاف بازیافتی تجزیه می شوند تا به عنوان ماده اولیه برای تولید لباس های جدید مورد استفاده قرار بگیرند، یا اینکه به آن سوی جهان فرستاده می شوند تا یا نابود شوند یا دوباره فروخته گردند و یا اینکه به موادی با کیفیت و کارآیی پایین تر تبدیل شوند؟ این جایی است که شفافیت بسیار اهمیت دارد، بنابراین اگر فکر می کنید که باید در این زمینه بیشتر احتیاط نمایید، سعی کنید تا اطلاعات بیشتری در مورد طرح های «حلقه بسته» یک برند کسب نمایید.

آیا لباس بازیافتی پایدار است؟

به طور کلی لباس هایی که از مواد بازیافتی ساخته می شوند یک گزینه سازگار با محیط زیست محسوب می شوند، چون استفاده از منابع موجود به معنای خنثی کردن اثرات زیست محیطی استفاده از مواد جدید برای تولید لباس است. الیاف بازیافتی از پشم و کشمیری گرفته تا پنبه و پارچه، گزینه های مناسبی برای کمد لباس پایدار شما به حساب می آیند.

اما دورنمای الیاف مصنوعی به این روشنی نیست. مطالعات نشان می دهد که میزان انتشار کربن در فرآیند تولید پلی استر بازیافتی، 79% کمتر از فرآیند تولید پلی استر بکر است، بنابراین اگر با دو محصول معادل برابر باشیم، عقل حکم می کند که بر روی محصول اول سرمایه گذاری کنیم. اما باید عواملی مثل کیفیت الیاف و بهره وری انرژی نیز در نظر گرفته شود؛ در ضمن تفاوت بین ضایعات پسا مصرف و پسا تولید، عامل مهم دیگری است که باید به حساب بیاید.

همان طور که قبلاً ذکر شد در واقع فقط بخش کمی از لباس ها دوباره به پوشاک تبدیل می شوند، بنابراین بیشتر لباس های بازیافتی با استفاده از مواد خام صنایع دیگر تولید می گردند، مثل بطری های پلاستیکی PET. این بطری ها بیشتر به صورت مکانیکی بازیافت می شوند تا شیمیایی، بنابراین بعد از فرآوری دوباره، کیفیت آنها به دلیل کوتاه شدن تدریجی طول الیاف و ضعیف تر شدن آنها، به شدت کاهش پیدا می کند؛ پس استفاده از پلی استر یک راه حل حلقه بسته محسوب نمی شود. در ضمن استفاده از بطری ها بدین معنی است که صنعت بطری سازی نمی تواند از یک سیستم حلقه بسته استفاده کند، زیرا منابعش به جای اینکه در خود آن صنعت مصرف شود، به بخش مد صادر می گردد.

مسئله دیگری که در این زمینه مطرح می شود، مسئله میکروپلاستیک هاست. وقتی یک لباس مصنوعی از الیاف بازیافتی ساخته می گردد، با هر چرخش ماشین لباسشویی حدود 700000 عدد میکروالیاف در منابع آبی ریخته می شود که همانند پلی استرهای بکر حیات آبزیان و انسان ها را تهدید می کنند.

آیا بازیافت می تواند محرکی برای فست فشن باشد؟

بازیافت راه حلی برای بحران فست فشن محسوب نمی شود و نباید محرکی برای تولید و مصرف بیشتر لباس به حساب آید. با وجود اینکه بنیاد آلن مک آرتو اعتقاد دارد که ما می توانیم از طریق نوآوری در فناوری و سرمایه گذاری در انرژی های تجدید پذیر، قوانین دولتی و تقاضای مصرف کنندگان، صنعت مد را به صنعتی چرخه ای تبدیل کنیم؛ اما تنها راه حل از دید منطق زمینی «کمبود مواد» است. خرید تی شرت های فست فشن که از پلی استر بازیافتی ساخته می شوند، فقط باعث تشدید مشکل ضایعات می گردد. در نهایت بهترین راه حل، خرید کمتر لباس و استفاده حداکثری و طولانی مدت از آن است.

کاملاً مشخص است که مسئله بازیافت بسیار پیچیده تر از آن چیزی است که به نظر می آید و اگر از دور به گواهی نامه های پایداری نگاه کنیم یک تصویر شطرنجی مشاهده می نماییم. به همین دلیل بهتر است قبل از اینکه به فکر بازیافت لباس خود بیفتید، تمامی گزینه های دیگر را امتحان نمایید.

سعی کنید اصلاح، تعمیر و بازآفرینی لباس ها را یاد بگیرید، برای یادگیری این موارد می توانید به وب سایت سازمان Love Your Clothes مراجعه کنید تا بتوانید با کمک دستورالعمل های مندرج در آن وب سایت، لکه ها و زدگی های لباس های خود را از بین ببرید؛ فروش آنلاین آنها از طریق وب سایت هایی مانند Depop و thredUp؛ اهدا آنها به مراکز خیریه با کمک موسسه خیریه Thrift+ و حتی تعویض و اجاره آنها به کمک وب سایت Nuw همگی گزینه های دیگری هستند که باید قبل از اقدام به بازیافت، گریزی نیز به آنها بزنید.

کدام برندهای مد به شکل صحیحی از بازیافت استفاده می کنند؟

RÆBURN یک استودیوی مد نوآورانه است که اساس کار آن بازیابی منابع موجود و تبدیل آنها به محصولات لوکس و مد روز است. محصولات تجاری این برند از مواد غیر منتظره ای مانند چترهای نجات نظامی، لباس های غوطه وری قطبی و پتوهای خورشیدی ساخته می شوند.

بتانی ویلیامز یک طراح مد مستقل است و ماموریت دارد تا با دمیدن روح تازه به کالبد منسوجات قدیمی در راستای حمایت از پروژه های اجتماعی، از مد به عنوان نیرویی برای تغییر استفاده کند. کارهای اخیر او از پارچه های یک بارمصرفی ساخته شده اند که خود آن پارچه ها از چادر و پتو، شلوار جین ساخته شده از پارچه دنیم بازیافتی و لباس های بافتنی که با استفاده از پشم و کامواهای ضایعات پلاستیک بافته می شوند، ساخته شده اند.

برند Riley Studio که یک برند مد خنثی است برای تولید محصولات خود از طیف متنوعی از مواد بازسازی شده استفاده می کند. از جمله این مواد می توان به نخ Econyl، نخ Q-Nova، نخ Recover و حتی زیپ های ساخته شده از بطری های پلاستیکی بازیافتی اشاره کرد.